Kernenergie geen "ideaal alternatief" voor fossiele brandstoffen, vindt Hoge Gezondheidsraad

Een nucleaire ramp in ons land, met zijn dichte bebouwing en vele transportknooppunten, zou onoverzienbare gevolgen hebben. Dat zegt de Hoge Gezondheidsraad (HGR). Zowel in de afstand (hoe ver de gevolgen ervan voelbaar zouden zijn) als in de tijd (hoe lang die gevolgen zouden doorwerken) vindt de raad de gevolgen van zo’n mogelijk ongeval te ernstig om verder in te zetten op kernenergie als onderdeel van onze energiemix.

 “De HGR is van mening dat, gezien de bijzondere kwetsbaarheid van de Belgische sites, de voortzetting van dit risico gedurende nog eens 10 of 20 jaar milieu-, gezondheids- en ethische vragen oproept”, klinkt het.

De Hoge Gezondheidsraad wil met dit rapport geen stelling innemen in de discussie rond de klimaattransitie, het al dan niet behouden van de twee jongste reactoren of de plek die gascentrales moeten krijgen in de elektriciteitsmix. Dat benadrukt Gilbert Eggermont, een van de auteurs van het rapport. Hij zegt versteld te staan van de polarisatie in het debat en noemt de discussies over gascentrales en CO₂-uitstoot oppervlakkig.

Elektriciteit die door kerncentrales wordt opgewerkt, levert energie op met een erg lage CO₂-afdruk. Daarom pleiten voorstanders van kernenergie ervoor om de twee jongste kernreactoren in ons land langer operationeel te houden.

"Maar vergeet niet dat elektriciteit (en dus kernenergie, nvdr) maar een beperkt aspect is van de energietransitie", zegt Eggermont. "De industrie, het verkeer en de luchtvaart hebben ook een enorme impact."

"Wij hebben het bredere plaatje willen schetsen. We hebben verder gewerkt op ons vorige rapport uit 2016, toen naar aanleiding van de kernramp in Fukushima. Sindsdien is de vraag over hoe we de kernuitstap zouden organiseren, veel te lang blijven liggen. Over bijvoorbeeld het afvalprobleem is er nog steeds geen maatschappelijke consensus. Bovendien zijn er sindsdien ook nieuwe elementen opgedoken. Het stralingsrisico wordt bijvoorbeeld hoger ingeschat. En in de VS zie je een trend naar nieuwe nucleaire reactoren voor militaire toepassingen op het slagveld."

Stel dat het zou komen tot een nucleaire oorlog, met bijvoorbeeld de inzet van een atoomwapen, dan zouden onze ziekenhuizen de tol daarvan nooit aankunnen, argumenteert de HGR verder. De noodplannen voor de hulpdiensten moeten “operationeler en doeltreffender”. Hij wijst ook op het risico dat terroristen in de toekomst aan de slag zouden gaan met kernafval.

Maar ook zonder zo’n nucleaire ramp of kernoorlog zijn de risico’s van kernenergie te groot, vindt de HGR. Voor het afval is volgens de raad met “de huidige stand van de kennis (...) geen alternatief voor diepe geologische berging”. Zo’n diepe berging zou betekenen dat de volgende generaties, “mogelijk duizenden jaren” lang, zullen moeten toezien op de bewaking daarvan én dat ze al die tijd de kennis over het kernafval zullen moeten doorgeven.

“Deze oplossing moet bijgevolg uit ethisch oogpunt als moeilijk aanvaardbaar worden beschouwd”, besluit de HGR.

En wat met nieuwe nucleaire technologie, met bijvoorbeeld kleinere reactoren en minder afval, die volgens de voorstanders zou kunnen helpen om de klimaatdoelstellingen te halen? Die komt te laat, argumenteert de HGR. “De meeste daarvan zijn nog in de ontwikkelingsfase en er zijn nog grondige evaluaties nodig, o.a. inzake veiligheid. Ook al zouden deze ontwikkelingen toekomstperspectieven kunnen creëren, deze reactoren bieden hoe dan ook geen oplossing voor de huidige keuzes die België tegen 2035 moet maken.”

De HGR benadrukt dat er voor de energietransitie vooral een “vastberaden politieke wil” nodig is “op regionaal, Belgisch en Europees niveau (...) om zo snel mogelijk voor de nodige technologische en industriële ontwikkelingen te zorgen”. Ongeacht of de kernuitstap verder wordt uitgevoerd, en ongeacht of de twee jongste kernreactoren verlengd worden.

Federaal minister van Energie Tinne Vanderstraeten (Groen) verwelkomt het advies van de Hoge Gezondheidsraad omdat het helpt om het debat over de kernuitstap objectief te blijven voeren. “De Hoge Gezondheidsraad kijkt vooral naar de afvalproblematiek waar we vandaag nog geen oplossing voor hebben en waar zeer hoge kosten bij komen kijken. We hebben natuurlijk uit de coronacrisis geleerd om experten en hun advies ernstig te nemen. En hier is het een advies dat gemaakt is door tal van experten: ingenieurs, toxicologen, nucleair experten en filosofen. Het is dus bijzonder waardevol voor het debat dat we binnenkort gaan voeren binnen de regering.” 

De federale regering beslist over enkele weken of ons land in 2025 de stekker definitief uit alle kerncentrales trekt of dat de twee jongste kernreactoren nog langer open blijven.