Nog nooit waren er zoveel slachtoffers van vriendschapsfraude: wat kan je ertegen doen?

Het aantal meldingen van vriendschapsfraude kende sinds de start van de coronacrisis een enorme groei. In 2020 ontving de FOD Economie 1.317 meldingen over vriendschapsfraude, dat is bijna een verdubbeling van het aantal meldingen voor de pandemie. Er werd datzelfde jaar een recordbedrag van 9 miljoen euro buitgemaakt.

“Veel slachtoffers schamen zich ervoor en durven het niet te melden”, zegt Lien Meurisse, woordvoerster van de FOD Economie. “We gaan er dus van uit dat er véél meer slachtoffers zijn en dat er veel meer geld verloren is.”

Volgens Meurisse ligt de coronacrisis aan de oorsprong van die explosieve toename in 2020. “De maatregelen zorgden er voor dat we met zijn allen onze sociale contacten moesten beperken waardoor we vatbaarder waren voor online vriendschappen en daar maakten oplichters gretig gebruik van.”

Hoe gaan oplichters te werk?

Oplichters zoeken hun potentiële slachtoffers het vaakst via datingsites en -apps zoals Tinder, maar ze gebruiken ook e-mail, chat of sociale media zoals Facebook, TikTok of Instagram om in contact te komen.

“Het gaat heel vaak over valse profielen met een foto van iemand die er geloofwaardig en deftig uitziet”, legt Meurisse uit. “Soms gebruiken ze ook echte identiteiten. Op die manier gaan ze je vertrouwen proberen te winnen.”

Hoe kan je vriendschapsfraude herkennen?

Wie online werd gecontacteerd door een onbekende, doet er goed aan om eerst na te gaan of het gaat om vriendschapsfraude. De antifraudewebsite temooiomwaartezijn.be, een initiatief van onder meer de FOD Economie, raadt aan om op de volgende signalen te letten.

• Nadat er een vertrouwensband is opgebouwd zal de oplichter om geld vragen, bijvoorbeeld voor een vliegtuigticket om op bezoek te komen of voor medische kosten van een ziek familielid. “Dit is echt iets van lange duur, ze vragen niet al na één week om geld te geven”, zegt Meurisse. “Ze doen er maanden over om tot die vraag te komen.”

• Je slaagt er maar niet in om in levenden lijve af te spreken met je nieuwe kennis. Zo heeft de oplichter altijd wel een excuus klaarliggen.

• De problemen waarmee je nieuwe vriend of geliefde kampt, kunnen altijd opgelost worden met geld. De oplichters vragen dan om een betaling via overschrijving, cheque, kredietkaart of een transfer van cash of virtueel geld.

• Ook uit het taalgebruik kan je heel wat afleiden. Een oplichter doet zich doorgaans voor als Belg, toch maken ze regelmatig taalfouten die een moedertaalspreker niet zou maken. “Maar oplichters worden hier wel steeds beter in”, waarschuwt Meurisse. “Ze kunnen ook Belgen zijn die wel Nederlands spreken. Ook bij mooi taalgebruik ben je dus niet zeker of er geen sprake is van oplichting.”

Hoe kan je jezelf beschermen tegen vriendschapsfraude?

Als een onbekende online een gesprek met je probeert aan te knopen, zijn er een reeks maatregelen die je zelf kunt nemen om jezelf te wapenen tegen vriendschapsfraude. Zo geeft de FOD Economie vijf vuistregels mee.

• Aanvaard niet zomaar vriendschapsverzoeken van een wildvreemde.

• Ga de echtheid van het profiel na. Zo kan u natrekken of de persoon ook profielen heeft op bijvoorbeeld LinkedIn of Facebook. Kijk ook of het profiel recent is aangemaakt en hoeveel vrienden of volgers de persoon heeft. Vraag ook voldoende informatie zodat u weet met wie u te maken hebt. Stel vragen als ‘waar woon je?’ of ‘waar werk je?’ Zo kunt u op LinkedIn nagaan of de informatie klopt.

• Vertrouw niet zomaar iedereen en hou persoonlijke informatie voor jezelf. “Geef vooral je bankgegevens en je adres niet zomaar door aan wildvreemden”, zegt Meurisse.

• Wees op je hoede voor ‘zielige’ verhalen waarbij je nieuwe kennis de emotionele toer opgaat en je probeert te overtuigen om geld te bezorgen. Vraag je af waarom jij degene bent aan wie financiële steun gevraagd wordt in plaats van een familielid, vriend of werkgever.

• Maak nooit zomaar geld over aan iemand die je eigenlijk niet kent. Als iemand je te mooi lijkt om waar te zijn, dan is hij of zij dat meestal ook.

Wat kan je doen als je toch in de val bent gelopen?

• Verbreek onmiddellijk alle banden met de oplichter.

• Reageer niet op berichten, e-mails, telefonische oproepen en blokkeer de telefoonnummers en/of e-mailadressen.

• Meld je verhaal op het meldpunt van de FOD Economie en bij de lokale politie.

• Contacteer meteen Card Stop (070 344 344) als je de gegevens van je bankkaart hebt doorgegeven.

• Contacteer Doc Stop (0800 123 123) als je een kopie van jouw Belgische identiteitskaart of paspoort hebt doorgegeven.