Zo werkt vriendschapsfraude: "Daders kneden hun slachtoffer geduldig, tot ze overstag gaan en geld geven"

​​​​​​​Radio2 krijgt honderden reacties na de cijfers over het toenemend misbruik via vriendschapsfraude. Van andere slachtoffers of van mensen die benaderd werden door oplichters. Het valt op hoe gelijklopend al die verhalen zijn. "De oplichters gaan volgens een duidelijke methodiek te werk. Het zijn vaak gespecialiseerde bendes die niets anders doen dan slachtoffers emotioneel kneden en bewerken. Pas als de tijd rijp is, vragen ze geld", duidt Mary Ann Borgers van vzw Neniu.

Vriendschapsfraude lijkt een-ver-van-je-bed-probleem, maar vergis je niet. In het corona-jaar is het aantal meldingen in België fors gestegen en ook de bedragen die oplichters ontfutselen zijn veel groter. Daarnaast is de emotionele impact zwaar. Het maakt families kapot en de schaamte bij de slachtoffers is groot. Radio 2 zet een week lang het fenomeen in de schijnwerpers om zo het tij te keren.

Peggy Desmedt uit Eeklo schrijft geagiteerd een mail naar Radio2. "Ik ben actief op datingwebsites en op sociale media. Ik ben al zeker 50 keer benaderd door een oplichter die een vals profiel gebruikt. Op Facebook, Tinder, Tendersingles, Mingle. Het is niet te doen." 

Een hoge functie en een zielig verhaal

Peggy krijgt dus om de haverklap vriendschapsverzoeken van wildvreemden. En het valt haar op dat er een patroon zit in de verhalen die ze ophangen. "Die mannen hebben allemaal een hoge functie in het buitenland. Ze zijn ingenieur op een boorplatform, soldaat in Afghanistan, immo-makelaar, antiquair die enkel deals sluit boven de 500.000 euro. Dat je meteen denkt: "Wow"."

Meestal zijn ze ook weduwnaar. Hun vrouw is overleden door ongeval of aan kanker. Daar zien ze hard van af. "Ze vertellen honderduit over hun verdriet en de moeilijke periode die ze hebben meegemaakt. In veel gevallen heeft die man ook één of twee kinderen (meestal één dochter). Die kinderen ziet hij niet meer. Ze zitten in een instelling of studeren in het buitenland." 

Maar het gaat verder dan dat. Peggy geeft aan dat die mannen héél snel inspelen op je gevoelens. "Ze stellen veel vragen en overladen je met complimenten. Binnen de week geven ze aan dat ze gevoelens krijgen. Meer zelfs: ze zijn smoorverliefd. Ze schrijven dingen als: "Je bent de vrouw van mijn leven" en "Ik heb iemand nodig zoals jij, iemand die me begrijpt en steunt". Het lijkt alsof ze allemaal hetzelfde boek gelezen hebben, of dezelfde opleiding gevolgd hebben", besluit Peggy.

Ook mannen worden belaagd

Herman uit Maldegem sluit zich aan bij het verhaal van Peggy. "Ik heb ook al minstens twintig keer prijs gehad." Herman kent intussen het beeld van die vrouwen. "Soms zijn het echte beauty's maar niet altijd. Sommigen zijn verpleegster in oorlogsgebied waar ze het gevoel hebben gevaar te lopen. Maar er zijn er ook die beweren dat ze vast zitten in het buitenland. Sowieso spelen ze in op je vadergevoel." 

"Ze drukken op de juiste emotionele knopjes" 

"Het klopt inderdaad dat al die oplichters volgens een vast stramien te werk gaan", vertelt Mary Ann Borgers. Borgers is het boegbeeld van de vzw Neniu die zich inzet voor slachtoffers en familieleden van vriendschapsfraude.

Ze benadrukt dat het gros van de oplichters niet alleen werken. "Het lijkt alsof je aan het praten bent mét één vriend. Maar dat klopt niet. Die mannen werken vaak in een bende. Het is een netwerk dat gespecialiseerd is in westerlingen oplichten. Ze weten exact wat westerse mannen en vrouwen leuk vinden, hoe die reageren en op welke emotionele knopjes ze moeten drukken zodat een slachtoffer gevoelens krijgt." 

Yahoo Boys uit West-Afrika

"Het klopt dat vriendschapsfraude vaak een georganiseerde vorm van oplichting is", stelt Anthony Van Der Meer. Van Der Meer is een Nederlandse onderzoeksjournalist en maker van "Bait", een opmerkelijke tv-reeks over online-fraude. In een van de afleveringen duikt hij in de wereld van de vriendschapsfraude. 

Voor de documentaire heeft Van Der Meer maandenlang contact gehad met verschillende oplichters, zogenoemde vrienden. "Mijn vriendin deed zich voor als een Nederlandse vrouw van middelbare leeftijd die een relatie zocht met de bedoeling om internetfraudeurs te proberen te ontmaskeren."

Stapje voor stapje ontdekken Van Der Meer en zijn vriendin hoe vriendschapsfraude werkt. "Vaak kwamen we uit in West-Afrika. Er is daar zelfs een subcultuur ontstaan die draait rond het oplichten van westerlingen, de zogenoemde Yahoo Boys." Van Der Meer begrijpt dat mensen daar boos van worden, maar stelt tegelijkertijd dat het voor die mannen een manier is om te overleven. "Wij kunnen het ons niet voorstellen hoe het is om daar te leven. Er is daar voor veel mensen weinig toekomstperspectief."

Verschillende soorten oplichters 

Van Der Meer stelt dat er grosso modo twee groepen oplichters zijn. "Je hebt enerzijds de mensen die de contacten leggen. Dat zijn bescheiden teams van mensen die elkaar afwisselen zodat ze 24/7 bereikbaar zijn. Dat moet, want de slachtoffers moeten het gevoel hebben dat hun geliefde trouw is en altijd beschikbaar. Die mannen sturen vriendschapsverzoeken en onderhouden de relatie. Dat gaat ver: ze wisselen onderling teksten en gedichten uit die van pas komen in amoureuze conversaties." 

Daarnaast heb je de pickers. Dat is volgens Van Der Meer van een andere orde. "Het is een wereldwijd netwerk van mensen die zich bezighouden met de geldstromen. Ze zorgen ervoor dat slachtoffers betalingen kunnen doen. Ze maken valse rekeningnummers en websites aan, zodat slachtoffers geld kunnen overschrijven. Maar ze halen ook geld af dat slachtoffers via allerlei systemen opsturen zoals Google Play-kaarten en Neosurf-vouchers." 

Draaiboeken, stappenplannen en richtlijnen

Als je dit allemaal weet, dan mag het niet verbazen dat er zo veel slachtoffers zijn. Zeker niet omdat de oplichters voortdurend beter worden. "De tijd dat ze snel snel een Facebookprofiel in elkaar flansten en snel met een gek verhaal op de proppen kwamen, ligt al ver achter ons", stelt Mary Ann Borgers. 

"Die mannen weten héél goed waar ze mee bezig zijn. Er zijn draaiboeken, stappenplannen en richtlijnen. Het is de bedoeling dat het slachtoffer verslaafd raakt aan de aandacht, de liefde en de genegenheid. Ze volgen nauwgezet het script en als het slachtoffer twijfels krijgt bij het verhaal, hebben ze altijd een aanvaardbare uitleg."  

Oplichters gebruiken ook psychologische trucs om mensen nog meer aan zich te binden. Zo blijven ze eerst wekenlang trouw op post en na verloop van tijd verdwijnen ze voor een dag of twee, drie. Het slachtoffer wordt ongerust. "Als ze weer opduiken, hangen ze een verhaal op waarbij ze op het einde aangeven dat ze geld nodig hebben. Veel slachtoffers zijn bereid om te betalen, want ze hebben de indruk dat ze hun nieuwe vriend of vriendin écht kennen." 

"Doorbreek het taboe: Praat erover"

De schaamte is groot bij slachtoffers van vriendschapsfraude. Mensen zijn beschaamd dat ze zich zo hebben laten vangen. Ze praten er niet over, omdat ze schrik hebben om uitgelachen te worden of omdat ze niet willen toegeven dat ze verliefd zijn geworden op iemand die niet blijkt te bestaan. Borgers begrijpt dat maar ze breekt een lans voor meer openheid rond vriendschapsfraude en meer begrip voor slachtoffers. "Dit heeft echt niks met domheid te maken. Wel met kwetsbaarheid." 

Heb jij vragen over vriendschapsfraude? Je kan meer informatie vinden op de website temooiomwaartezijn.be en ook op de website van vzw Neniu kan je informatie vinden.  

Meest gelezen