Durft Jambon I echt in te grijpen, nu Vlaanderen achterop hinkt om klimaatdoel tegen 2030 te halen?

Voor de start van de zomervakantie vroeg Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), die het klimaatbeleid coördineert, aan haar collega’s om hun huiswerk te maken. Versta: om na te gaan waar er binnen hun beleidsdomeinen groene winsten te boeken vallen. Vlaanderen staat voor een inhaalrace om zijn klimaatdoel tegen 2030 te halen.

Sinds kort vraagt Europa dat ons land zijn uitstoot met 47 procent verlaagt tegen 2030 (in vergelijking met 2005). Dit klimaatdoel past in de Green Deal: het ambitieuze plan om Europa het eerste klimaatneutrale continent ter wereld te maken in 2050. Alle fabrieken, stroomcentrales, auto’s, huizen en koeien mogen dan samen niet meer uitstoten dan de natuur aankan.

Het huidige Vlaamse klimaatplan mikt op een daling van de schadelijke uitstoot met 35 procent tegen 2030. Toch is nog maar concreet beleid uitgetekend voor goed 32 procent en twijfelt de milieubeweging of zelfs dit cijfer wel gehaald wordt. Kortom: Vlaanderen, de grootste en rijkste regio van het land, moet zijn klimaatambitie verhogen. Er zit niet veel anders op.

Waarheid

Binnen de regering-Jambon lopen al een poosje gesprekken over een uitbreiding van het Vlaamse klimaatplan. De regeringstop komt normaal gezien vrijdag samen om formeel knopen door te hakken. Twee dagen later start in het Schotse Glasgow de langverwachte 26ste VN-klimaatconferentie. Voor Vlaanderen reist Demir 6 november af.

Wat er concreet op de onderhandelingstafel ligt, is nog onduidelijk. “De voorstellen zijn nog niet afgewerkt en niemand laat in zijn kaarten kijken”, zegt een Vlaamse regeringsbron.

Wat vaststaat: met de insteek van vandaag, eentje waarin ingrijpende groene maatregelen worden gemeden uit angst voor de maatschappelijke weerbots, zal het niet lukken om ook maar enigszins in de buurt te komen van het klimaatdoel tegen 2030. Het Vlaamse klimaatplan zet onder meer in op de uitbouw van warmtenetten, de uitfasering van vuile stookolieketels, de verplichte isolatie van bedrijfsgebouwen en een klimaatpact met de industrie.

De harde waarheid is dat de Vlaamse uitstoot al jaren niet of amper daalt in de domeinen transport (vervuiling door auto’s en vrachtwagens), gebouwen (alles wat te maken heeft met de uitstoot door verwarming op stookolie en aardgas) en landbouw (onder meer de uitstoot van vee en de verwarming van serres). Deze drie domeinen zijn samen goed voor driekwart van de Vlaamse uitstoot. De industrie en de energiesector vallen onder Europese regels.

Isoleren

En nu? Jambon I kan haast niet anders dan toch ingrijpende maatregelen overwegen, zoals de verplichte renovatie van woningen, een slimme kilometerheffing en een snelle uitfasering van vervuilde verwarmingsketels op stookolie en aardgas. Het zijn alvast drie voorstellen de Vlaamse werkgevers en vakbonden bepleiten in hun advies aan Demir.

Of de centrumrechtse partijen in Jambon I vrijdag dan de groene Rubicon oversteken? Niemand durft het met zekerheid voorspellen. Het zal sowieso niet zonder aarzeling zijn. Een prominente wetenschapper die Vlaanderen adviseert rond klimaatbeleid: “Alle partijen weten het: er moet iets gebeuren. Of ze het ook gaan doen, dat blijft afwachten. Het is spannend.”

Kilometerheffing

Elke coalitiepartij heeft haar taboes. Zo wil N-VA niets meer weten van een slimme kilometerheffing. In de vorige legislatuur draaide toenmalig minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) de invoering ervan terug na druk van radicaal-rechts. Herinner u de stickercampagne gericht tegen Weyts. Het licht alsnog op groen zetten voor een kilometerheffing is lastig voor N-VA.

CD&V is bevreesd voor alles wat de landbouw raakt. De invloed van de Boerenbond blijft aanzienlijk. Minister van Landbouw Hilde Crevits (CD&V) weet ook dat de regering zich later dit jaar nog moet buigen over strengere stikstofregels, die gevolgen zullen hebben voor de boerenstiel. Nederland toont hoe groot de inzet is van dit dossier. Daar speelde het CDA, de partij die al decennia geldt als voorvechter van de landbouw, bijna alle boerenstemmen kwijt.

Open Vld zit dan weer gewrongen met verplichte renovaties van oude woningen. Zo’n verplichting botst met het blauwe vrijheidsdenken. Voormalig minister van Energie Bart Tommelein (Open Vld) had in 2018 een voorstel klaar om nieuwe eigenaars drie isolatiemaatregelen te laten kiezen uit een lijstje van zes. Jambon I liet dit voorstel links liggen tijdens de formatie. 

Ook ruimtelijke ordening ligt gevoelig voor Open Vld. Dat is nochtans het punt waar Demir op wil doordrukken met haar Blue Deal, die Vlaanderen beter moet beschermen tegen overstromingen en droogtes. Demir, de rijzende ster binnen haar eigen partij, wil hier meer geld voor.

Status quo

De kans bestaat dat straks geen enkele coalitiepartner toegeeft en dat Jambon I rond klimaat vasthoudt aan de status quo. Dat zou pijnlijk zijn. Deze regering zal dan afzwaaien, halfweg 2024, met een derde van de tijd tot 2030 achter de rug. Dan wordt het sowieso héél nipt. 

Minister-president Jan Jambon (N-VA) beloofde in zijn septemberverklaring: “Vlaanderen zal zijn plichten nakomen om onze uitstoot te verminderen. Zo goed we kunnen, met doordachte en realistische maatregelen.”  We zullen snel weten of Jambon zich aan die belofte houdt.