Afgelopen zomer lieten 796 omwonenden van de 3M-fabriek in Zwijndrecht hun bloed onderzoeken op de aanwezigheid van PFAS. Dertien PFAS-types werden onderzocht. Voor het type PFOS blijkt meer dan de helft (59 procent) van de deelnemers een waarde te hebben die vanuit gezondheidskundig standpunt te hoog ligt. Wie dichter bij de fabriek woont, heeft doorgaans hogere waarden, net als wie eieren van eigen kippen eet en grondwater gebruikt.

Slechts bij 9 procent van de deelnemers zijn de richtwaarden ‘veilig’. Gemiddeld genomen werden er hogere waarden gemeten bij wie dichter bij 3M woont, al zijn er nog andere risicofactoren geïdentificeerd.

Na het vernemen van die resultaten zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) dat ze het bedrijf via de Omgevingsinspectie een veiligheidsmaatregel laat opleggen. ‘Het geduld is op. 3M moet zwart op wit aantonen dat het de omgeving niet blootstelt aan bijkomende risico’s. Doet het dat niet binnen twee dagen, dan moet 3M alle productieprocessen stopzetten die leiden tot uitstoot tot het dat bewijs wel kan aanleveren’, aldus Demir in een persmededeling.

• 3M in beroep tegen strengere milieuvoorwaarden

Vanochtend heeft de gemeente Zwijndrecht inzage gekregen in de resultaten. Schepen van Leefmilieu Steven Vervaet (Groen) noemde ze ‘zorgwekkend’. ‘Onze burgers moeten zich nu aan de “no regret-maatregelen” houden. Ze moeten zich inspannen voor iets waar ze zelf absoluut geen schuld aan hebben. Maar waar is de regret van 3M, die de vervuiling veroorzaakt heeft? Ze blijven bepaalde PFAS gebruiken, er blijft vervuild zand liggen, en nu hebben ze zelfs aangekondigd in beroep te gaan tegen de bijgestelde lozingsvergunning van de provincie.’

Vervaet hoopt dat er snel meer duidelijkheid komt over hoe de verspreiding van PFAS verlopen is. Lozingen in het afvalwater zijn bekend, maar het gemeentebestuur vermoedt dat verspreiding via de lucht, onder meer tijdens het productieproces, een grotere impact had. Daarnaast wijst Vervaet erop dat het bloedonderzoek zich beperkte tot 796 mensen, terwijl er veel meer kandidaten waren. ‘Mensen willen nu echt weten hoe het zit.’

Dr. Vera Nelen van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne: ‘Deze groep was ruim genoeg om een betrouwbaar beeld te geven van de PFAS-blootstelling in deze regio. Ook mensen bij wie we geen bloedstaal hebben afgenomen, krijgen met deze resultaten een goed beeld van hun eigen blootstelling.’

Leefstijlgewoontes

Het onderzoek stelt een aantal verbanden vast tussen kenmerken of leefstijlgewoontes van deelnemers en hun bloedwaarden. ‘De resultaten tonen gemiddeld hogere PFAS-serumgehalten bij deelnemers die dichter bij de fabriek wonen en bij deelnemers die langer in het gebied wonen’, zegt Ann Colles van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek.

‘Dit suggereert een invloed van de aanwezigheid van deze industrie op de lichaamsblootstelling. Via het eten van eieren uit het gebied kan de aanwezige vervuiling in het lichaam terechtkomen. We zien ook dat het gebruik van smeermiddelen voor onder meer onderhoud van fietsen of zadels een bron van blootstelling kan zijn’, zegt Colles.

Uitbreiding straal

De eerder genomen ‘no regret-maatregelen’ worden verlengd en uitgebreid. De straal waarbinnen kwetsbare personen het best geen zelfgeteelde groenten eten, wordt uitgebreid tot 3 kilometer. De meest kwetsbare personen zoals kinderen onder de 12 jaar, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem mochten eerder binnen een straal van 1,5 kilometer geen zelfgeteelde groenten eten.

De omgeving binnen een straal van 5 kilometer wordt aangeraden om zelfgeteelde groenten eerst goed te wassen voor consumptie.