Demir eist garanties van 3M na alarmerende bloedwaarden bij omwonenden: "Anders productie stilleggen"  

Meer dan 90 procent van de onderzochte inwoners van Zwijndrecht heeft te hoge PFOS-waarden in het bloed, zo leert bloedonderzoek door de Vlaamse overheid. Bij 59 procent van de omwonenden zijn de waarden zo hoog dat ze mogelijk gezondheidsrisico's op lange termijn inhouden. Slechts bij 9 procent van de deelnemers zijn de richtwaarden "veilig", de overige 32 procent zit ergens tussenin. Gemiddeld gezien waren de waarden hoger bij wie dichter bij de fabriek woont.

De resultaten betekenen niet dat de mensen met de hoogste bloedwaarden onmiddellijk een effect op hun gezondheid zullen merken, maar wel dat op langere termijn gezondheidsrisico's "niet uit te sluiten" zijn, zo klinkt het bij Zorg en Gezondheid.

Er zijn wel nog andere risicofactoren vastgesteld. Wie eieren van eigen kippen eet en grondwater gebruikt,  heeft hogere waarden van PFOS en PFHxS in het bloed. Dat zijn twee stoffen die vroeger door 3M werden geproduceerd. Ook bepaalde beroepen, waarin je in contact komt met producten uit de PFAS-familie (zoals blusschuim) leiden tot hogere PFAS-waarden, net als sommige hobby's zoals paardrijden en fietsen. Dat komt door het gebruik van  smeermiddelen.  Verder onderzoek is nodig om concrete adviezen te kunnen geven. 

Voor Bart Bautmans van het Agentschap Zorg en Gezondheid is het duidelijk:  "De blootstellingsemmer is vol. Er zijn maatregelen nodig om de uitstoot vanuit verschillende bronnen naar de omgeving te stoppen zodat de concentratie in het bloed kan dalen." Dat is belangrijk voor de meest kwetsbare mensen: kinderen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en personen met een verminderd immuunsysteem. 

De voorzorgsmaatregelen zoals het niet eten van zelf-gekweekte groenten,  kippen en eieren en het niet gebruiken van grondwater blijven van kracht en worden zelfs uitgebreid naar een zone van vijf kilometer rond de 3M-fabriek.

Ook Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft de resultaten gezien en reageert fors: ze geeft 3M nu twee dagen om te bewijzen dat het de omwonenden niet verder in gevaar brengt met zijn emissies. Anders moet het bedrijf de productieprocessen stilleggen waarbij PFAS vrijkomen. "Er kunnen gewoon geen bijkomende PFAS-stoffen worden uitgestoten, gezien de vastgestelde bloedwaarden."

Het is alom bekend dat 3M de voorbije maanden erg stroef communiceerde met de Omgevingsinspectie. Bovendien ging het bedrijf in beroep tegen de strengere uitstootnormen die het kreeg opgelegd. Die boemerang lijkt nu terug te komen.

"Omdat 3M niet kan of wil aantonen dat het op dit moment niets uitstoot wat leidt tot bijkomende blootstelling aan PFAS, worden geen risico's genomen", laat minister Demir weten. Het bedrijf moet dus binnen de twee dagen zwart op wit bewijzen welke stoffen het uitstoot in Zwijndrecht en of die stoffen risico's inhouden.

"De voorbije twee maanden worden grote inspanningen geleverd om het bedrijf 3M tot de orde te roepen", stelt Demir. "Toch blijft essentiële informatie nog steeds uit, ondanks herhaaldelijke eisen gedurende twee maanden. Ondanks een ingebrekestelling. Daar bovenop komen nu de bijzonder slechte resultaten van het bloedonderzoek. Het geduld is op."

Het gemeentebestuur van Zwijndrecht noemt het nieuws over de bloedwaarden "zorgwekkend".  Het stelt dat 3M "steeds heeft beweerd dat de omwonenden van zijn site in Zwijndrecht zich geen zorgen hoeven te maken". "Als producent van PFAS en vervuiler van de omgeving moet 3M duidelijkheid scheppen en zijn verantwoordelijkheid voor wat het hier heeft uitgespookt, niet langer ontlopen."

"Voor de inwoners gelden no regret-maatregelen. Daardoor wordt de verantwoordelijkheid bij de burger gelegd. Ook voor de producent en de toezichthoudende overheid hadden no regret-maatregelen moeten bestaan." Zwijndrecht wil nu verder onderzoek en medische opvolging, ook op individueel niveau, van alle omwonenden.

Ook Vlaams parlementslid Hannes Anaf (Vooruit), die de Vlaamse onderzoekscommissie rond PFOS voorzit, reageert verontwaardigd op de resultaten. "Sinds 2017 weet men dat de gezondheid van de mensen in Zwijndrecht in gevaar was door de PFOS-vervuiling door 3M. Het blijft onbegrijpelijk dat de Vlaamse regering toen niet in actie schoot en geen maatregelen nam in het belang van de gezondheid van de mensen in Zwijndrecht."

"Het eten van eieren uit eigen tuin blijkt één van de belangrijkste blootstellingswegen te zijn. Dat is een 'no regret'-maatregel die pas in juni van dit jaar werd genomen. Too little too late. Door niet te reageren zijn al die mensen vier jaar extra blootgesteld zonder maatregelen. Wie in het verleden heeft beslist niets te ondernemen, heeft jarenlang met de gezondheid van mensen gespeeld."

Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege van Groen noemt de bloedwaarden van de buurtbewoners "alarmerend" en heeft het over "een ongeluk dat al jaren stond te gebeuren". "Ik maak me boos over de lakse manier waarop 3M en de Vlaamse regering omspringen met deze chemicaliën", zegt ze. "Men weet dat ze gevaarlijk zijn, en toch doet de Vlaamse regering te weinig om te voorkomen dat PFAS een gevaar vormen en zich verder verspreiden. Ook met de huidige normen komt er nog te veel PFAS terecht in de omgeving. Nochtans wijzen wetenschappers al jaren op een hoogst waarschijnlijk verband tussen blootgesteld worden aan PFAS/PFOS en een verstoord immuunsysteem en sommigen vormen van kanker."

Volgens Groen ontloopt 3M zijn verantwoordelijkheid en krijgt het daarbij nog te veel vrij spel van de Vlaamse regering. De partij wil ook dat de gezondheid van de bredere bevolking nu wordt gemonitord en vindt het "onbegrijpelijk" dat er bij het bloedonderzoek in Zwijndrecht geen meer uitgebreide vragenlijst werd meegegeven om inzichten te verkrijgen over de eventuele samenhang van PFOS-waarden met gezondheidsproblemen.