Joachim Coens (CD&V): ‘Energie is een overheidstaak, op dat vlak zit ik op de lijn van de PVDA’

Joachim Coens verwelkomt ons op de zevende verdieping van het Concertgebouw in Brugge, waar je een adembenemend uitzicht over de stad hebt. In de verte ligt zijn thuisbasis Damme, aan de andere einder de haven van Zeebrugge, waar hij achttien jaar lang de touwtjes in handen had als havenbaas. Zou het hem nostalgisch stemmen?

“Ik heb geen spijt van mijn overstap. Als je stenen wilt verleggen, moet je je handen vuilmaken. Ik heb wel onderschat hoe anders de politieke wereld is. In een bedrijf beslis je met een paar mensen en zie je snel resultaat. In de politiek is de macht versnipperd. Ik moet rekening houden met mijn ministers, fracties, provincies, burgemeesters en militanten, en daarna komen de andere partijen nog. Ze zeggen dat partijvoorzitters heel machtige mensen zijn, maar dat gevoel heb ik toch niet. (lacht) Door die versnippering gaat alles traag en heb je weinig vat op de dingen.”

Twee jaar geleden zei u dat u van de ene dag op de andere een pispaal bent geworden.

“Als havenbaas en burgemeester van Damme werkte ik in een beschermde omgeving. Als politicus kwam ik in een schietkraam terecht. Ik heb zelfs al doodsbedreigingen gekregen. Het is in die twee jaar alleen maar erger geworden: dat is zorgwekkend. Hoe gaan we nog talent aantrekken als politici elke dag zo ruw worden aangepakt door burgers en collega’s? Er zijn grenzen aan het incasseringsvermogen. Ik heb daar weleens tegenaan ge­­zeten. Je kunt wel een pispaal zijn, maar ze moeten je niet omverpissen. Vroeger wilde ik reageren op alle kritiek, je moet de mening van de mensen ernstig nemen. Maar er komt zoveel bagger binnen dat dat niet meer gaat.”

Hebt u hard gestudeerd voor uw vuurdoop vanavond in De slimste mens ter wereld?

(toont zijn smartphone) “Ik heb de app gedownload en een profieltje aangemaakt, met als nickname El Presidente. (lacht) Zo kon ik al wat oefenen. Helaas was mijn woordvoerster beter dan ik. Zeker bij vragen over showbizz. Ik weet veel over geschiedenis, politiek en kunst, maar ik kijk nooit naar tv-series. Ook de boekskes lees ik niet.”

Hebt u een favoriet jurylid?

“Jennifer Heylen zit in mijn aflevering. Een heel spontane madam.”

Hebben zij en Erik Van Looy naakt in de Damse vaart moeten zwemmen om u te overtuigen?

(lacht) “Ik ben geen moeilijke mens, hoor. Eén ­babbel met Erik volstond.”

Wilt u er graag even lang in blijven als Bart De Wever destijds?

“Nee. Ik doe meer mee voor de gezelligheid dan om te winnen. Het is fijn dat ik eens een andere, minder serieuze kant van mezelf kan tonen. Ik speel graag spelletjes. Op vakantie zeg ik zelden nee tegen een potje stratego of schaken.”

Over naar het politieke spel. De federale regering heeft een akkoord bereikt over de begroting en maatregelen voor de arbeidsmarkt en de energiefactuur. Premier De Croo zegt dat heilige huisjes werden gesloopt. Maar is dat niet met speelgoedhamers gebeurd?

“Het was drie jaar ge­­leden dat een volwaardige Belgische regering nog eens een begroting had gemaakt. Dat is op zich al historisch. Tijdens de coronacrisis vlóóg het geld buiten, nu hebben we een inspanning van 2 miljard euro geleverd. Er zijn ook aanzetten tot hervormingen. Er is een mini-taxshift, waarbij een stukje van de belasting op arbeid (de bijzondere bijdrage voor de sociale zekerheid die door Jean-Luc De­­haene werd ingevoerd, red.) wordt geschrapt. Dat levert elk gezin tussen de 50 en 150 euro op. Elk jaar opnieuw. Daarvoor heffen we taksen op schadelijke consumptie, zoals tabak en vliegtuigtickets. En op de arbeidsmarkt willen we 80 procent van de beroepsbevolking aan het werk hebben. Eindelijk is er een globale aanpak om langdurig zieken te activeren. Dokters moeten fit notes schrijven waarin staat wat mensen wél nog kunnen, de ziekenfondsen moeten hen begeleiden, werkgevers bij wie te veel mensen uitvallen, worden aangepakt, en ­langdurig zieken die niet meewerken, kunnen 2,5 procent van hun uitkering verliezen.”

Die 2,5 procent komt neer op 32 euro per maand, op een uitkering van 1.300 euro. Zou dat veel indruk maken?

“Voor het eerst is er een stok achter de deur. Voor iedereen. België telt bijna een half miljoen langdurig zieken en 2,2 miljoen inactieven. We moesten daar iets aan doen als we de pensioenen en de gezondheidszorg willen blijven betalen.”

Zullen we met ‘signalen’ en ‘aanzetten’ aan een werkzaamheidsgraad van 80 procent raken?

“Kleine correcties kunnen uitmonden in grote veranderingen. Als een tanker een halve graad van richting verandert, ligt hij 100 kilometer verder op een andere koers. De richting is duidelijk: we willen werken zoveel mogelijk aanmoedigen en belonen.”

Duitsland en Nederland nemen ingrijpender maatregelen: ze beperken de werkloosheid in de tijd, of langdurig werklozen verliezen hun uit­­­kering als ze twee opleidingen voor knelpuntberoepen weigeren, zoals de MR voorstelde.

“Als je die opleidingen weigert, ben je geen werkzoekende meer en hoor je eigenlijk thuis bij het OCMW. Voor de PS was dat taboe, maar in Vlaanderen voert Hilde Crevits een beleid om mensen te activeren en op te leiden. Wie echt niet mee wil, kan zijn uitkering nu al verliezen. Maar het is ook te simpel om te zeggen dat iedereen móét werken. Je moet kijken waarom mensen niet gaan werken. Als een alleenstaande ouder ’s nachts voor 10 euro per uur in een horecazaak moet staan, terwijl de kinderen thuis slapen, begrijp ik dat die daar geen zin in heeft. We moeten de obstakels aanpakken door werken meer te laten lonen, kinder­opvang betaalbaar te maken en flexibeler werkregelingen toe te laten. Vandaar de vierdaagse werkweek. Als dat beter past voor sommige mensen, waarom niet? We maken ook combinaties mogelijk tussen werken en niet werken. Als een langdurig zieke enkele uren per week kan presteren, laat hem dat dan combineren met een deel van zijn uitkering. Als gepensioneerden een paar dagen per maand actief willen blijven, laat dat dan toe. Nu werk je, ofwel ben je gepensioneerd. Die zwart-witsituaties zijn niet meer van deze tijd. Wij gaan voor vele tinten grijs.”

De PS stelde voor om mensen vrijwillig ontslag te laten nemen en een uitkering te geven, zodat ze zich kunnen omscholen.

“Als de PS iets voorstelt, is het kot te klein in Vlaanderen. Maar dat voorstel was niet zo gek. Te veel mensen roesten ergens vast, omdat ze het financieel niet aankunnen of niet durven te veranderen, met burn-outs en bore-outs als gevolg. Maar voor de liberalen was dat een brug te ver.”

Deze regering slalomt tussen de taboes. De PS deed moeilijk over nachtwerk in de e-commerce, maar in onze buurlanden is dat normaal.

“We moeten er ook voor zorgen dat de mensen in die sector niet worden uitgeperst. Het moet werkbaar blijven. Daarom zullen de sociale partners zich daarover buigen. Raken zij er niet uit, dan hakt de regering de knoop door.”

Dure energie

Het dringendste dossier was dat van de energiefactuur. De regering breidde de sociale tarieven uit van 450.000 naar 1 miljoen gezinnen. Ze krijgen een voordeel van 720 euro per jaar op hun factuur, plus een winterkorting van 80 euro.

“We konden de armsten niet aan hun lot overlaten. Zij leven in de slechtst geïsoleerde huizen en de prijsschommelingen zijn te groot. Een verhoging van 100 naar 103 euro per maand kunnen de mensen wel aan, maar nu gaat het naar 160 of 170 euro. Als je dan niks doet, dreigen er schrijnende toestanden.”

De energiesteun is er alleen voor mensen met een bruto-inkomen van maximaal 1.650 euro per maand. De middenklasse valt uit de boot. Is dat wat u verstaat onder ‘werken moet lonen’?

“Het is uiteraard niet de bedoeling dat mensen gaan aarzelen om een job aan te nemen. Maar u moet het totaalplaatje zien. We verlagen de lasten op arbeid, waardoor de nettolonen stijgen. De fiscale aftrek van de kinderopvang gaat van 13 naar 14 euro en we regelen meer opvangplaatsen.”

Dat levert werkenden een paar tientallen euro’s per jaar op. Te weinig om de energiefactuur mee te betalen.

“Maar dankzij de Vlaamse regering komt er een jobbonus, waardoor mensen met een laag loon 50 euro per maand extra overhouden. Dat is 600 euro per jaar. We hebben ook de registratierechten gehalveerd voor de aankoop van de eerste woning. Het fiscale voordeel voor bedrijfs­wagens blijft bestaan en het systeem van de diensten­cheques wordt niet duurder. Zeg dus niet dat we niets voor de middenklasse doen.”

Econoom Paul De Grauwe vindt dat er ook een goede kant is aan de hoge energieprijzen.

“Als mensen het in hun portemonnee voelen, verbruiken ze minder energie en investeren ze sneller in isolatie, zonnepanelen en efficiëntere verwarming. Maar ik ben bezorgd om de werkenden die net niet van de steunmaatregelen kunnen genieten en geen spaargeld hebben om te investeren. Daarom halen we zo veel mogelijk taksen uit de energiefactuur, zodat die voor iedereen lager is. Mensen moeten niet meebetalen voor de zonnepanelen van hun buurman.”

“Ik vind die prijsschommelingen echt een probleem. De liberalisering van de energiesector was geen goede zaak. We hebben te veel uit ­handen gegeven, waardoor we nu afhankelijk zijn van regimes als Rusland en Qatar. ­Energie is een overheidstaak, op dat vlak zit ik op de lijn van de PVDA. We moeten energie collectiever maken. Laat mensen mee investeren in windmolenparken. Sluit hele wijken aan op een warmtenet. In Scandinavië doen ze dat al jaren. We moeten ook meer investeren in grootschalige isolatiecampagnes. Meer dan één miljoen huizen zijn nog altijd niet geïsoleerd. De overheid moet de mensen helpen om hun huis energieneutraal te maken. Zo betalen ze minder voor hun energie en daalt hun uitstoot.”

U zit in twee regeringen. Waar wacht u op?

“De Vlaamse regering trekt dit jaar 300 miljoen euro uit voor renovatiepremies en renteloze leningen tot 60.000 euro. Voor mensen die angstig kijken naar de hoge energieprijzen en de overstromingen in Wallonië, is het echt tijd om daar een beroep op te doen.”

Paul Magnette (PS) en Conner Rousseau (Vooruit) liepen mee in de eerste grote klimaatmars sinds de coronacrisis. U was er niet bij?

“Twee jaar geleden heb ik meegestapt met mijn zoon Felix. Deze keer wilden mijn kinderen niet gaan, omdat ze die marsen te gepolitiseerd vinden. Als politicus kun je nooit goed doen. Loop je mee, dan zijn mensen boos omdat ze vinden dat je het moet oplossen in plaats van te betogen. Kom je niet, dan zijn ze boos omdat je ‘het blijkbaar niet belangrijk vindt’.”

“Bij CD&V zijn we erg begaan met het klimaat. De zorg voor de toekomstige generaties zit in ons DNA. Daarom ben ik blij met de taks op vliegtickets. De N-VA spreekt daar schande van, maar de mensen vinden óók dat het niet klopt dat je voor 20 euro naar Milaan kunt vliegen, terwijl je daar in Brugge niet eens een halve dag voor kunt parkeren.”

Die vliegtaks wordt geheven op vluchten tot 500 kilometer en moet amper 30 miljoen euro opbrengen. Dat is toch meer een maatregel om de kas te spekken dan om ons gedrag te veranderen?

“De bedoeling is om mensen te stimuleren om de trein te nemen voor die korte afstanden. Als je naar Amerika of Japan vliegt, gaat dat niet.”

Een treinticket blijft toch duurder dan een vliegticket?

“Ja, maar in 2023 komt er wellicht een Europese ­kerosinetaks. De tanker is gekeerd, de transitie zal steeds verder gaan.”

Klimaatwetenschappers waarschuwen dat we gevaarlijke kantelpunten naderen, zoals de uitdroging van het Ama­­­zone­­­woud en het smelten van het ijs op Groenland. Waarom grijpt de politiek niet forser in?

“De boodschap is toch aangekomen. Kijk naar de Europese Green Deal en het doel om tegen 2050 een nul­uitstoot te hebben. Ook de Vlaamse regering zal een klimaattop houden. Anuna De Wever en co. moeten druk blijven uitoefenen om het draagvlak te vergroten. De politiek wil soms verder gaan, maar je moet ook de bevolking mee hebben.”

Verschuilen politici zich soms niet te makkelijk achter een gebrek aan draagvlak?

“Met een te bruusk beleid kom je er ook niet. Als je morgen alle fossiele brandstoffen zwaar belast en benzine- en dieselwagens verbiedt, raakt de bevolking in paniek. De economische en sociale schade zou zo groot zijn, dat ze je naar buiten dragen. Dan komen er populisten aan de macht die alles meteen terugdraaien. Wat heb je dan bereikt? Als je zaken wilt veranderen, moet je stap voor stap gaan.”

België spendeert nog 13 miljard euro per jaar aan subsidies voor fossiele brandstoffen. En de Vlaamse regering geeft vervuilende multinationals zoals 3M en ArcelorMittal 140 miljoen euro per jaar om hun energiekosten te verlagen. Hoelang nog?

“De Vlaamse regering moet een klimaatregering worden. Ik heb aan Hilde Crevits gevraagd om sommige subsidies te schrappen. Subsidies dienen om bedrijven klimaatneutraal te maken, niet om hun winsten te vergroten.”

“Ik word misselijk van sommige gunstregimes voor multi­nationals. Netflix, Apple en Amazon zijn extreem gegroeid, maar ze betalen amper belasting, en een bakker om de hoek betaalt 27 procent. Dat is niet meer ernstig. Het is onwaarschijnlijk hoeveel dividenden naar een kleine groep mensen gaan. En die hebben dan het lef om andere mensen te zeggen dat ze ’s nachts voor een paar euro per uur moeten werken. Als het zo doorgaat, worden mensen de slaven van dat systeem. Kijk naar onze varkens­boeren, die dag en nacht werken en geen eerlijke prijs krijgen voor hun vlees. Die wilde globalisering moet gecorrigeerd worden.”

Hoe dan?

“De ­internationale minimumbelasting voor bedrijven van 15 procent is een goede eerste stap. Maak daar gerust 21 procent van.”

Misschien kan het fiscale systeem in België ook rechtvaardiger worden?

“Uiteraard. Werk­nemers zitten te snel in de belastingschijf van 50 procent. Het zou beter zijn om een modaal loon aan 40 of 45 procent te belasten, en de hoogste lonen meer. In het begrotingsakkoord zat al eerlijke fiscaliteit. Het gunstregime voor expats is aangepast, ­Airbnb’s moeten voortaan btw betalen en de grootverdieners in de topsport zullen eindelijk een faire RSZ-bijdrage betalen.”

Maar de fiscale aftrek voor de aankoop van een tweede verblijf blijft bestaan.

“Helaas. De ­Vlaamse regering heeft de woonbonus voor de aankoop van de eerste woning geschrapt, maar we moeten wel allemaal betalen voor de fiscale aftrek van mensen die drie of vier huizen hebben. Dat is onhoudbaar, ook om ecologische redenen. Die mensen rijden en vliegen voortdurend heen en weer tussen hun verblijven. Dat mag, maar dat hoeft de overheid niet te stimuleren.”

De MR wilde die gunst voor de rijken per se behouden. Net zoals ze ook het fiscale voordeel voor voetbalmiljonairs bleef ver­­­dedigen. Choqueert dat u?

“Nee, sommige liberalen kijken anders naar de wereld. Georges-Louis ­Bouchez is voorzitter van een voetbalclub. Dat speelt wellicht ook mee.”

Iedereen kijkt reik­­halzend uit naar de grote fiscale hervorming van Vincent Van Peteghem. Wordt dat dé troefkaart van CD&V?

“Hij voert die hervorming nu al geleidelijk door. Hij is begonnen met de effecten­taks, daarna kwam de vergroening van de bedrijfswagens en nu is er een mini-taxshift. Het zijn stukjes van de puzzel.”

Omdat hij beseft dat de grote puzzel er met MR en PS toch niet komt?

“Ik zeg als burgemeester altijd tegen trouwers met grote dromen dat ze niet mogen vergeten om de kleine, dagelijkse gelukjes te koesteren. Het grote geluk is vaak de optelsom van die kleine gelukjes. Als je alleen tevreden bent met de big bang, raak je gefrustreerd als die er niet komt. Maar ik zeg ook dat ze hun dromen moeten behouden. Anders raak je nooit in de juiste richting. Vincent moet dus voortwerken en een potje koken waar genoeg lekkers in zit voor elke partij.”

PFOS op het bord

Wat is de balans van uw voorzitterschap tot nu toe?

“De voorbije twee jaar zaten vol verrassingen. Eerst was er de regeringsvorming, daarna brak de pandemie uit en werd het moeilijk om partij­afdelingen te bezoeken. Ik ben eigenlijk nog maar net bezig.” (lacht)

CD&V zit volgens de peilingen onder de ver­­­kiezingsuitslag van 14 procent, en die was al een historisch dieptepunt. De nervositeit in uw partij groeit. Sommige partijleden noemen het in­­­­houdelijke congres van december uw laatste kans om echt iets te veranderen.

“Er is toch al veel gebeurd. Mijn eerste taak was die eindeloze regerings­vorming tot een goed einde brengen. Ik werd vijf maanden na de verkiezingen partijvoorzitter en dacht: als we volgende maand geen regering hebben, zijn we niet goed bezig. Aan de onderhandelingstafel vond men dat blijkbaar niet. Het urgentiegevoel ontbrak. Telkens was er een nieuwe reden om te talmen. Alsof er geen verkiezingen waren geweest! In de toekomst moeten we die toestanden echt vermijden. Ik heb daar een ­toverformule voor: de grootste partij komt het eerst aan zet. Is er binnen de zes maanden geen regering, dan komt er een afspiegelingscoalitie van de regio’s. Of nieuwe verkiezingen.”

In De doodgravers van de politiek, het boek over die ontluisterende regerings­vorming, kwam u naar voren als de sympathieke figuur die niet te moeilijk deed.

“De auteur schreef dat ook in het exemplaar dat hij mij heeft gegeven: ‘Voor de meest sympathieke voorzitter’.”

Bent u niet te zacht voor de politiek?

“Ik kan wel boos worden, hoor. Maar niet te vaak. Boosheid is onmacht. Meestal helpt die de dingen niet vooruit.”

Wat was uw gelukkigste moment als voorzitter?

“De dag dat we een regering hadden. Er was bij ons wat weerstand tegen Vivaldi, maar dit is een centrum­regering die akkoorden bereikt die dicht bij onze ideeën liggen. In de oppositie was het niet makkelijk geweest om tegen deze regering te zijn. Bovendien doen onze nieuwe ministers het uitstekend.”

Maar door het verbale geweld tussen de socialisten en de liberalen lopen ze minder in de kijker.

“Na de kibbelkabinetten van de voorbije jaren is de Vlaming de ruziemakers beu. Daarom houden de Vlaamse partijen zich in. Aan Franstalige kant zitten de grootste drie partijen in de coalitie: zij proberen het veld af te dekken door hun onderlinge verschillen in de verf te zetten. Zo krijgt de oppositie minder speelruimte.”

En CD&V staat erbij en kijkt ernaar?

“Wij bemiddelen vaak, maar we zijn soms te braaf. We moeten wat meer polariseren. Het is tegen onze natuur om het compromis in gevaar te brengen met scherpe verklaringen. Vaak zien we vooraf al waar we zullen landen, omdat we slimmer zijn dan de rest. (lacht) Dan moeten we dat ook durven te zeggen.”

Waarom zijn jullie slimmer?

“Omdat we aanvaarden dat elk verhaal meerdere kanten heeft. Dat is niet wollig, dat ís gewoon zo. De wereld is niet zwart-wit. Als jij op reis wilt naar Noorwegen en je vrouw wil naar Spanje, kun je zeggen dat het altijd Noorwegen moet zijn. Maar dan ga je op den duur alleen.”

In de Belgische politiek raken we vaak niet verder dan de Ardennen.

“Wij zorgen er ten­minste voor dat we op reis kunnen. Naar Zwitserland, bijvoorbeeld, waar je het beste van Noorwegen en Spanje combineert. Bergen en zon!” (lacht)

Wat was uw moeilijkste moment als voorzitter?

“Laat het me houden op: chaque jour sa peine. Elke dag zijn er moeilijkheden.”

U wordt weleens omschreven als een keizer zonder kleren en een man zonder impact. Raakt dat u?

“Het hangt ervan af vanwaar die kritiek komt. Soms begrijp ik de frustratie of gebruik ik het als extra motivatie. Maar uiteraard vind ik dat ik te weinig impact heb. Dat is universeel. Veel mensen hebben het gevoel dat ze geen vat meer hebben op hun leven, op de politiek en de veranderingen in de maatschappij. Daarom stemmen ze steeds radicaler.”

Waar heeft u als voorzitter uw stempel op gedrukt?

“We hebben de partijwerking vernieuwd, de statuten aangepast en de communicatie aangescherpt. En met het Kerstmanifest is er een nieuw inhoudelijk verhaal dat we op ons congres in duidelijke standpunten zullen vertalen. Niemand kan zeggen dat er nog niets is veranderd.”

Bent u soms niet te terughoudend om op te treden bij schandalen?

“Zoals?”

CD&V-burgemeester Veerle Heeren gaf zichzelf en haar omgeving voorrang bij de vaccinaties en zei achteraf dat we daar geen zaken mee hadden. Die arrogantie stoot mensen af. Waarom laat u haar aanblijven?

“Veerle heeft een fout gemaakt en we hebben haar gevraagd om tijdelijk terug te treden om het onderzoek rustig te laten verlopen. Daarna moeten de lokale afdeling en de gemeenteraad oordelen.”

Tweede voorbeeld: alles wijst erop dat Joke Schau­vliege en Hilde Crevits als ministers van Milieu de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht probeerden toe te dekken. CD&V communiceert daar erg defensief over.

“Ook daar zal de onderzoekscommissie de waarheid blootleggen.”

Hilde Crevits was opvallend boos toen minister Zuhal Demir voor een onderzoekscommissie pleitte. Wist ze dat zij en Joke Schauvliege er niet fraai uit zouden komen?

“Ze was vooral kwaad omdat Zuhal Demir dat niet eerst in de Vlaamse regering had besproken. Als elke minister zomaar in het wilde weg dingen gaat zeggen, vorm je geen ploeg meer.”

Daar heeft de burger geen boodschap aan.

“Klopt. Daarom heb ik onze Vlaamse fractie ook gevraagd om die onderzoekscommissie te steunen, zelfs met een voorzitter uit de oppositie (Hannes Anaf van Vooruit, red.). We moeten weten wie wat wist en welke fouten er zijn gemaakt. Gezondheid en groen moeten prioriteiten zijn voor CD&V. Meer dan vroeger. Daarom heb ik er na het uit­breken van het PFOS-schandaal ook voor gepleit om de Oosterweelwerf stop te zetten.”

Bart De Wever noemde dat ‘het domste wat je kunt doen’.

“Die reactie was erover. Ik ben ook voor Oosterweel, maar als daar giftige stoffen in de berm zitten, is het toch logisch dat je kijkt of de volksgezondheid niet in gevaar komt? Lydia Peeters (Open Vld-minister van Mobiliteit, red.) was het daarmee eens. Zij heeft dat laten onderzoeken. Daarna zeiden de experts dat de werken konden doorgaan, als we een aantal maat­regelen namen. Zo dom was dat dus niet.”

Een derde van uw kiezers is ouder dan 65, twee derde ouder dan 50. In Knack zei een éminence grise dat uw partij geen toekomst meer heeft. Gelooft u echt dat uw partij weer kan groeien?

“Absoluut! Onze ideeën liggen dicht bij wat de ge­­wone man en vrouw in de straat willen. Die brede midden­groep is het fundament van onze samenleving. Haal hen ertussenuit en onze welvaart stuikt in elkaar. Voor die groep komen wij op.”

”Maar ik weet ook dat ons stemmenaantal niet plots zal verdubbelen. Overal versnippert het politieke landschap en worden de traditionele partijen kleiner. We zitten nu met zeven partijen in de federale regering, met de N-VA erbij waren er zes nodig geweest. De tijd van de grote partijen is voorbij. Mensen lopen niet meer en bloc achter een vlag. In het moderne politieke landschap moet je vooral goed met anderen samenwerken. Dat doen onze ministers uitstekend en ik weet zeker dat de kiezer dat uiteindelijk zal waarderen. Maar goed bestuur is niet genoeg. We moeten ook duidelijker zeggen waarvoor we staan.”

En dat is?

“In één slogan: dicht bij jou. Wat vinden mensen het belangrijkst? Familie, vrienden, hun buurt. Vroeger was er niks anders. Maar de voorbije dertig jaar is de wereld opengetrokken door de globalisering en de digitale revolutie. Met andere talen, culturen en technologische veranderingen. Niet iedereen kan daarin mee. De mensen voelen zich weerloos tegen het gigantisme dat hen herleidt tot werkpaarden, consumenten en data.”

Droomt u van een terugkeer naar het dorpse leven van na de oorlog?

“Nee, ik heb als havenbaas de hele planeet rondgevlogen. Ons verhaal over nabijheid is heel eigentijds. Als je wilt dat mensen de doldraaiende wereld aankunnen, moet je ervoor zorgen dat ze een goede voedingsbodem hebben. Dat ze in een veilige buurt voldoende natuur, pleinen, scholen, kinder­opvang en werk hebben. Daarom verzetten wij ons als er bankautomaten dreigen te verdwijnen. Of als ziekenhuisnetwerken kraamklinieken willen schrappen. We mogen niet te ver meegaan in de opschaling en de efficiëntielogica.”

Is dat niet vechten tegen de bierkaai? Bank- en post­­kantoren gaan dicht, cafés en krantenwinkels verdwijnen, gemeenten en ziekenhuizen fusioneren.

“Veel diensten worden digitaal, dat hou je niet tegen. Maar je hebt lokaal wel een minimale dienstverlening nodig. We moeten mensen begeleiden bij die transitie. Je kunt niet meer in elk dorp vijf verschillende bank­kantoren hebben. Maar waarom hebben banken geen loket in het gemeentehuis, waar mensen een overschrijving kunnen doen? Of organiseer een zitdag per week om digitale analfa­beten te helpen.”

Bij de laatste verkiezingen was CD&V in Antwerpen en Gent de slechtst scorende partij. Hoe gaat u de steden terugwinnen?

“Met hetzelfde verhaal. Ook in de steden is er meer nabijheid nodig. Mensen willen aangename en veilige buurten. Ik ben een fan van het Parijse concept: de 15 minutenstad waar alles op een kwartier stappen of fietsen bereikbaar is. Daar moeten we resoluut voor kiezen. Hoe kun je nu een stad besturen vanuit de ambitie om er autosnelwegen door te laten lopen?”

De N-VA reageerde vorig jaar woedend omdat Brussel het lef had om een fietspad aan te leggen in de Wetstraat. Daardoor zou de Vlaming nog langer in de file staan.

“Wij bekijken Brussel nog te veel als een plek waar we vlot met de auto moeten kunnen rijden. Dat is voorbij. Als Brusselse politicus moet je opkomen voor je bewoners. Dat betekent: minder auto’s, propere lucht, veilige straten, woonerven, parken… Maak parkings aan de rand, waar mensen hun auto kunnen achterlaten en vanwaar ze makkelijk met het openbaar vervoer of de fiets in het centrum kunnen raken. Ik ben blij met het fietspad in de Wetstraat! Het gaat sneller en ik moet geen parkeerplaats meer zoeken.”

Eind volgend jaar kiest uw partij een nieuwe voorzitter. Bent u kandidaat?

“Dat is véél te vroeg. Ik heb nog een berg werk.”

U hebt daar toch al over nagedacht?

“Dat doe ik volgend jaar wel. Hopelijk leef ik dan nog. Mijn vader was 53 toen hij stierf, ik ben al 55. Je moet niet té ver vooruitkijken in het leven.”

De slimste mens ter wereld, Play4, maandag tot donderdag, 21.30 uur.

© HUMO