Direct naar artikelinhoud
NieuwsRuimte

Mogelijk eerste planeet buiten onze Melkweg ontdekt

Een combinatiebeeld van M51 in röntgenstraling van Chandra (paars en blauw) en optisch licht van NASA's Hubble-ruimtetelescoop (rood, groen en blauw). Een kader markeert de locatie van de mogelijke planeetkandidaat.Beeld NASA/CXC/SAO/R./Di Stefano

Voor het eerst lijkt er een planeet te zijn ontdekt in een ander sterrenstelsel, dus buiten onze Melkweg. Helemaal zeker is het nog niet, en het is sowieso bijzonder moeilijk om bevestiging te krijgen, maar de metingen kunnen wetenschappers een nieuwe plek bieden om naar planeten te zoeken.

Ons zonnestelsel telt acht planeten: Mercurius, Venus, de aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Daarnaast hebben wetenschappers inmiddels bijna 5.000 zogeheten exoplaneten gevonden. Die draaien allemaal rond andere sterren in onze Melkweg, voorbij onze zon. De meesten staan binnen 3.000 lichtjaar afstand, wat voor ruimtebegrippen om de hoek is.

Om zulke verre planeten te vinden, kijken wetenschappers niet naar de planeten zelf, want die zijn te klein en te ver weg om te zien. In plaats daarvan meten ze het licht en de röntgenstraling die van sterren komen. Als een planeet ‘door het beeld’ vliegt, wordt de straling even iets minder fel. De Amerikaanse ruimtetelescoop Chandra zag dat bij M51-ULS-1. Dat is een dubbelster in het sterrenstelsel Messier 51, dat ook wel het Draaikolkstelsel wordt genoemd. Het staat op ongeveer 28 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd.

Twitter bericht wordt geladen...

M51-ULS-1 bestaat uit een ster die ongeveer twintig keer zo zwaar is als onze zon, waar een neutronenster of zwart gat omheen draait. De röntgenstraling van de ster werd urenlang geblokkeerd door de vermoedelijke planeet. Op basis daarvan berekenen de onderzoekers dat de planeet ongeveer even groot is als Saturnus, en twee keer zo ver van zijn ster staat als Saturnus van onze zon. Door zijn lange omloopbaan komt de kandidaat-planeet waarschijnlijk pas over zeventig jaar weer voor zijn ster langs. Pas dan is het mogelijk om te bevestigen of het inderdaad om een planeet gaat. Dat maakt de onderzoekers voorzichtig met hun conclusies.

Maar de ontdekking heeft nog steeds heel wat waarde voor de zoektocht naar andere planeten, dat zegt Rosanne Di Stefano van het Centrum voor Astrofysica aan Harvard en Smithsonian in Cambridge, die het onderzoek leidde. “Sinds de jaren 1750 wordt verondersteld dat de schemerige verre nevels, die nu sterrenstelsels worden genoemd, eiland-universums zijn: grote, zwaartekracht-gebonden stellaire populaties vergelijkbaar met onze thuisbasis, de Melkweg. Onze ontdekking van de mogelijke planeet geeft ons de eerste blik op externe populaties van planetenstelsels, waardoor de reikwijdte van het zoeken naar planeten wordt uitgebreid tot afstanden die ruwweg 10.000 keer verder weg liggen.”

Kans op leven?

Als er echt een planeet in dit systeem bestaat, heeft deze waarschijnlijk een gewelddadig verleden gekend. Elke exoplaneet in het systeem zou de cataclysmische supernova-explosie moeten hebben overleefd die de neutronenster of het zwarte gat heeft doen ontstaan uit een eerder bestaande ster. De toekomst kan ook gevaarlijk zijn, want op een gegeven moment kan de begeleidende ster ook exploderen en de planeet met extreem hoge stralingsniveaus opblazen.

De ontdekking verschijnt maandag in het belangrijke wetenschapsblad Nature Astronomy. De wetenschappers hebben naar in totaal 238 sterren in drie sterrenstelsels gekeken, en daarbij is maar één potentiële planeet aan het licht gekomen. Kans op leven op die planeet is er niet: hij wordt vrijwel zeker aan ondraaglijke straling blootgesteld.