De tuinstraat als wapen tegen de klimaatopwarming: ‘Meer groen houdt de buurt leefbaar’

“Dit hier was vroeger een parkeerplaats. En deze boom was zo’n beetje het enige groen dat je hier kon vinden”, vertelt Jan Mertens (70), die in een van de oudste huisjes van de Lange Riddersstraat woont in Sint-Andries. De voorbije jaren vond er een ware transformatie tot ‘tuinstraat’ plaats. Over 200 meter ligt het bezaaid met bloemenperken, jonge boompjes en grasroosters. “Het voelt echt ontzettend aangenaam, de sfeer in de straat is echt veranderd.”

De Lange Riddersstraat is de eerste Antwerpse tuinstraat die in al haar glorie te bewonderen valt. Nadat er in 2017 al een aantal tijdelijke testprojecten waren in Antwerpen, worden er tegen eind dit jaar acht van die permanente tuinstraten opgeleverd.

“Er is te veel grijs in de stad, ook met kleine ingrepen proberen we dat te veranderen”, zegt Magalie Verstraelen, woordvoerder van schepen voor Openbaar Domein Claude Marinower (Open Vld). Het idee is niet alleen meer groen, maar ook meer blauw integreren in de wijk. Al het regenwater wordt verzameld in de Lange Riddersstraat; via pompjes in de straat kunnen buurtbewoners hun groene gevels daarna bewateren. De gebruikte materialen zijn waterdoorlatend. “Zelfs de afvoerbuizen zouden poreus zijn”, vertelt bewoner Jenne Decleir (43).

Hitte-eilanden

Tuinstraten zijn een klein, maar fraai puzzelstukje in de strijd tegen klimaatverandering. Die zorgt ervoor  dat zowel hitte en droogte als hevige regenval steeds frequenter zullen voorkomen. “De voorbije zomer was qua hitte natuurlijk geen maatstaf”, zegt Mertens, die burgeronderzoek deed rond hitte-eilanden in de stad. “Maar op sommige plaatsen in de stad kan een verzengende hitte ontstaan. Meer groen heeft een verkoelend effect, het houdt de buurt leefbaar.”

Volgens professor hydrologie Patrick Willems (KU Leuven) zou zo'n gerichte aanpassing in een bebouwde omgeving de hoogste prioriteit moeten krijgen. “Het pakt eigenlijk bijna alle negatieve gevolgen van klimaatopwarming aan, ook voor de luchtkwaliteit geeft het een verbetering.” Dat het best aantrekkelijk is, is simpelweg een extraatje.

Al zijn er op dat vlak wel een aantal verzuchtingen te horen. In de Wasstraat in het district Berchem hingen een tijd geleden posters tegen de ‘Vernielstraat’, omdat een aantal ramen, keldergaten en gevels beschadigd raakten bij de werken. Ook in de Lange Riddersstraat scheelt het soms niet veel, zegt Josée Smits, die in een serviceflat in de buurt woont: “Als je de straat zo hertekent, moet je ze ook autovrij maken. Nu heb ik bijna geen plaats om aan de kant te gaan als er een auto door de straat rijdt.”

“Ik begrijp vooral niet dat hier nog altijd camions mogen rijden”, beaamt Decleir. Het is duidelijk deel van een verwachtingspatroon, dat het begrip ‘leefbaarheid’ zich niet enkel mag beperken tot plantjes en waterpompen. “Dit is een mijlpaal voor de straat”, zegt Decleir. “Maar wat mij betreft begint het hier pas.”

Gemiste kansen

Onder het mom ‘Antwerpen Breekt Uit’ wil de stad alvast nog verder investeren in tuinstraten en andere quick wins. “Voor nog 16 andere straten zijn al plannen ontwikkeld, en er zal nog meer geld worden uitgetrokken voor een derde golf aanvragen”, vertelt Verstraelen.

Dat is nodig, zegt Willems. “Pilootprojecten zijn mooi, maar je moet vooral opschalen. Als het bij één straat in een wijk blijft, heeft het weinig impact.” Vorig jaar lanceerde het burgercollectief Commons Lab daarom het project ‘tuinstraten.be’, waarbij burgers opgeroepen worden om zelf aan de slag te gaan met vergroenen en ontharden in de straat.

“Eigenlijk zou je elk nieuw bouwproject moeten aftoetsen aan een aantal criteria, met het oog op klimaatadaptatie”, aldus Willems. “Ik zie in steden nog veel gemiste kansen, terwijl het vaak slechts om een kleine meerprijs gaat.”