Het Poolse Hooggerechtshof in Warschau.
The Associated Press

Europees Hof legt Polen dwangsom van 1 miljoen euro per dag op zolang tuchtkamer bij Hooggerechtshof blijft bestaan 

Polen moet een dwangsom van 1 miljoen euro per dag betalen zolang het de werking van de omstreden tuchtkamer bij het Hooggerechtshof niet opschort. Dat heeft het Europees Hof van Justitie beslist. Het is de zoveelste stap in een waardenstrijd tussen de Europese Commissie en de Poolse regering, met de rechtsstaat als belangrijkste inzet.

De Poolse regering, geleid door de conservatieve partij PiS, richtte vorig jaar een disciplinaire kamer op bij het Hooggerechtshof. Die kan rechters geldboetes opleggen, degraderen of ontslaan als ze de beslissingsmacht of legaliteit van andere rechters of rechtbanken in twijfel trekken. Sindsdien heeft de kamer al verschillende rechters de laan uitgestuurd.

Het is een van een hele reeks omstreden hervormingen die de Poolse regering de voorbije jaren bij justitie heeft doorgevoerd. Ook het Hooggerechtshof zelf werd overigens opnieuw samengesteld. Rechters die nauwer aansluiten bij de waarden van regeringspartij PiS namen de plaats in van de vorige rechters.

Onafhankelijkheid in gevaar

De Europese Commissie uitte meteen kritiek op die disciplinaire kamer bij het Poolse Hooggerechtshof en trok naar het Europees Hof van Justitie. 

Volgens de Commissie brengt die tuchtkamer de onafhankelijkheid van de Poolse rechters in gevaar. Ze vreest dat vooral rechters die kritisch zijn ten opzichte van het regeringsbeleid of uitspraken doen op basis van het Europese recht, voor die disciplinaire kamer zullen worden gebracht.

Het Europees Hof van Justitie deelt die vrees van de Commissie en oordeelde midden juli dat Polen de werking van de disciplinaire kamer moet opschorten. Omdat Polen geen gevolg gaf aan dat arrest, stapte de Commissie begin september opnieuw naar het Hof, deze keer met de eis Polen een dwangsom op te leggen. 

Het Hof gaat daar nu op in en legt Polen een dwangsom van 1 miljoen euro op, vanaf de dag dat het Hof zijn arrest officeel aan Polen heeft bekendgemaakt tot de dag dat Polen alsnog gevolg geeft aan het arrest van midden juli. Met andere woorden: totdat het de werking van die disciplinaire kamer opschort. Het gaat wel om een tussentijds arrest, een finaal arrest wordt later verwacht.

"Het naleven van de interimmaatregelen van 14 juli 2021 is noodzakelijk om te vermijden dat de rechtsorde van de Europese Unie en de waarden waarop de Unie is gebaseerd, in het bijzonder de rechtsstaat, ernstige en onherstelbare schade oplopen", legt het Europees Hof uit in een mededeling over het arrest.

De Poolse regering had eerder al aangegeven dat ze aanpassingen zou doorvoeren aan de disciplinaire kamer, maar heeft dat tot nog toe niet gedaan. Ook tijdens het debat in het Europees Parlement vorige week beloofde de Poolse premier Mateusz Morawiecki dat nog eens. Het is nu afwachten of Polen de werking van de tuchtkamer wel degelijk zal opschorten.

Doet het dat niet en weigert de Poolse regering de dwangsom te betalen, dan zou de Europese Commissie het geld kunnen aftrekken van de aan Polen toegewezen subsidies. De Commissie dreigt er nu al mee hetzelfde te doen met een dwangsom die Polen moet maar weigert te betalen in een dispuut met Tsjechië over een mijn aan de grens.

Bittere strijd om fundamenten van Europese Unie

De relatie tussen Polen enerzijds en de Europese Commissie en een overgrote meerderheid van de Europese lidstaten anderzijds is al enige tijd gespannen - om niet te zeggen verzuurd. Het dispuut over de disciplinaire kamer bij het Hooggerechtshof is een deel van de oorzaak, maar het gaat om meer dan dat.

Ook de nieuwe samenstelling van het Hooggerechtshof en verschillende andere beslissingen van de Poolse regering inzake justitie hebben er volgens de rest van de Unie toe geleid dat de gerechtelijke onafhankelijkheid in Polen bedreigd wordt.

Recent kwam daar nog een arrest van dat nieuw samengestelde Poolse Hooggerechtshof bovenop. Dat stelde dat delen van het recht van de Europese Unie niet verenigbaar zijn met de Poolse grondwet. Een uitspraak die "de fundamenten van de Europese Unie in vraag stelt", hekelde de Commissie.

De Commissie volgt nog steeds de strategie van de dialoog met Polen, maar dreigt op de achtergrond wel met financiële sancties en nog meer juridische stappen, als de Poolse regering de omstreden justitiehervormingen niet terugdraait.

Maar niet alleen de justitiehervormingen in Polen zijn de Commissie een doorn in het oog. Ook het Poolse regeringsbeleid ten opzichte van de holebigemeenschap leidt tot fel oplopende discussies en dreigementen met financiële sancties en juridische stappen.

Premier De Croo: "Polen speelt gevaarlijk spel"

Dat de spanning tussen de Poolse regering en de meeste andere Europese lidstaten alsmaar oploopt, bewijst ook een woordenwisseling tussen de Belgische premier Alexander De Croo (Open VLD) en de Poolse premier Morawiecki. 

Die laatste had enkele dagen geleden in een interview met de Britse krant Financial Times gezegd dat de Poolse regering zich zou verdedigen als de Europese Commissie "een derde wereldoorlog zou starten" door de subsidies waar Polen recht op heeft te bevriezen. Volgens Morawiecki stelt de Commissie eisen aan Polen "met een wapen tegen ons hoofd".

Tijdens een toespraak voor het Europacollege in Brugge verwees premier De Croo vanmorgen naar dat interview. "Aan zij die opruiende interviews geven en denken dat het nodig is om in de Financial Times een nieuwe wereldoorlog af te kondigen, wil ik zeggen: u speelt een gevaarlijk spel, u speelt met vuur als u oorlog voert met uw Europese collega's om interne politieke redenen."

"Dit is geen conflict tussen West en Oost, tussen oude en nieuwe lidstaten", gaat De Croo verder, "dit gaat over een overgrote meerderheid van lidstaten - van de Baltische staten tot Portugal - die het erover eens zijn dat de Europese Unie een unie is van waarden en geen geldautomaat. Je kan niet al het geld innen, maar de waarden naast je neer leggen."

In zijn toespraak tijdens de openingszitting van het nieuwe academiejaar van het Europacollege in Brugge verwees premier De Croo naar het huidige conflict tussen de Europese Commissie en Polen. Bekijk hier het fragment waarin hij reageert op enkele uitspraken van de Poolse premier:

Videospeler inladen...

Meest gelezen