Van "lifecoach" tot "relatiecoach": de "gevaarlijke" opkomst van een ongereguleerde industrie
Het is gevaarlijk dat iedereen in ons land zichzelf "therapeut" of "coach" kan noemen omdat die term niet wettelijk beschermd is in ons land. Dat zegt cognitief psycholoog Wouter Duyck. "Stel dat je met een zware klinische depressie terechtkomt bij een therapeut die aan de slag gaat met bachbloesemtherapie, dat is schandalig", zegt hij in "De ochtend".
Je hebt het waarschijnlijk al opgemerkt, het aantal mensen dat op sociale media hun diensten aanbiedt als coach is opvallend groot. Mental coach, lifecoach, burn-outcoach, relatiecoach, gezondheidscoach: de lijst is praktisch oneindig.
Dat komt doordat de termen "coach" en "therapeut" in ons land niet beschermd zijn. Daardoor kan iedereen zichzelf zo bestempelen. Ook zonder erkende, universitaire opleiding. En dat kan gevaarlijk zijn, zegt cognitief psycholoog Wouter Duyck (Universiteit Gent) in "De ochtend".
Wat staat er in de wet?
Sinds 1993 is de titel van psycholoog beschermd. Vanaf dat moment kon niet zomaar iedereen zichzelf een psycholoog noemen, maar eigenlijk had die bescherming weinig gevolgen. Aan de titel werd geen beroepsuitoefening gekoppeld. Dat betekent dat je gestudeerd moest hebben om psycholoog te zijn, maar op zich iedereen nog steeds (psycho)therapie kon geven, zolang ze zichzelf geen psycholoog noemden.
In 2014 is dat veranderd. Toen hebben Nathalie Muylle (CD&V) en Laurette Onkelinckx (PS) voorwaarden vastgelegd voor de beroepsuitoefening van psychotherapie. Die wet eist een vooropleiding van minstens een Bachelordiploma en een bijkomende psychotherapieopleiding van vier jaar. De uitoefening blijft dus niet beperkt tot psychologen.
De wet-Muylle regelde de psychotherapie buiten het kader van de gezondheidszorg om. Sinds de nieuwe wet van Maggie De Block (Open VLD) in 2016 wordt de psychotherapie beschouwd als een specialistische behandeling (en dus niet als een op zich staand beroep) voorbehouden aan de gezondheidszorgberoepen arts, klinisch psycholoog en klinisch orthopedagoog. Er kwamen ruime overgangsmaatregelen en voorwaarden voor hen die ervoor al de psychotherapie beoefenden.
Beluister hier het volledige gesprek met Wouter Duyck in "De ochtend":
Kan iedereen zomaar coach worden?
Hoewel de uitoefening van psychotherapie ondertussen dus beschermd is, is de titel van psychoterapeut dat (verwarrend genoeg) niet. Concreet betekent dat iedereen (ook als je buiten de wetgeving valt) zichzelf een psychotherapeut mag noemen, àls die het beroep maar niet uitoefent.
"In principe mag je ook zonder erkende opleiding bijvoorbeeld paardentherapie aanbieden om, ik zeg maar, de creativiteit te stimuleren, maar niet om mentale gezondheidsproblemen te behandelen", zegt Duyck, die sinds kort ook vicevoorzitter is van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). "Doe je dat wel, dan is dat illegaal."
1 op de 3 Vlamingen krijgt te maken met psychologische problemen
Volgens Duyck komen toch nog te veel mensen met ernstige problemen terecht bij de foute persoon. "Mensen kunnen opleidingen van enkele dagen volgen van commerciële organisaties, en zo hulp bieden aan anderen zonder gepast diploma en de relevante competenties. Ze noemen dat dan geen psychotherapie, maar levensbegeleiding. Stel je voor dat je met een zware klinische depressie terechtkomt bij een therapeut die aan de slag gaat met bachbloesemtherapie, dat is schandalig."
"Dit is geen gereguleerde beroepsgroep, dus er zijn geen officiële cijfers", zegt Duyck. "Maar we vermoeden dat er zo'n 30.000 of zelfs 40.000 coaches zijn, tegenover 15.000 erkende psychologen."
"Natuurlijk zijn er opleidingen die geen kwaad kunnen", nuanceert Duyck. "Er zijn bijvoorbeeld sessies waarbij mensen leren samenwerken op de werkvloer. Dergelijke opleidingen zullen dan wel nuttig zijn. Maar je mag niet vergeten dat 1 op de 3 Vlamingen te maken krijgt met psychologische problemen. En het is belangrijk dat zij de hulp krijgen die ze verdienen. Ik wil mensen ten zeerste aanmoedigen om eerst de erkenning van een therapeut te vragen. Dan pas weet je of die een geschikt diploma heeft."
Wat nu?
Volgens Duyck moet de overheid dringend optreden tegen deze praktijken. "Ik ben blij dat er de afgelopen jaren stappen zijn genomen, maar we zien dat er een financieringskader ontbreekt. Het budget is opgetrokken door minister Frank Vandenbroucke (Vooruit), maar het is nog steeds ruim onvoldoende. Daardoor kan bijvoorbeeld slechts een minderheid van de psychologen beroep doen op terugbetaling, en zelfs als het kan, is het administratief ingewikkeld."
"Ten tweede moet de wet worden afgedwongen", voegt Duyck toe. "Er zijn mensen die zichzelf psychotherapeut of coach noemen, en dat mag. Maar bij hen zijn er ook die hulp aanbieden op vlak van mentale gezondheid zonder een geschikte opleiding, en dat mag niet. Momenteel wordt daar niet echt op gecontroleerd."
"Daarnaast zijn er ook bedenkelijke opleidingen die in aanmerking komen voor de subsidies die de Vlaamse overheid voor kmo’s voorziet", zegt Duyck. "De overheid financiert dus enkele van die opleidingen. Dergelijke bedrijven gebruiken die impliciete erkenning om te doen alsof ze een waardevol diploma aanbieden, maar eigenlijk stelt dat niks voor. Opleidingen worden niet op kwaliteit gecontroleerd."
Dienstverleners die ten onrechte gebruik maken van de kmo-portefeuille, verliezen registratie
Volgens Vlaams minister van Werk Hilde Crevits (CD&V) komt er wel degelijk controle op opleidingen. "De opleidingen moeten aan de nodige kwaliteitsvereisten doen. Daarom worden jaarlijks alle opleidingen uit de Vlaamse opleidingsbank gescreend én moeten nieuwe opleidingen voldoen aan een hele resem voorwaarden. Opleidingen die niet (meer) voldoen aan de criteria, krijgen een negatieve evaluatie. Zo werden in 2020 756 opleidingen verwijderd uit de opleidingsdatabank."
"Ook in het kader van de kmo-portefeuille is de regelgeving zeer duidelijk", zegt Crevits. "Alle diensten die gericht zijn op de fysieke en mentale gezondheid van een persoon zijn uitgesloten van steun bij de kmo-portefeuille. Dienstverleners die ten onrechte gebruik maken van de kmo-portefeuille voor diensten die niet in aanmerking komen, zullen hun registratie verliezen."