Een huisarts over de patiënt die ze nooit zal vergeten: ‘Iedereen zei: ga bij hem weg. Maar ze zat klem’

“Ze was gevlucht uit Irak, samen met haar man en haar pasgeboren zoon, die ze in een doek op haar rug over de bergen had gedragen. Nadat ze hier asiel had aangevraagd was ze in mijn Rotterdamse wijk komen wonen, waar ze nog twee kinderen had gekregen. Maar de veiligheid die ze hier had moeten vinden werd tenietgedaan door het drama dat zich bij haar thuis afspeelde. Ze kwam op mijn spreekuur met vage klachten en pas na tal van gesprekken kwam ik erachter wat de oorzaak was. Haar man mishandelde en verkrachtte haar. Ze schaamde zich daar erg voor.

“Ze vertelde me wat ze deed als hij tegen haar wil seks verlangde. Dan liet ze hem zijn gang gaan, deed haar hoofddoek voor haar ogen en keek niet. Zo was ze een paar keer zwanger geraakt en dan kwam ze, zonder dat hij het wist, bij mij om een abortus te bespreken. Hij kreeg waanideeën, dacht dat ze een ander had, en instrueerde zijn zoons om haar de hele dag in de gaten te houden.

“De hulpverleners die bij het gezin betrokken waren zeiden allemaal hetzelfde: dit kan niet langer, ga bij hem weg. Maar in haar achterhoofd had ze het schrikbeeld van haar Irakese zwager die uit eerwraak zijn vrouw had vermoord. Ze vreesde hetzelfde lot. Ze belde haar drie broers, die in Duitsland en in Irak wonen, en besprak een scheiding. Geen sprake van, kreeg ze te horen. Dan moest zij terug naar Irak en zou ze de kinderen nooit meer zien. Ze zat klem. 

Burgemeester

“En ondertussen werd de druk opgevoerd. Door haar man, die doodleuk aan vrienden vertelde dat zij geen goede echtgenote was omdat ze niet met haar benen wijd wilde, terwijl dat toch haar huwelijkse plicht was. Hij zei dat gewoon waar de kinderen bij waren, wat de vernedering nog erger maakte. Druk ook van de hulpverleners, die dreigden haar kinderen uit huis te halen omdat de problemen thuis te groot werden.

“Allerlei instanties bemoeiden zich met het gezin, en iedereen wist wat ze moest doen. Ook ik praatte op haar in. Ik zag haar bijna wekelijks en zei dat ze stappen moest zetten, dat ze hier in Nederland niet bang hoefde te zijn. En dan antwoordde ze steeds hetzelfde: ik kan dat niet. Ik heb zelfs de burgemeester nog gebeld met de vraag of hij niet eens met haar man kon praten. Ik kwam niet verder dan zijn secretaresse. We waren met zijn allen bezig om voor haar te denken. Maar we redeneerden vanuit onze eigen, Nederlandse context. Ik zag over het hoofd dat zijzelf het beste wist wat de impact van een scheiding zou zijn.

“Uiteindelijk heeft ze het zelf opgelost. Ze liet haar broers overkomen uit Duitsland en regelde een familiegesprek met haar man. Aanvankelijk vonden haar broers dat ze het moest blijven proberen, maar ze praatte op hen in en toen gingen ze overstag. Ze gaven haar, namens de familie, toestemming om te scheiden en zo kon ze haar eer behouden. Ze woont nu alleen met haar zoons, haar man komt af en toe langs voor de kinderen. Hij heeft de situatie moeten accepteren.

“Van haar heb ik geleerd dat ik niet altijd moet denken dat ik andermans zaken kan oplossen. Wie ben ik om te bepalen wat goed is? Ik werk in een achterstandswijk met veel migranten, wat weet ik nou van hun cultuur en achtergrond?

“Deze vrouw is zo sterk. Terwijl ze door stress en verdriet bijna door haar hoeven zakte, had ze toch nog de energie om zichzelf uit de ellende te trekken. Ik zie haar nog maar zelden op mijn spreekuur.”

De getuigenissen in deze reeks komen uit het boek Die ene patiënt van journaliste Ellen de Visser.