Cultuursector ziet hoop op succesvol najaar vervliegen: ‘Het grootste probleem is de angstcommunicatie’

“Het was eventjes crisis bij ons vanochtend”, zegt Franky Devos, algemeen coördinator van Voo?uit, als we hem in Gent ontmoeten, daags nadat het Overlegcomité samenkwam. Daar werd beslist dat het CovidSafeTicket alleen niet langer volstaat: bij voorstellingen en concerten worden ook mondmaskers weer verplicht. Voor het nachtleven kunnen de mondmaskers weer af, als het publiek een sneltest ondergaat. En laat net zo’n nightlife-evenement zaterdag op de planning van Voo?uit staan.

“Een concert met mondmasker: à la limite. Maar een feestje van 11 uur ’s avonds tot 6 uur ’s ochtends waar iedereen een mondmasker draagt? Dat gaat gewoon niet gebeuren”, weet Devos. Sneltests dus, al blijft de vraag: wie betaalt dat, en hoe krijg je dat op zo’n korte termijn georganiseerd? “Ik heb zo meteen een gesprek met de stad, om te zien of er iets op dat niveau kan gebeuren. De vraag is ook of mensen bereid zijn om naast hun ticket nog vijf euro extra te betalen, voor zo’n test.”

En wat met concerten? Kun je in een zaal rechtstaand naar muziek luisteren terwijl je van een pintje drinkt? “Dat was een van de cruciale vragen voor ons, en dat was niet honderd procent duidelijk”, zegt Mike Naert, directeur van de Leuvense concertzaal Het Depot. “We hebben net antwoord gekregen van Annelies Verlinden (minister van Binnenlandse Zaken, red). ‘Je mag het masker occasioneel heel even afzetten, als je wil drinken’, zegt ze.”

De beslissingen van het Overlegcomité kwamen voor Naert niet als een verrassing. “Ik voelde eerder een soort van gelatenheid. Het is al de zoveelste keer dat we met deze shit geconfronteerd worden.” Devos: “Na anderhalf jaar gaat het nog steeds niet over heldere feiten. Ik zou graag een cijfermatige analyse zien. Wat is het profiel van de mensen die besmet zijn? Waar lopen ze die besmetting op? Wat is het verschil tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden? Dat weten we allemaal niet, waardoor wij als sector de indruk krijgen: ze doen maar wat. Ik heb het gevoel dat we nog altijd blind rijden.”

Maar de sombere stemming in de cultuursector dateert al van vóór het Overlegcomité. “Het ergste zijn niet die mondmaskers of die sneltests”, zegt Naert. “Het ergste was al gebeurd: de angstcommunicatie van de weken daarvoor. Als je voortdurend onheilspellende berichten hoort van virologen en beleidsmakers, die zeggen dat je thuis moet blijven en je contacten moet beperken… De ticketverkoop was al ineengestuikt.”

Grotsyndroom

De VRT berichtte vorige week dat de verhoopte heropleving van de cultuursector, na de heropening in juni, uitbleef. “In juni was de capaciteit nog beperkt, maar de knaldrang, de stormloop op tickets, die was er niet. Alleen voor feestjes en techno-events”, zegt Naert. “Charlotte De Witte, Amelie Lens: dat liep vollen bak. Maar concerten, dat was heel de zomer moeilijk.”

“In de zomer hadden mensen nog andere dingen te doen”, zegt Devos. “Op vakantie gaan, uitgestelde familiefeestjes inhalen… Hun hoofd stond niet naar cultuur.” Er was, zoals Naert het omschrijft, ook ‘het grotsyndroom’. “Er zijn mensen die geleerd hebben het rustiger aan te doen, die de hectiek nu uit hun leven bannen, die niet meer overal bij willen zijn.”

Toch leek het dit najaar te veranderen. “Vanaf september begon het wel te lopen”, merkt Devos op. Naert: “In die periode was er een fikse stijging in de ticketverkoop. Ik was toen redelijk optimistisch over ons najaar. We zaten op ons normale niveau. We moesten harder duwen om tickets te verkopen, dat wel, maar we verkochten ze wel. We zouden propere cijfers afleveren. Dat denk ik nu niet meer. Vanaf eind oktober is het weggezakt. Onze verkoop is in twee weken met bijna veertig procent achteruit gegaan.”

“Bij ons is het een veel diverser beeld”, reageert Devos. “Bij theater en dans is de verkoop altijd twintig procent minder geweest dan normaal: daarmee bereiken we sowieso een iets ouder publiek, en zij zijn nu selectiever. Ze kopen tickets voor Rosas, maar niet voor nieuwer, meer experimenteel werk. Maar voor concerten en nightlife liep het eigenlijk uitstekend. Al is dat de laatste twee weken ook verminderd.”

“Van culturele centra hoor ik dat de abonnementenverkoop is gekelderd”, zegt Naert. “Mensen kopen geen tickets op de lange termijn. Dat gaan we nog even moeten meesleuren, het gevoel van: hoe lang duurt het nog voor alles weer dicht gaat?”

Bovendien komt in sommige gevallen een kwart van de tickethouders niet opdagen. “Vooral oudere mensen”, merkt Naert op. “We hadden recent De Jeugd Van Tegenwoordig in Het Depot. Hun publiek zijn vooral 18- tot 20-jarigen. Zij trekken het zich niet aan, want zij worden ook niet ziek na een besmetting. De zaal zat helemaal vol, geen no-shows.”

Toch moeten mensen soms afhaken omdat ze positief testen of een hoogrisicocontact hebben. “Wat ik ook hoor, is dat men niet zozeer bang is om besmet te geraken, maar dat men geen zin heeft om tien dagen in quarantaine te zitten na een hoogrisicocontact. Als je de week nadien naar een trouwfeest moet of op reis vertrekt, zeggen mensen al snel: ik ga dat concertje even overslaan.”

En soms is de reden nog banaler. “We programmeren nu nog shows die al vijf keer verplaatst zijn, en waarvan mensen gewoon niet meer weten dat ze tickets hadden. Volgende week staat Compact Disk Dummies bij ons. Die hebben hun plaat in het begin van de pandemie uitgebracht. Hetzelfde geldt voor Millionaire, die traden een maand geleden op. Bijna 30 procent no-shows, denk ik. De reden is: we zijn het vergeten.”

Nieuwe normaal

Of de verplichting van het Covid Safe Ticket een reden is, willen de twee niet gezegd hebben. “Als mensen kwaad reageren, leggen we uit waarom we met het CST werken”, vertelt Devos. “We kunnen niet garanderen dat je niet besmet geraakt, maar de kans is kleiner als iedereen gevaccineerd is. En de kans is dan ook kleiner dat je er ernstig ziek van wordt.” 

Naert: “We zien de impact van het CST niet in onze cijfers. Het is ook niet veel moeite, hè. Je moet gewoon je telefoon tonen. Ja, er zijn mensen die daar moeilijk over doen, maar dan haal ik mijn schouders op. Dit zorgt ervoor dat we op een redelijke manier dingen kunnen organiseren. Ik ga niet mee in de filosofische discussies daarrond. Dat is niet aan ons.”

“Men had er misschien ook voor moeten kiezen om het CST af te bakenen voor gevaccineerden”, aldus Devos. “Dat hebben we bij onze onderhandelingen met de kabinetten op tafel gelegd, maar vanuit groene hoek in de regering is daar weerstand tegen”, weet Naert. “Maar ik denk dat we het na de derde prik zeker opnieuw aanbrengen.”

Maar met het CST zijn de problemen kennelijk nog niet van de baan. En het voortdurende jojoën met maatregelen maakt het moeilijk. “Die nieuwe maatregelen, dat is voor organisatoren altijd een nieuwe mokerslag”, ziet Naert. “We moeten een oplossing vinden die op de lange termijn werkbaar is,” vindt Devos. “Nu is het altijd paniek en negativiteit als de cijfers stijgen. Dat is zo energieslopend. We hebben een stabiel kader nodig. Want dat virus is binnen een jaar niet weg, daar ben ik echt pessimistisch over. Ik zag deze terugval al niet komen, dus wie zegt er dat het na de derde prik niet meer zal schommelen?

“Daarom ben ik nog wel positief over die sneltests. Als we de zalen op die manier kunnen openhouden, als we uitzoeken hoe we dat gefinancierd krijgen, moeten we op die manier maar het nieuwe normaal creëren. Met het CST is dat eigenlijk vrij snel gelukt. Als dat ook zo is met de sneltest, zoals dat gebeurt in Parijs en Berlijn. Daar staan op verschillende plekken in de stad tenten waar je je kunt laten sneltesten. In Berlijn is het gratis, denk ik.”

“Als we straks sneltests invoeren en dat moeten doorrekenen in de prijs, zal dat voor een aantal mensen een extra drempel zijn. We hebben de laatste decennia heel veel inspanningen gedaan om cultuur te democratiseren, maar je voelt dat we nu terugvallen op ons kernpubliek”, zegt Devos. “En het is niet alleen voor hen dat we cultuur brengen. Dat is zo jammer, dat het publiek versmalt. Nu komen alleen mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn. We gaan daar ook na covid nog een aantal jaar de gevolgen van dragen.”

Dat geldt ook voor het financiële plaatje. De putten die de lockdowns hebben geslagen, raken nauwelijks gevuld. “De tijdelijke werkloosheid geldt nog tot het einde van het jaar, maar daar hebben we op dit moment eigenlijk niet zo veel aan: iedereen is aan het werk, want onze agenda zit stampvol”, zegt Naert. “Daarom leggen we de vraag naar steunmaatregelen weer op tafel. De coronaregels zorgen ervoor dat er minder volk komt. Daar moet een financiële compensatie tegenover staan. Ik wil ons niet voortdurend vergelijken met andere sectoren, maar de horeca kreeg een btw-verlaging van 15 procent. Dat is een serieuze injectie. Ik denk dat men voor cultuur en voor evenementen een gelijkaardige regeling moet uitwerken.”

In afwachting daarvan komt het er vooral op aan om uit de negatieve communicatiespiraal te geraken, vinden Naert en Devos. “Ik zeg het nog eens: het grootste probleem van de afgelopen weken was de angstcommunicatie”, benadrukt Naert. “We zitten nu in zo’n negatieve vibe, dat het geen zin heeft om nieuwe concerten aan te kondigen.” Viroloog Marc Van Ranst en politica Cathy Berx (CD&V) benadrukten recent dat cultuur veilig is, maar zij zijn eerder uitzondering dan regel. “Maar daar moeten we wel naartoe”, besluit Devos. “Het beleid moet communiceren over de mogelijkheden, niet over de onmogelijkheden. Dat hebben we genoeg gehad.”