‘Zelfs na weken op intensieve blijven sommige patiënten hardleerse antivaxers’

Vermassen zit met het UZ Gent kniediep in de vierde golf. Elke ochtend begint hij met het covidoverleg met zijn artsen, elke ochtend is het schuiven met onderzoeken, operaties en bedden. “Kunnen we nu allemaal stoppen met discussiëren en alle regels goed opvolgen? Dan kunnen we misschien nipt een catastrofe vermijden. Ik hoop dat dit voldoende zal zijn - dit is een evenwichtig pakket - maar het is echt moeilijk in te schatten.”

Storen al die discussies u?

Vermassen: “Eigenlijk wel, ja. Altijd datzelfde stramien: voor de ene is het niet genoeg, voor de tweede is het te veel, voor de derde niet op de juiste plaats. Maar deze maatregelen werden echt wel genomen op basis van de beschikbare wetenschappelijke evidenties.”

U bent veel milder voor het Overlegcomité dan de virologen en veel collega-artsen.

“Tja, misschien ben ik positiever ingesteld dan zij? Kijk, ik ben ook razend ongerust wanneer ik de curves bestudeer. Elke ochtend check ik die meteen bij het ontwaken op mijn smartphone.

“Maar ik heb het liever over een halfvol dan over een halfleeg glas. Liever wat minder strenge maatregelen die massaal opgevolgd worden dan zeer strikte maatregelen waar zich toch niemand aan houdt.”

Is ons kerstdiner en eindejaarsfeest hiermee gered? Of komt er een lockdown?

“Ik hoop van niet, maar een nieuwe lockdown kan over een paar weken weer noodzakelijk zijn. De grootste verrassing van deze pandemie is net dat dit virus blijft verrassen. Het blijft ons verschalken.”

Begrijpt u dat veel mensen al die restricties beu zijn?

“Tuurlijk. Iedereen wil terug naar normaal. Iedereen is het beu. Maar in de zorg zijn we het ook beu. Beu om weer te schuiven met zorg, beu om mensen teleur te stellen en beu om het hele systeem telkens weer om te gooien. Deze namiddag zal ik bijvoorbeeld de capaciteit van het testcentrum verder uitbreiden zodat de mensen geen uren moeten aanschuiven voor een PCR-test. Gelukkig hebben we een grote groep gepensioneerde verpleegkundigen die zich daar vrijwillig inzet. Velen onder hen werken daar al een jaar om alles te kunnen bolwerken.”

Durft u het einde van de pandemie te voorspellen?

“Pedro Facon sprak enkele weken terug over 2023 als het einde van deze pandemie. Als je met het verloop van eerdere pandemieën rekening houdt, kom je daar op uit.”

Hoeveel covidpatiënten liggen er nu bij jullie?

“Wij hebben nu 45 covidpatiënten, van wie de helft op intensieve zorg. Dat geeft een ernstige belasting voor ons ziekenhuis, maar het is nog niet catastrofaal. Grofweg komt de helft van de patiënten voort uit de 10 procent van de bevolking die niet gevaccineerd is. De overige helft is wel gevaccineerd, maar heeft een verstoord immuunsysteem. Hun immuunsysteem werkt niet goed genoeg om voldoende antistoffen aan te maken tegen het virus. We hopen dat de derde prik hen een betere bescherming geeft, al zullen er helaas altijd patiënten blijven die ook na de derde prik nog niet volledig veilig zijn. Die mensen hebben pas echt brute pech.”

Hebben de ongevaccineerde patiënten spijt?

“Sommigen beseffen dat ze zich beter hadden laten vaccineren. Zij komen alsnog tot inkeer. Maar er zijn ook hardleerse antivaxers. Hun hardnekkigheid hakt er zwaar in bij het personeel. Soms hebben zij wekenlang voor deze mensen gezorgd op intensieve en blijven ze toch het nut van vaccins ontkennen.

“Het extreemste geval was iemand die wekenlang op zijn buik had gelegen op intensieve en wekenlang was beademd. Toen hij eindelijk naar een gewone kamer kon, was zijn eerste reactie: ‘Zie je wel dat ik me niet moest laten vaccineren. Ik ben er toch door geraakt?’ De artsen en de verplegers vonden dat toen verschrikkelijk en vroegen zich af: ‘Wat doen wij hier eigenlijk?’ Ik bewonder echt hoe ze daarna toch weer alle patiënten, gevaccineerd en ongevaccineerd, zijn blijven verzorgen.”

Moet u al geplande operaties uitstellen?

“Vanaf volgende week zullen we geplande zorg moeten uitstellen. De dienst intensieve zorg loopt weer vol met coronapatiënten én steeds meer personeel is ziek of moet in quarantaine. We hebben door de besmettingen bij het personeel nog geen volledige afdelingen moeten sluiten, maar we zijn ons daar wel weer op aan het voorbereiden. Het virus waart nu immers enorm rond in de regio.

“Nog even en we zullen weer elke dag aartsmoeilijke afwegingen moeten maken. In het ergste geval zullen we geen transplantaties kunnen uitvoeren op het moment dat er een donor beschikbaar is. Ook hartoperaties, neurochirurgie, abdominale en vasculaire heelkunde zullen we weer moeten beperken of uitstellen. Nochtans hebben veel patiënten zich al maanden op die ingreep voorbereid.”

U houdt nog steeds geen bedden vrij voor coronapatiënten op intensieve zorg?

“Wij willen geen onderscheid maken tussen covid- en niet-covidpatiënten. Wie het meest gebaat is met een bed op intensieve, moet dat krijgen. Het klopt toch niet dat bedden leeg blijven omdat we moeten wachten op coronapatiënten die misschien nog zouden kunnen komen?

“Uiteraard blijven wij wel solidair met andere ziekenhuizen: wij hebben de laatste twee weken dertien patiënten opgenomen uit andere ziekenhuizen die derdelijnszorg (of supergespecialiseerde zorg die slechts in een paar ziekenhuizen kan gegeven worden, TP) nodig hadden. Dat is onze taak als universitair ziekenhuis.”

Toch noemt minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) u ‘oncollegiaal’. Raakt u dat?

“Ik denk dat hij niet goed begrepen heeft wat wij effectief bedoelden. Dat wij nog zoveel patiënten uit andere ziekenhuizen overnemen, bewijst het tegendeel. Maar goed, hij moet een beetje meer vertrouwen hebben in de ziekenhuizen zelf. Ons beoordelingsvermorgen is echt wel in orde.

Heeft u hem hierover gesproken?

“Neen. Ik heb zijn opmerking via de pers vernomen. Heel veel ziekenhuizen doen stilzwijgend wat ik openlijk heb toegegeven. Mijn mailbox zit vol met positieve reacties. Maar misschien kunnen we deze polemiek nu beter laten rusten?”

Huisartsenvereniging Domus Medica meldde vorige week dat steeds meer mensen de zorg verlaten. Merkt u dat ook?

“Absoluut. Alle ziekenhuizen worstelen met een steeds groter tekort aan personeel. Wij ook, op meerdere afdelingen. We werven evenveel mensen aan als voorheen, maar de uitstroom wordt steeds groter.”

Hoeveel mensen verlaten dan het ziekenhuis?

“De uitstroom uit het ziekenhuis ligt 30 procent hoger dan voor de pandemie. Het is zeldzaam dat artsen weggaan en voor een andere stiel kiezen, het gaat vooral om verpleeg- en zorgkundigen. Werken in de zorg is niet te onderschatten: je draait mee in een systeem dat nooit slaapt, 24 op 7, je hebt die constante confrontatie met menselijk lijden en je krijgt geen riant loon. De regering heeft wel beterschap beloofd, maar het zal nog even duren voor we daar op de werkvloer de effecten van merken. Het ziekteverzuim steeg het afgelopen jaar dan weer van 6 naar 7 procent. Op 6.000 werknemers is dat toch een significant getal. Steeds meer mensen kampen ook met burn-outs.”

Van de solidariteit met de zorgsector blijft precies weinig overeind. Ligt het daaraan?

“Ik bewaar nog altijd filmpjes op mijn laptop uit de eerste golf. Sommige straten stonden toen vol, elke avond opnieuw, met mensen die voor de zorg stonden te applaudisseren. Dat was echt een opsteker. Van mij moeten de mensen niet elke avond met lakens staan zwaaien. Maar wat meer waardering is wel welkom. Wie voor ons wil zorgen, probeert vooral te vermijden dat hij besmet raakt.”

Viroloog Johan Neyts meent dat het zorgpersoneel veel eerder een derde prik had moeten krijgen.

(knikt heftig) “Het is spijtig dat onze regering weer op alle mogelijke wetenschappelijke adviezen en studies gewacht heeft. Ik begrijp die voorzichtigheid ergens wel, maar waarom wordt er elke keer opnieuw zo lang getalmd? Waren we enkele weken vroeger met die derde prik gestart, zoals in Israël en het Verenigd Koninkrijk, dan zaten we nu niet zo diep in de problemen. Voor het zorgpersoneel had dat echt een wereld van verschil kunnen maken. De regering moet echt iedereen zo snel mogelijk een derde prik aanbieden.”

Hoeveel procent van jullie personeel is niet gevaccineerd?

“Twee procent. We weten niet wie ze zijn. We kennen dat percentage enkel door het onderzoek van minister Vandenbroucke. Ik vrees wel dat de verplichte vaccinatie voor de zorg bij de Raad van State zal sneuvelen. De eerste signalen zijn alvast niet bemoedigend.

“Kijk, ik ben principieel tegen verplichtingen, maar op een bepaald ogenblik moet het algemeen belang op het individueel belang primeren. Op dat punt zijn we nu aanbeland. Ik ben dus voor een verplicht vaccin voor de hele bevolking. Want komaan jongens, we willen hier toch wel vanaf?”

De premier noemt de verplichte vaccinatie ‘une fausse bonne idée’.

“Tja, ik kan dat begrijpen, omdat het moeilijk is om deze verplichting te handhaven. Maar moet je de maximumsnelheid op de snelwegen afschaffen omdat je niet elke automobilist kunt controleren?

“Enkel en alleen die verplichting zal heel wat weigeraars overtuigen om een prik te zetten. Mag ik hier een algemene ethische beschouwing aan koppelen? De clash tussen het individuele en collectieve belang is er altijd al geweest. Maar nu lijkt solidariteit steeds minder in zwang. Willen we onze vrijheid blijven garanderen, dan verplicht de overheid die vaccins. Niemand wil toch nog jarenlang aanmodderen en van een zesde naar een zevende en achtste golf sukkelen?”

Hebben de politici de baten van de vaccins niet overschat?

“Deze opstoot ligt vooral aan de enorme besmettelijkheid van de deltavariant. Zoals de premier woensdag zei: dit is niet meer Covid-19, dit is Covid-21. We mogen trouwens van geluk spreken. Mocht de huidige variant aan het begin van de crisis hebben toegeslagen, dan was het werkelijk een wereldwijde catastrofe geweest. Dan was de hele wereld Italië en nog erger. De gangen van de ziekenhuizen zouden vol gelegen hebben met patiënten en we hadden hen niet meer kunnen helpen.

“Maar mag ik er nog een positieve draai aan geven? Het is echt ongezien hoe snel de vaccins en de therapieën tegen corona ontwikkeld zijn. De ontwikkeling van antivirale middelen is extreem complex, maar anderhalf jaar na de start van de pandemie zijn ze er toch al enkele ‘covidpillen’.”

Hoe snel kunt u na deze golf de inhaalbeweging van alle uitgestelde zorg maken?

“Als we de komende maand de zorg met 40 procent moeten reduceren, betekent dit dat je minimaal vier maanden nodig hebt om dit op te halen. Want je kunt bovenop de normale zorg per maand maximaal 10 procent uitgestelde zorg inhalen. En dat is al redelijk veel. Na deze golf schat ik dus dat het ziekenhuis opnieuw een half jaar in overdrive zal gaan.”

Vorig jaar zei u dat u ledematen had moeten amputeren door complicaties omdat mensen te lang gewacht hadden om naar het ziekenhuis te komen. Komt dat nu weer voor?

“Neen. Tijdens de eerste golf waren de ziekenhuizen precies leprahuizen geworden. Haast niemand durfde hier nog binnenkomen, zelfs niet voor routine-ingrepen. Gelukkig is die angst nu weg. Op een paar uitzonderingen na raken mensen ook niet besmet in het ziekenhuis.”

Vindt u nog vlot personeel die op de covidafdelingen wil staan?

“Wij hadden daar schrik voor, maar het valt mee. Wij doen nu ook meer aan individuele isolatie in kamers verspreid over verschillende afdelingen. In de zomer vorig jaar hebben we verbouwingen aan het ziekenhuis gedaan zodat niet alle coronapatiënten bij elkaar op aparte afdelingen moeten liggen. Die kamers kunnen later nog van pas komen, want ik verwacht dat er nog meer uitbraken van infectieziektes zullen komen.

(mijmert) “De gepercipieerde onoverwinnelijkheid van het menselijk ras heeft door deze pandemie toch een flinke knauw gekregen. Het virus kan je met het blote oog niet zien, en toch houdt het ons al anderhalf jaar onder de duim. We kunnen ons als mens dus beter wat bescheidener opstellen en beseffen dat we anders met de planeet moeten omgaan.”

In de eerste golf klonk al de bespiegeling die u nu maakt. Maar toen ging de samenleving van het slot en bleek niemand er zich naar te gedragen.

“Correct. Wij zijn allemaal hardleers; we hopen altijd het beste. Eigenlijk is dat maar goed ook.”