De e-step maakt steeds meer slachtoffers: ‘Zalig gevoel van vrijheid, maar verdomd gevaarlijk’

“Ik heb het gevoel dat mijn mama dit toch wel een beetje gejinxt heeft”, lacht Charlotte Lepas (29) met een grimas. De Antwerpse kreeg de laatste maanden van haar moeder regelmatig artikels over ongevallen met elektronische (deel)steps doorgestuurd. Eind oktober werd Charlotte na een avond op café zelf een deel van de statistieken. “Ik was moe en wou snel thuis zijn, dus ik heb een Bird (elektrische deelsteps die onder andere in Antwerpen beschikbaar zijn, red) genomen. Dat doe ik wel vaker - ik voel me daar stabieler op dan op een velooke (Velo is het deelfietsplatform in Antwerpen, red) omdat die dingen vaak mankementen hebben. Maar op vijf meter voor mijn deur liep het mis.”

Charlotte wou via een verlaagde borduur de stoep oprijden om de step te parkeren, maar het wiel blokkeerde tegen de rand waardoor ze naar voren werd gekatapulteerd. “Ik wist meteen: mijn kaak is gebroken. Ik heb het al eens meegemaakt - toen ik gevallen was met zo’n stadsfietsje. Ik ben dus niet de handigste, maar ik denk dat het in dit geval toch wel aan de step lag. Voorlopig blijf ik er ver vandaan.”

Freewheelen

In 2020 gebeurden er op de Vlaamse wegen 206 ongevallen met elektrische steps. Daarbij vielen ook twee doden te betreuren. Bij 130 van de 206 ongevallen kwam een step tegen of onder een auto terecht. Het is de eerste keer dat er jaarcijfers gepubliceerd werden over (ongevallen met) deelsteps, omdat het vervoermiddel pas sinds oktober 2019 officieel geteld wordt in de statistieken. 

Het is natuurlijk die nieuwigheid die voor nieuwsgierigheid zorgt; dat het eruit ziet als een kinderspeeltje zorgt ervoor dat de drempel om zo’n step eens te gebruiken na een avondje uit of tijdens een citytrip behoorlijk laag ligt. Toch zijn het niet enkel slalommende jongeren of dronken toeristen die het spreekwoordelijke deksel (al vaak de stoeprand) op de neus krijgen. Ook de geroutineerde gebruiker moet het gevaar van zijn tweewieler vroeg of laat onder ogen zien.

“Toen ik mijn step kocht, ben ik er eerst een aantal toertjes mee gaan maken in de wijk, vooraleer ik ermee in de stad ben gaan rijden.” Toch liep het mis voor Bram Van Oost (38). Hij kwam twee jaar geleden met zijn eigen elektrische step ten val toen hij langs een slecht verlichte bouwplaats reed. Een uitstekende borduur bracht hem ten val, net toen hij zijn ogen strak gericht hield op een auto die uit de tegenovergestelde richting kwam. Zijn knie kwam, niet onzacht, in aanraking met de borduur, waardoor het vlies in de knie barstte. Een vervelend letsel waar hij tot op vandaag nog last van heeft. “Toch sta ik nog altijd graag op mijn step, zij het nu iets bewuster. Het geeft een kinderlijk gevoel van vrijheid en het is ongelofelijk plezant. Wanneer ik ’s ochtends op mijn step naar een klant vertrek kom ik daar altijd goedgezind aan.”

Het gevoel van vrijheid maakt de step aantrekkelijk, maar tegelijkertijd ook gevaarlijk. “Het doet je onbewust roekelozer bewegen: je slingert tussen auto’s door, glipt toch nog snel door een oranje licht,...”, zegt een anonieme stepgebruiker. “Een gemotoriseerde step is bedoeld om de verplaatsing in een drukke binnenstad te versnellen, dus dan wil je er ook effectief sneller zijn, lijkt het. Dat het systeem met de deelsteps je ook per gereden minuut aanrekent, werkt dat natuurlijk ook in de hand. Hoe sneller je er bent, hoe minder je betaalt, dus je gaat wat freewheelen.” Maar dat freewheelen kan je duur komen te staan. 

Montage

Volgens de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) zijn de letsels bij ongevallen met elektrische steps doorgaans vrij ernstig omdat veel mensen op hun hoofd terechtkomen. Steps hebben een korte wielbasis waardoor je sneller over je stuur vliegt wanneer je een obstakel raakt. Zo blijken stoepranden wel vaker de boosdoener te zijn bij valpartijen. “Een step is in tegenstelling tot een fiets niet gebouwd om over een borduur te rijden”, zegt professor voertuigtechnieken Frank Naets (KU Leuven). Dat komt onder meer door de kleine wielen. “Hoe kleiner je wiel, hoe meer vertragingskracht je gaat ondervinden wanneer je een hobbel raakt, waardoor een step ook sneller tot stilstand komt.”

Een ander aspect is het stuur dat verticaal boven het voorwiel gemonteerd wordt, in plaats van diagonaal zoals bij een fiets of een wagen. “Hierdoor moet je heel actief en oplettend blijven bij het sturen”, zegt Naets. “Zonder handen rijden is niet mogelijk.”

De Gentse start-up Taito wil alvast een veiliger alternatief bieden voor de bestaande elektrische steps. Hun ontwerp van Belgische makelij dat ze in 2022 zullen lanceren, heeft grotere banden en de step staat op een zwevend houten platform dat extra vering geeft. Het veringsysteem is zodanig ontwikkeld dat het schokken en oneffenheden in het wegdek opvangt. Het meest opvallende: de e-step van Taito heeft drie wielen, die niet alleen kunnen draaien, maar ook kantelen. “We zijn ervan overtuigd dat de wagen de komende jaren alsmaar minder aanwezig zal zijn in steden”, zegt co-founder Jules Dobbelaere. “Maar dat kan alleen maar als er veilige, aangename alternatieven zijn én als de ruimtelijke ordening ook grondig herbekeken wordt.”

Niet alleen de bestuurders van de e-steps lopen verwondingen op, het voorbije jaar gebeurden er ook 29 aanrijdingen met fietsers en 21 met voetgangers. Onder hen ook Victor Avonds (27). Zij werd een paar weken geleden door een tegenligger op een step van het fietspad gemaaid. “Ze reed op hoge snelheid en was op haar gsm bezig, dus ik ging alvast aan de kant. Maar toen die persoon dichterbij kwam en mij zag, schrok ze en week ze ook uit waardoor ze op mijn stuur gereden is. Ik verloor de controle en ben op een bestelwagen gevlogen. Mijn fiets was helemaal kapot en ik had een gebroken oogkas en een hersenschudding. Die stepper is gewoon doorgereden, ook al mocht zij daar volgens mij helemaal niet rijden.”

Wegcode

Volgens de wegcode hoort een e-stepper zich te gedragen zoals een fietser. Dat betekent onder meer dat je op het fietspad moet rijden als dat er is en voorrang moet verlenen aan voetgangers. Alleen wanneer je stapvoets rijdt, aan 5 kilometer per uur, mag je het voetpad gebruiken. Doorgaans is een elektrische step begrensd tot 25 kilometer per uur, maar verschillende merken laten klanten toe dat op te drijven. Steden als Parijs en Kopenhagen voerden door het misbruik snelheidsbeperkingen in tot 15 en soms zelfs 10 kilometer per uur. Ook in Antwerpen ligt zo’n beperking op tafel, laat de stadsdienst weten.

“Doordat de (deel)steps zo vlot verkrijgbaar en berijdbaar zijn, is er onvoldoende besef dat dit een gevaarlijk vervoermiddel is”, benadrukt Goedele Sannen. In 2019 verongelukte haar echtgenoot met een elektrische step, waarover ze het boek ‘Wil je met me rouwen’ schreef. Sindsdien zet ze zich in rond sensibilisering van de gevaren van de e-step. “Mensen bekijken het nog te veel als een plezierdingetje. Soms zie ik zelfs ouders met jonge kinderen op de step, als fun alternatief voor de fiets. Terwijl je er sneller mee ten val komt en de risico’s bij zo’n val ook groter zijn - dat is gebleken uit crash dummy tests. Ik hoop dat beleidsmakers op meer sensibilisering en regulering zullen inzetten.”

Het debat is sinds de publicatie van de ongevallencijfers in elk geval geopend. Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) wil het gebruik beter reglementeren en de risico’s beperken. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde is gewonnen voor de invoering van een minimumleeftijd van 16 jaar voor wie met de step de openbare weg op wil. Het organiseert ook rijopleidingen van twee uur voor beginners en raadt elke stepper aan om een helm te dragen. 

Een helm had ook Jan S’heeren (20) veel ellende kunnen besparen. Hij kwam vorige maand ten val na een botsing met de stoeprand en hield er een hersenschudding, twee gebroken tanden en meer dan tien hechtingen aan over. “Na mijn ongeval kwam ik plots ook al die artikels over de gevaren van de e-step tegen. Het had veel erger kunnen zijn, besef ik nu. Zulke e-steps zijn echt levensgevaarlijk. Ik ben in elk geval mijn omgeving aan het sensibiliseren, maar zelf kruip ik nooit meer op zo’n ding.”