Experts Kamercommissie Belgisch koloniaal verleden: "België moet zijn  historische verantwoordelijkheid nemen"

In de bijzondere Kamercommissie die zich buigt over ons koloniaal verleden, ook wel de Congocommissie genoemd, hebben de experts hun voorbereidende rapport voorgesteld. Ze reikten handvatten aan om het verleden te erkennen en te verwerken, samen met de Congolezen, Rwandezen en Burundezen in België en in eigen land. Voor sommigen een proces van jaren, anderen willen geen eindeloos debat. Voor herstelbetalingen is er weinig animo. Commissievoorzitter Wouter De Vriendt van Groen moest de zitting wegens corona van thuis volgen. 

"Alles gaat voorbij, behalve het verleden." De zin die nu ook op de muur prijkt van het vernieuwde AfricaMuseum is van de hand van professor emeritus Luc Huyse, en gaat over de "fantoompijn" die mensen van latere generaties nog ervaren voor onrecht dat hun voorouders is aangedaan.  Juriste Martien Schotsmans van de expertencommissie haalde de zin aan om haar aanbevelingen te formuleren over hoe België de slachtoffers van het koloniale bewind kan compenseren en de wonden kan helen. 

"Colonialisme steunt op een systeem van geweld en is zelf ook een vorm van geweld", legt dr. Gillian Mathys uit in "Het journaal":

Videospeler inladen...

Dat het Belgische koloniale systeem ernstige wandaden heeft gepleegd, daarover zijn de experts het eens. Zowel onder het bewind van koning Leopold II als tijdens het tijdperk van Belgisch Congo én na de onafhankelijkheid van Congo, Rwanda en Burundi - toen Rwanda-Urundi - zijn de gekoloniseerde volkeren fysiek, economisch en psychisch uitgebuit, zeggen de historici en andere experts. Het is voor hen de hoogste tijd dat België daarvoor zijn historische verantwoordelijkheid neemt. 

Het einddoel is een maatschappelijk debat over het kolonialisme en de gevolgen ervan, zoals racisme. Alleen zo creëer je een draagvlak om op lange termijn aan herstel te werken

Juriste Martien Schotsmans

Herstel is meer dan geld geven

De expertencommissie gaf een aantal aanbevelingen voor de parlementsleden die nu met hun rapport aan de slag moeten. Dat hun werk van bijna 700 pagina's lacunes telt door tijdsgebrek, geven ze zelf toe. "Zo is de situatie in Rwanda en Burundi niet voldoende uitgeklaard en ook de belangrijke rol van de Katholieke Kerk is niet onderzocht", zei historica Sara Van Beurden. De commissie vraagt extra tijd om daaraan te werken.  

De experts doen onder meer aanbevelingen voor herstel voor de getroffen bevolkingsgroepen en individuen. "Dat kan niet worden teruggebracht tot louter financiële compensatie, excuses of de teruggave van kunstvoorwerpen", zei juriste Martien Schotsmans nuancerend. "Het moet gaan om een alomvattend herstelprogramma in overleg met iedereen. "De basis is dat de waarheid erkend wordt. Daarna moet er gepraat worden met de doelgroepen, bijvoorbeeld in hoorzittingen of door bevragingen, en het einddoel is de zogenoemde "outreach": een maatschappelijk debat over het kolonialisme en de gevolgen ervan, zoals racisme. Alleen zo creëer je een draagvlak om op lange termijn aan herstel te werken."  

Maar net als bij de experts zelf, lopen binnen de Kamercommissie de meningen uiteen. Zo was er kritiek op de aanbeveling van bepaalde experts om bijvoorbeeld regularisatie van sans-papiers uit de betrokken landen toe te staan, of om aan positieve discriminatie te doen.  Verschillende Kamerleden hadden ook opmerkingen over het "gefragmenteerde" en "onsamenhangende" karakter van het rapport en over het gebrek aan consensus tussen de experten. Maar vooral de financiële schadevergoedingen waar kunsthistorica Anne Wetsi Mpoma voor pleit, zijn omstreden. Vooruit en CD&V nemen een afwachtende houding aan, Vlaams Belang, N-VA en Open VLD vinden het een brug te ver. 

De Belgen van vandaag treft geen schuld. We kunnen de Belgen van vandaag niet vragen om te betalen voor een verleden waarvoor zij niet gekozen hebben

Goedele Liekens, Open VLD

Tijd geven of tijd inperken: de meningen zijn verdeeld

De experts willen dat het werk van de bijzondere Kamercommissie een inclusief en transparant proces wordt dat uiteindelijk een draagvlak moet creëren voor verzoening.  CD&V-Kamerlid Els Van Hoof noemt dit rapport "een van de hoekstenen om op verder te gaan en nog veel meer stemmen te horen en andere invalshoeken te bekijken." Goedele Liekens van Open VLD wil niet dat het een eindeloos proces wordt dat tot niets leidt. 

Zeker is dat de bijzondere commissie nog een pak werk voor de boeg heeft, en dat in een politiek en maatschappelijk mijnenveld. 

Meest gelezen