PFOS-waarden in Willebroek tien keer hoger dan in woongebied rond 3M-fabriek in Zwijndrecht

Wat is er aan de hand?

Sinds deze zomer weten ze in woongebied De Naeyer in Willebroek dat ze er geen groenten meer mogen eten uit de eigen tuin en geen eieren van eigen kippen. Reden: een grote PFOS-vervuiling van papierfabriek De Naeyer die tot 2004 massaal PFOS gebruikte in haar productieproces. Maar op een bewonersvergadering vanavond wordt de boodschap toch wat harder. 

In een laatste rapport van Afvalstoffenmaatschappij OVAM, blijkt dat op de voormalige fabriekssite concentraties PFOS gevonden zijn van maximaal 1.100 microgram. Een vergelijking met het woongebied in Zwijndrecht leert hoe ernstig de situatie is: daar kwamen de maximale concentraties nooit hoger dan 120 microgram.

Hoe kan dat?

De vergelijking  tussen de twee gebieden gaat niet helemaal op. In Zwijndrecht gaat het om een woongebied rond de fabriek 3M, dat jarenlang te maken kreeg met vervuiling via grondwater en via de lucht. In Willebroek gaat het om een woongebied dat op de grond is gebouwd waar vroeger de papierfabriek stond. PFOS werd er jarenlang via vervuild slib uitgesmeerd en kon ongemerkt binnendringen in de grond. De fabriek ging in 2004 failliet en jaren later werd de fabriekssite verkaveld tot woongebied.

De vervuilde grond werd, zonder dat iemand het in de gaten had, gebruikt om huizen op te bouwen. Het gaat om een woongebied van elf hectare, waar zo’n tweehonderd tot driehonderd wooneenheden gebouwd zijn of nog gebouwd moeten worden. En het giftige PFOS is, volgens het rapport, op het hele gebied te vinden. Omdat er nog heel wat grond braakliggend is, is er ook het risico dat veel PFOS zich nog verplaatst met de wind of door de bouwwerken. 

Wat nu?

Volgens OVAM zit er dus niets anders op dan het hele gebied te saneren. En dat zo snel mogelijk. Al vanaf begin volgend jaar moeten de tuinen en opritten van de bewoners tot 70 centimeter diep worden afgegraven en weer opgevuld met zuivere grond. Het gaat om een gigantisch werk waar OVAM de kosten voor op zich zal nemen. “Omdat de site nog in ontwikkeling is, zien we hier een opportuniteit om versneld te werk te gaan”, zegt de woordvoerder van OVAM, Jan Verheyen. Het is ook niet omdat OVAM de werken nu betaalt, dat later niet gezocht zal worden naar de schuldige. Het kostenplaatje voor de werken bedraagt zo’n 3 miljoen euro.

Opmerkelijk is ook dat er stalen genomen zullen worden van het stof binnenin de huizen. “Op die manier krijgen we zicht op een blootstellingsroute die nog redelijk onbekend is”, legt Verheyen uit. “Voor deze campagne zullen gericht een aantal huizen geselecteerd worden.” 

Hoe schadelijk is dit voor de bewoners in Willebroek?

 Volgens Karl Vrancken, PFAS-opdrachthouder voor de Vlaamse Regering, zijn de gezondheidseffecten mogelijk beperkter dan in Zwijndrecht. “De meeste mensen wonen nog niet erg lang op de voormalige fabriekssite. We weten van PFAS dat het vooral gevaarlijk kan zijn als het zich kan opstapelen in het lichaam. De vervuiling is hier dan wel zwaarder, maar heeft een andere historiek en wijze van blootstelling dan in Zwijndrecht.” Dat is ook de reden waarom er in Willebroek geen bloedstaal van de inwoners wordt afgenomen.

Hoe reageert omgevingsminister Demir?

Vlaams minister voor Omgeving Zuhal Demir (N-VA) is blij dat er snel wordt opgetreden. “Niemand heeft iets aan eindeloos gepalaver over wie de sanering van deze gronden op zich zou moeten nemen. Zo snel mogelijk deze verontreinigingen opkuisen is dan ook wat we gaan doen. OVAM neemt ten volle de handschoen op om al volgend jaar te starten aan de werken.”