Straks weet Bart De Pauw of hij veroordeeld wordt: wat kunnen de gevolgen zijn?

1. Wat hangt Bart De Pauw boven het hoofd?

Bart De Pauw staat terecht voor ­belaging en cyberstalking van dertien vrouwen. Het gaat om de actrices Maaike Cafmeyer (48), Liesa Naert (39), Lize Feryn (28) en Ella-June Henrard (28), en vijf andere vrouwen die niet bekend zijn bij het grote publiek, maar met hem hebben samengewerkt. Nog vier vrouwen hebben het juridische statuut van slachtoffer, maar wilden zich niet manifesteren in een openbare rechtszaak. Het Openbaar Ministerie vroeg om de tv-maker te veroordelen tot een jaar cel met uitstel.

De Pauw wordt ervan beticht de vrouwen grote hoeveelheden seksueel getinte en/of opdringerige sms’en te hebben gestuurd, ook ’s nachts. Volgens de verklaringen van de vrouwen waren die sms’en eerst vleiend, soms met de mededeling dat de tv-maker smoorverliefd op hen was, waarna het seksueel getinte berichten werden. Sommige vrouwen beschuldigen De Pauw ervan om ’s nachts aan hun woning te zijn geweest. De vrouwen die aanwezig waren op het proces verklaarden dat het gedrag van Bart De Pauw een enorme impact had op hun leven, en dat ze soms psychologische hulp nodig hadden om alles te verwerken. 

De aanklager liet een opening om Bart  De Pauw de gunst van de opschorting te verlenen waardoor er geen straf wordt uitgesproken en de tv-maker ook een blanco strafregister behoudt. Maar daarvoor is schuldinzicht nodig, en dat trof de procureur niet aan in de conclusies die de advocaten van De Pauw hadden neergelegd. Aan het einde van het proces bood de tv-maker wel zijn verontschuldigingen aan, maar voor de vrouwen waren die too little, too late. “Meneer De Pauw vertelde ons via de pleidooien dat we eigenlijk alles van hem als grap moeten interpreteren. Die verontschuldiging is allicht ook een grap”, zei Helena De Craemer, die in 2017 stage liep bij het productiehuis van Bart De Pauw en in die periode honderden sms’en van hem kreeg.

2. Zal De Pauw bij een veroordeling ook een schadevergoeding moeten betalen?

De afgelopen jaren kregen de vrouwen die zich burgerlijke partij hebben gesteld het vaak hard te verduren:  op sociale media werden ze aandachtshoeren en golddiggers genoemd,  die alleen maar uit zouden zijn op een schadevergoeding. Dat klopt niet. Geen van de vrouwen wilde een confrontatie in de rechtbank. Op het proces vroeg hun advocate Christine Mussche voor hen een symbolische schadevergoeding van 1 euro. 

“Het enige wat wij willen, is dat het aanhoudende grensoverschrijdende gedrag stopt. Dat Bart De Pauw erkent dat hij ernstig in de fout ging, dat hij zich excuseert en zich in de toekomst niet meer aan dergelijk gedrag schuldig maakt”, schreven de vrouwen in een statement dat door het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) werd uitgestuurd bij de start van het proces. Voor de volledigheid: het IGVM, dat zich ook burgerlijke partij stelde, vraagt de terugbetaling van de kosten voor de expert die werd ingezet om een analyse te maken van de psychologische impact van het gedrag van De Pauw op de vrouwen.

3. Wat is zijn verdediging? 

Volgens zijn advocaten heeft De Pauw wel berichten gestuurd die “over de schreef waren en onaangepast, en waarvoor de tv-maker misschien een pets verdiende”, maar is er geen sprake van belaging. 

“Ik heb met humor grenzen opgezocht”, zei de tv-maker op het einde van het proces. “Ik dacht dat iedereen daarbij ‘mee’ was, maar stond er niet bij stil dat ik daarmee mensen uit hun evenwicht kon brengen. (...) Ik wou dat het fijne sets waren. Ik kan onstuimig zijn. Ik kan me in mijne kop nog 25 jaar voelen en ik kan me inbeelden dat dat voor een Ella-June niet leuk is. Als mensen het me zeiden, ben ik ook gestopt.”

Door de advocaten van de burgerlijke partijen werd er op de eerste procesdag uiteengezet hoe er een patroon schuilt in het gedrag van Bart De Pauw. Zo gebruikte hij steeds het koosnaampje Muis en stuurde hij vaak dezelfde liedjes en karamelverzen. Volgens de burgerlijke partijen maakt het de tv-maker tot een “seriestalker”, maar volgens de verdediging kwam dat patroon pas later tot stand. Door veel met elkaar te praten zouden de vrouwen bewust of onbewust tot soortgelijke getuigenissen zijn gekomen. Een expert van de verdediging noemde dat “collaborative storytelling”. In een urenlang pleidooi wezen de advocaten op tegenspraken in de verklaringen van de vrouwen. 

Advocaat Michaël Verhaeghe, die samen met John Maes optreedt voor Bart De Pauw, noemde het dossier “gedreven door activisme, aangestuurd door Hilde Van Mieghem en door het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, een federale overheidsinstelling die de advocaten van de burgerlijke partijen betaalt”.

4. Welke implicaties kan een uitspraak hebben voor De Pauws zaak tegen de VRT? 

Bart De Pauw zal geen schadevergoeding betalen aan de burgerlijke partijen, maar de uitspraak kan wel belangrijke financiële gevolgen hebben. Want de tv-maker heeft ook een burgerlijke procedure aangespannen tegen de VRT, omdat die de samenwerking in oktober 2017 onrechtmatig zou hebben beëindigd. Tot aan zijn eerste verhoor, begin 2018, wist Bart De Pauw niet precies wat hem verweten werd en door wie. Zelf vindt hij, zo blijkt uit de ingebrekestelling die hij vorig jaar indiende tegen de VRT, dat hij daardoor niet de kans heeft gekregen om zich te verdedigen.

De Pauw en zijn gezin eisen samen twaalf miljoen euro van de VRT voor de geleden schade.  Als de correctionele rechtbank van Mechelen oordeelt dat Bart De Pauw onschuldig is, is dat een belangrijke troefkaart voor hem in die burgerlijke procedure. Wordt de tv-maker wel schuldig bevonden, zullen de advocaten het vonnis ongetwijfeld uitspelen om aan te tonen dat de VRT wel gegronde redenen had om de samenwerking te beëindigen. Dat ook de VRT dus gespannen uitkijkt naar de uitspraak, lijdt geen twijfel. Een advocate van de VRT woonde het proces in Mechelen bij om in detail te noteren wat er gezegd werd.

5. Wat is de maatschappelijke betekenis van de zaak-De Pauw?

Voor het proces wezen experts er al op dat een veroordeling van Bart De Pauw de aangiftecijfers zou kunnen doen stijgen. Die uitspraak veroorzaakte verontwaardiging bij de verdediging. “Nadat #Metoo was losgebarsten, moest er ook een Vlaamse Weinstein gevonden worden”, pleitte John Maes op het proces. “Men heeft geprobeerd dit dossier erger te doen lijken dan het is, omdat het een symbooldossier is geworden dat men koste wat het kost wil winnen.”

Bij de Vlaamse ombudsdienst Gender, die zich buigt over seksuele intimidatie in de media en culturele sector, was er al een Bart De Pauw-effect merkbaar. “Sinds september hebben we vijftien dossiers geopend, waarvan tien in de sectoren media en cultuur”, zegt ombudsvrouw Annelies D’Espallier. “Dat is veel als je weet dat we in 2020 in een heel jaar 29 dossiers hadden. Het gaat bijvoorbeeld over binnenlopen in de kleedkamer of voortdurend in de fysieke ruimte van iemand komen. Rond dezelfde periode lanceerden we ook een campagne rond grensoverschrijdend gedrag die de piek mee verklaart, maar het proces-De Pauw speelt zeker ook een rol. Telkens als het thema in de media besproken wordt, zien we een effect in de contactnames en klachten.”

Het proces heeft ook de schijnwerpers gezet op de gevaren van machtsrelaties en de alertheid daaromtrent vergroot. 

6. Kan er na de uitspraak nog beroep worden aangetekend?

De kans is klein dat met deze uitspraak het doek valt over de zaak-De Pauw. De betrokkenen staan lijnrecht tegenover elkaar waardoor een vonnis waarin alle partijen zich kunnen vinden onmogelijk lijkt. Allicht zal er dus beroep worden aangetekend en zal het Antwerpse hof van beroep zich op een later tijdstip opnieuw buigen over de zaak.