Zo groot is de impact voor Bart De Pauw, de vrouwen en de samenleving

- Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 16 oktober 2021 -

1. Maatschappelijk: “Mannen gaan wellicht meer stilstaan bij hun machtspositie”

Het proces De Pauw heeft een grote maatschappelijke impact. Daar twijfelt niemand aan. Toch als het gaat over de aangiftecijfers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Nu zijn die bedroevend laag, terwijl vier op de vijf meisjes en vrouwen er minstens één keer in hun leven slachtoffer van wordt.

Een veroordeling van Bart De Pauw zou de aangiftecijfers enorm kunnen doen stijgen. Een effect dat mogelijk al speelt bij de Vlaamse ombudsdienst Gender. Daar bestaat sinds twee jaar een speciale dienst die zich buigt over seksuele intimidatie in de media en culturele sector. “De voorbije weken hebben we al acht dossiers geopend, waarbij één dossier soms meerdere slachtoffers kan omvatten”, zegt ombudsvrouw Annelies D’Espallier. “Dat is veel, want in 2020 hadden we op een heel jaar 29 dossiers. Het gaat bijvoorbeeld over binnenlopen in de kleedkamer of voortdurend in de fysieke ruimte van iemand komen. We hadden ook wel een campagne lopen over het thema, dus mogelijk heeft de stijging ook daarmee te maken. Feit is: telkens als het debat woedt, wordt het thema bespreekbaarder. In die zin speelt het proces De Pauw een belangrijke rol.”

#Metoo-bommetje

Daar zijn andere experts het volmondig mee eens. Ook los van de uitspraak is de impact niet te onderschatten. Te meer omdat het om zo’n fel gemediatiseerd proces gaat. “Het proces kan individuele mannen bewuster doen nadenken over hun machtspositie”, zegt Liesbeth Kennes, expert seksueel geweld. “Dat wil niet zeggen dat er geen romantische relaties mogen ontstaan op het werk. Maar als je naar iemand sms’t en die reageert niet, dan is dat eigenlijk een neen.” Zelfs al stopt het gedrag dan uit vrees voor een #Metoo-bommetje: het effect is hetzelfde.

LEES OOK. Zes maanden met uitstel voor Bart De Pauw: “Redelijk teleurgesteld”

Ook op omstaanders kan het proces een invloed hebben. “Ik verwacht dat het mensen zal aanzetten om in te grijpen wanneer ze getuige zijn van seksuele intimidatie”, zegt Kennes. “Als we in de sector van media en cultuur blijven: een jong meisje dat op de set loopt, heeft het moeilijk om zich te verweren. Op zulke momenten is het ook aan anderen om te zeggen: Kerel, dat zeg je niet.”

2. De Pauws carrière: “Ik kan me niet voorstellen dat tv-zenders hem ooit nog zullen opvoeren”

Betekent dit proces het einde van de tv-carrière van Bart De Pauw? Of zien we hem bij een straks ook op onze schermen terug? “Bij rehabilitatie van celebrities is schuldinzicht cruciaal. En daar wringt hier het schoentje.”

“Allereerst: dit is niet te vergelijken met de zaak-Weinstein”, zegt de Vlaamse professor communicatiewetenschappen Hilde Van den Bulck vanuit Amerika (Drexel University, Philadelphia). “Weinstein zit in de gevangenis, zijn bedrijf is opgedoekt en zijn partners konden enkel een doorstart maken onder een andere naam. Maar voor minder extreme feiten zien we dat het publiek wél vergevingsgezind kan zijn.”

Als voorbeeld geeft Van den Bulck het MeToo-schandaal rond de Amerikaanse komiek Louis C.K., die door vijf vrouwen werd beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. “Hij werd ontmaskerd, bekende schuld, toonde oprecht spijt, verdween van de podia en maakte na een aantal jaren een comeback. Dat is een patroon dat we vaak terug zien bij celebritiesdie feiten gepleegd hebben die we als maatschappij afkeuren. Niet dat Louis C.K. morgen opnieuw in Madison Square Garden gaat staan, maar hij slaagt er wel in een doorstart te maken.”

Volgens professor Van den Bulck is oprechte schuldbekentenis cruciaal, in het bijzonder in de zaak-De Pauw. “En daar wringt het schoentje. Zijn excuses kwamen er voor het eerst in de rechtbank en ze waren ook erg beperkt. Velen twijfelen aan de oprechtheid ervan. Het publiek is vergevingsgezind ten aanzien van celebs, maar dan moet het wel geloven dat je echt spijt hebt.”

Van den Bulck ziet De Pauw dan ook geen doorstart maken als tv-figuur: “Als comedianzou hij hier en daar wel een podium vinden, maar ik kan me niet voorstellen dat tv-zenders hem ooit nog zullen opvoeren.”

Docent media en entertainment businessKoen Panis (Thomas More-Hogeschool) ziet zenders wel nog samenwerken met zijn productiehuis, Koeken Troef! “De laatste jaren bleven VRT en VTM dat ook voor een stuk doen. Het grote publiek associeert Twee tot de zesde macht en De omgekeerde wereld dan ook niet met de figuur van De Pauw, ook al is hij eigenaar van Koeken Troef!.”

3. De betrokken vrouwen: “De zaak sleept al vier jaar aan. Dan is het moeilijk die nare ervaring uit te wissen”

Een impact van de zaak op het leven van de betrokken vrouwen zelf zal er ongetwijfeld zijn. “Wellicht komt er een soort loutering”, zeggen experts. “Maar tegelijk zal de zaak aan hen blijven kleven.”

Wat de impact van het proces De Pauw zal zijn op de dertien actrices, medewerksters en stagiaires van zijn productiehuis Koeken Troef! moet de toekomst uitwijzen. Maar gewoon verder gaan met het leven, alsof er niets aan de hand is, wordt moeilijk, stellen experts.

Eva Brumagne, algemeen directeur van vrouwenorganisatie Femma, werd tien jaar geleden twee jaar lang gestalkt door de klusjesman. Die ervaring laat sporen na. “In mijn geval kreeg mijn belager een contactverbod. Wat een louterend effect heeft gehad. Tegelijk blijft het nazinderen. Angst, woede, onmacht: het zijn gevoelens die vandaag nog steeds de kop opsteken.”

Voor de vrouwen, die bestookt werden met honderden sms’en, zal het niet anders zijn, vermoedt Brumagne. Of er nu een veroordeling was gekomen of niet. “In beide gevallen zullen zowel de feiten als het proces aan de slachtoffers blijven kleven”, weet filosoof Gustaaf Cornelis (Vrije Universiteit Brussel). “Kwam er een vrijspraak voor De Pauw zou dat voor hen verschrikkelijk zijn. Dat hun leed miskend zou worden, zal er zwaar inhakken. Sommigen zullen zich vuil voelen. Gebruikt. Negatieve gedachten zullen de kop opsteken.”

Maar ook omgekeerd, in het geval van een veroordeling van De Pauw, kan je het proces niet zomaar lossen. Daar zit het aspect “tijd” voor veel tussen. Volgens Cornelis hebben de slachtoffers veel te lang moeten wachten op excuses.

“Vier jaar sleept de zaak al aan. In een snelrechtprocedure wordt een nare ervaring snel geklasseerd, wat resulteert in iets positiefs. Je vindt sneller rust. Dat is hier niet het geval. De zaak De Pauw is alleen maar groter geworden in het hoofd van de belaagden.”

Sowieso moeten ze door een rouwproces, klinkt het. “Bij sommigen zal dat een jaar duren”, aldus Cornelis. Of ze de draad van hun carrière ooit nog zullen oppikken? “Het zou best kunnen dat we sommigen nooit meer in de spotlights zullen terugzien”, besluit Brumagne. “Als je zoiets meemaakt, wil je elke mogelijke link doorknippen. Ook ik heb dat gedaan, door te veranderen van job.”