Een nieuwe variant van het coronavirus baart wetenschappers en beleidsmakers zorgen. De verspreiding van de B.1.1.529-variant wordt nauwlettend in de gaten gehouden. Die werd voor het eerst in Botswana gespot en duikt ondertussen steeds vaker op in Zuid-Afrika. De variant kon ook al geïdentificeerd worden in Hongkong. Het virus was er meegereisd uit Zuid-Afrika.

Tot dusver is weet van iets meer dan 80 bevestigde gevallen in totaal. In de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng, waar besmettingen snel toenamen onder jongeren, zat de nieuwe variant achter alle 77 tot nu toe geanalyseerde stalen. Wetenschappers vrezen dat de variant zich al verspreid kan hebben naar de meeste provincies in Zuid-Afrika.

Wat de B.1.1.529-variant bijzonder maakt is dat er tal van mutaties optreden in de spike-eiwitten. Dat eiwit dringt de menselijke cellen binnen en hecht zich eraan vast. De vaccins zijn zo ontworpen dat het immuunsysteem in gang wordt gezet tegen dergelijke spike-eiwitten. Mutaties in die eiwitten kunnen het ons immuunsysteem moeilijker maken.

De Belgische microbioloog Emmanuel André tweette dat de recente stijging in besmettingen in Zuid-Afrika mogelijk te wijten is aan de nieuwe variant die allicht de ‘nu-variant’ gedoopt zal worden. “Deze variant vertoont 30 mutaties in de spikes die gelinkt zijn aan besmettelijkheid en aan de mechanismen die kunnen ontsnappen aan ons immuunsysteem. Een groot aantal vragen moeten snel beantwoord worden (effectiviteit van het vaccin, virulentie (de kracht van het virus, red.), besmettelijkheid)”, schrijft de microbioloog. “Deze variant herinnert ons eraan dat het virus zich ongelooflijk goed kan aanpassen”, besluit hij.

(Lees verder onder de tweet)

“Grote sprong in evolutie”

Professor Tulio de Oliveira, directeur van het Centre for Epidemic Response and Innovation in Zuid-Afrika, spreekt van een “ongebruikelijke constellatie van mutaties” en zegt dat B.1.1.529 “zeer verschillend” is van andere varianten. “Deze variant heeft ons verrast, hij heeft een grote sprong in de evolutie en veel meer mutaties dan we hadden verwacht.” Volgens de Zuid-Afrikaanse professor zijn er in totaal 50 mutaties en meer dan 30 op het spike-eiwit.

“Ze maken ons bezorgd dat dit virus een verhoogde overdraagbaarheid kan hebben, een verhoogd vermogen om zich van persoon tot persoon te verspreiden, maar ook dat het in staat is om delen van het immuunsysteem te omzeilen”, zegt professor Richard Lessells van de Universiteit van KwaZulu-Natal in Zuid-Afrika.

“Het is nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over besmettelijkheid of effectiviteit tegen de vaccins”, zegt de Zuid-Afrikaanse viroloog Penny Moore dan weer aan vakblad Nature. Haar lab onderzoekt net dat aspect van het virus. Over twee weken hopen zij meer zicht te hebben op de capaciteit van de variant om ons immuunsysteem te omzeilen.

De WHO gaf alvast gehoor aan de oproep van Zuid-Afrikaanse wetenschapper om expertenadvies en brengt vrijdag een expertengroep rond de tafel om de ‘nu-variant’ te bespreken. De WHO bepaalt of de variant wordt gecategoriseerd als een ‘zorgwekkende variant’.

“Ergste variant tot nu toe”

Hoewel nog veel onduidelijkheid bestaat over de eigenschappen van de variant, heeft het Britse gezondheidsagentschap UKHSA het nu al over de “ergste die we tot nu toe gezien hebben”. En minister van Volksgezondheid Sajid Javid waarschuwde dat de variant mogelijk besmettelijker is dan delta en dat de beschikbare vaccins er mogelijk minder doeltreffend tegen zouden zijn.

(Lees verder onder de tweet)

De Britse regering wacht daarom niet af en zet zes zuidelijk Afrikaanse landen op de ‘rode lijst’. Vanaf vrijdagmiddag worden vluchten uit Zuid-Afrika, Namibië, Lesotho, Botswana, Swaziland en Zimbabwe geschrapt. Wie vanaf zondagochtend 4 uur toch nog uit de landen aankomt, moet 10 dagen in quarantaine op hotel. De regel wordt teruggedraaid als zou blijken dat de variant minder erg is dan gevreesd.

Voorlopig werden in het Verenigd Koninkrijk nog geen gevallen van de nieuwe variant vastgesteld. Volgens persbureau PA komen dagelijks zowat 500 à 700 reizigers uit Zuid-Afrika aan in het land. Honderden reizigers uit Zuid-Afrika worden nu opgespoord om zich alsnog te laten testen op de variant.

Ook Israël weert al vliegverkeer. Dat zette Zuid-Afrika, Namibië, Lesotho, Botswana, Swaziland, Zimbabwe en Mozambique op de rode lijst.

Besmettelijker dan delta?

Virussen muteren constant. Wetenschappers monitoren die mutaties en meestal zijn ze geen reden tot bezorgdheid. Toch bestaat de mogelijkheid dat een mutatie optreedt waartegen de vaccins minder goed opgewassen zijn. Dat was bijvoorbeeld al het geval met de deltavariant, die momenteel dominant is in Europa en de boosdoener is in de vierde golf.

“Beta was een en al ontsnappen aan immuniteit en niets anders, delta had besmettelijkheid en een bescheiden immuniteitontsnapping, dit heeft mogelijk allebei in hoge mate”, aldus professor Ravi Gupta van de universiteit van Cambridge.