Bijenkorfmonument in Zedelgem blijkt nazi’s te vereren: ‘Haal het beeld weg’

Zedelgem, een gemeente in het Brugse Ommeland, is niet ondersteboven van het nieuws. “Welke bijenkorf?” klinkt het in een van de cafés, op amper 800 meter van het omstreden monument. Jozef ‘Jefke’ Scherpereel passeert met zijn hond langs het beeld. Hij is geboren in het oorlogsjaar 1941. “Die mensen zijn dood, moeten we dat nog oprakelen?”, zucht hij.

Het begon dit voorjaar met een vraag van PS-politicus André Flahaut in de Kamer, waarna eerst de Franstalige pers en dan de Vlaamse zich erop stortte. In juli protesteerden enkele Joodse organisaties aan het standbeeld.

Het monument, dat argeloos door de gemeente in 2018 in een nieuwbouwwijk geplaatst werd, herdenkt de 12.000 Letten die op het einde van de Tweede Wereldoorlog terechtkwamen in een Brits krijgsgevangenenkamp in Zedelgem. “12.000, ook het aantal bijen in een korf”, zegt de Letse kunstenaar Kristaps Gulbis, die een traditionele korf als model nam. “De mensen in dit kamp waren evengoed slachtoffers van de oorlog en verdienen een beeld.”

Alleen zaten er in het Lets Legioen niet enkel slachtoffers, maar ook daders. Een aanzienlijk deel maakte eerder deel uit van de Sicherheitsdienst van de SS en van politiebataljons van de Ordnungspolizei. Op die manier begingen ze oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid, “waaronder de moord op tienduizenden Letse en Duitse Joden in Letland en op burgers in delen van de bezette Sovjet-Unie”. Dat is de conclusie van een panel met vijftien Vlaamse maar ook internationale experts, onder wie enkele Letten. 

Het panel werd aangesteld omdat de gemeente Zedelgem niet meer wist wat te doen met wat een beeld van een onschuldige bijenkorf leek. De experts kwamen vorig weekend ter plaatse en hebben nu hun advies klaar.

“De enige manier om uit de controverse te geraken, is door het beeld daar weg te halen”, zegt geschiedenisprofessor Bruno De Wever (UGent), een van de experts. Het panel raadt aan om vervolgens na te denken over de herbestemming: ofwel naar een nieuwe plaats, waar voldoende context kan worden geboden, ofwel naar een museum. 

De gemeente Zedelgem volgt het advies en maakte bekend dat het beeld van de huidige plek verdwijnt. Een van de opties is het naar het voormalige krijgsgevangenenkamp enkele kilometers verderop te verplaatsen, waar dus meer context kan worden geboden. Maar de beheerder van die site, het Agentschap Natuur en Bos, staat daar niet voor te springen.  

Eerder had Zedelgem al de nieuwe naam van het plein geschrapt. ‘Brivibaplein’ verwees naar het Letse woord voor bevrijding. Het informatiebord bij het beeld is ook al weg, want dat repte met geen woord over de nazistische overtuiging van minstens een deel van de Letse krijgsgevangenen.   

“Het staat vast dat zeker niet al die 12.000 legionairs dienstplichtigen waren, maar ook vrijwilligers”, zegt De Wever. “Het was niet ondenkbaar dat dit beeld zou uitgroeien tot een trekpleister voor collaboratieverheerlijkers.”

Het monument kwam er op aangegeven van een lokale amateurhistoricus, Pol Denys, die zich al meer dan twintig jaar verdiept in het krijgsgevangenenkamp. In een Facebook-groep plaatst hij de foto’s en persoonlijke geschiedenis van de ene na de andere naziofficier die hier gevangenzat.

Denys maakt ondertussen deel uit van de Zedelgemse Vlaams Belang-fractie. Tijdens de online gemeenteraadszittingen is te zien hoe achter Denys een gedenkbordje hangt van de extreemrechtse Vlaamse Militantenorde (VMO) en een berkenkruisje, symbool voor Oostfronters. Een eerbetoon, zo zegt hij zelf op Facebook. Volgens deze amateurhistoricus en politicus is het debat rond de bijenkorf door “vooringenomen ‘onderzoeks’journalisten en dito ‘gerenommeerde’ historici finaal gepolitiseerd en gepolariseerd”.

Met gevoel voor dramatiek stelt Gulbis dat zijn beeld het slachtoffer is van de internationale ‘cancel culture’. “Kijk maar naar het standbeeld van Thomas Jefferson dat in de VS wordt weggenomen.”