Over een paar maanden heeft de omikronvariant de overhand in Europa. Wat staat ons te wachten?

Ziet ons leven er in de toekomst zo uit? Een kerstvakantie meteen na Sinterklaas, en vier weken lang, in plaats van twee. Carnaval valt niet meer in de winter: in plaats daarvan viert men zomercarnaval, veel leuker eigenlijk. En dat van november tot en met januari de mondmaskers op moeten in het openbaar vervoer en het kantoorpersoneel veel vanuit huis werkt – u weet al niet meer beter.

Jaren verder zijn we dan, en eindelijk hebben we leren leven met het virus. De virussén, eigenlijk. Want met de komst van corona, is het griepseizoen veranderd in het griep-en-coronaseizoen. Nog altijd belanden er ieder jaar patiënten in de ziekenhuizen en op de ic’s, zijn er uitbraken in de verpleeghuizen en eisen de luchtwegvirussen mensenlevens. Maar dankzij de jaarlijkse, gecombineerde corona- en griepprik – én de wintermaatregelen – lukt het aardig de uitbraken in bedwang te houden.

Optimistisch ingeschat

Zo zou het kunnen gaan, in de nieuwe werkelijkheid volgens corona. Een werkelijkheid die deze week ineens een stuk grimmiger werd, met de opkomst van de omikronvariant uit zuidelijk Afrika. Overal ter wereld dook die deze week op, van ons land tot Noorwegen en van Amerika tot Australië. Volgens voorzichtige eerste schattingen is de variant twee tot drie keer zo besmettelijk als de heersende deltavariant – die op zijn beurt weer twee keer zo besmettelijk is als het oorspronkelijke coronavirus uit Wuhan.

Dat is misschien nog optimistisch ingeschat ook, zegt epidemioloog Matthijs Berends (UMC Groningen, stichting Certe). ‘Het is bij ons dichtbevolkt en in Zuid-Afrika is het zomer en zal het mooie weer meespelen. Dat maakt allemaal ontzettend uit.’

Veel is nog onduidelijk, maar de voortekenen zijn niet heel gunstig. Zo lijkt de omikronvariant in Zuid-Afrika niet alleen verantwoordelijk voor een ‘ongeëvenaarde’ golf besmettingen, zeiden Zuid-Afrikaanse experts vrijdag, maar ook voor honderden nieuwe ziekenhuisopnamen. Onbekend is nog hoe ziekmakend de variant is en in hoeverre vaccins ertegen beschermen. Maar dat er onder de geïnfecteerden ook mensen zijn die volledig waren ingeënt, staat inmiddels vast.

Kwetsbaar

‘Bovendien: besmettelijker is altijd slecht nieuws’, zegt epidemioloog Alma Tostmann (Radboud UMC). Het virus kan dan sneller rondgaan, dieper doordringen in de haarvaten van de maatschappij en sneller mensen bereiken die er kwetsbaar voor zijn. Met als gevolg: abruptere patiëntenpieken, in het ziekenhuis en thuis.

Vergelijk het met de opkomst van de alfavariant, begin dit jaar. Of aan de opmars van de deltavariant, afgelopen nazomer. Zitten we, gevaccineerd en wel, opeens wéér met allerlei maatregelen. ‘Dat patroon is heel typerend’, zegt Berends. ‘Het besmettelijker virus wint de concurrentieslag en verdringt de eerdere variant. En als je alles laat zoals het is, gaat de snelheid waarmee het virus kan rondgaan omhoog.’

Met een beetje geluk kunnen we het uitzingen tot de lente, hoopt Berends, voordat de omikronvariant de overhand krijgt. ‘Dan hebben we het seizoen mee, zijn we meer buiten, en zullen we er minder last van hebben. Maar in het najaar van 2022 hebben we dan toch wel weer een probleem.’

Veel zal er afhangen van hoeveel onbeschermde mensen – ongevaccineerd en onbesmet – er tegen die tijd nog rondlopen. En als iedereen beschermd is? Niemand die kan overzien hoe het dan precies loopt. ‘Covidpatiënten zullen we blijven zien’, verwacht Tostmann. ‘Je mag alleen verwachten dat in een wereld waar iedereen is geïmmuniseerd, de druk op de ziekenhuizen minder is.’

Denkbaar is echter ook dat omikron en de griep bij elkaar optellen, tot een jaarlijkse virusstorm waar nauwelijks tegenop valt te vaccineren en die de zorg elke winter opnieuw aan het wankelen brengt. ‘De grote vraag is: komt corona boven op de griep, of zijn er straks minder influenzagevallen en komt daarbij een deel covid?’, zegt Berends. ‘Daar ben ik heel benieuwd naar.’

Anticiperen

Het is slim om erop te anticiperen, vindt Tostmann. ‘Dat we er nu niet zomaar zorgcapaciteit bij kunnen toveren, is begrijpelijk. Maar voor volgend jaar zou je er al op kunnen inspelen.’

Betekent dat dan dat allerlei vertrouwde sociale rituelen binnenkort anders moeten? In Nederland lossen ze alvast een schot voor de boeg. In Breda verzette burgemeester Paul Depla de nieuwjaarsreceptie van zijn gemeenteraad naar de zomer. Wat Depla betreft is dat nog maar het begin. Waarom niet een winterstop op het voetbalseizoen in plaats van een zomerstop, en een carnaval in de zomer in plaats van in de winter?

Verwacht daarnaast in het coronaseizoen zaken als meer nadruk op ventilatie, mondmaskerregels, of een winterregime, met vaste thuiswerkdagen voor kantoorpersoneel. ‘Het lijkt me niet onlogisch dat waar je vroeger ’s winters nog hoestend en snotterend naar je werk ging, je straks bij klachten gewoon thuisblijft’, zegt Tostmann.

Omikron zou weleens het laatste duwtje kunnen zijn, de genadeklap voor de oude wereld van voor corona. ‘Er is een heel nieuw virus bij gekomen’, zegt Tostmann. ‘Dat beseffen we toch nog te weinig.’