Direct naar artikelinhoud
AnalyseBart Eeckhout

Leidde ‘strenge’ minister Vandenbroucke tot tragere boosterprik? It's complicated

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke.Beeld Photo News

Voor de N-VA is het helder. Als federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) niet op de rem was gaan staan, was een grote groep Belgen al lang met een derde vaccinprik ‘geboosterd’ en was het ergste van de vierde coronagolf ons bespaard gebleven. Wat is daar van aan? Hoofdredacteur Bart Eeckhout analyseert de politieke week.

“Het is misschien meer aangewezen om de vaccinatie van de bevolking in de derde wereld te organiseren, in plaats van een derde prik bij ons. Dat is een kwestie van internationale solidariteit.” Die woorden, uitgesproken door Frank Vandenbroucke op 14 september in de Kamer, zijn de smoking gun in de groeiende kritiek op de federale minister. Vooral de N-VA, federaal in de oppositie, verwoordt dat verzet. Volgens de partij is de campagne voor een derde vaccinatie in België pas laat op gang gekomen omdat de federale regering met de benen sleepte. 

Klopt dat? It’s complicated. Niet te ontkennen valt dat de aandrang om werk te maken van een derde prik bijna altijd vanuit Vlaanderen vertrekt, terwijl de federale houding meer afwachtend is. Maar de ideeën over de derde prik verschuiven snel en vaak, ook in Vlaanderen. Slechts gaandeweg zal de boostercampagne meer concrete vorm krijgen in voortdurend bijgestuurde besluitvorming, eerst voor risicopatiënten, dan voor woon-zorg-bewoners, voor alle senioren, voor het zorgpersoneel en uiteindelijk voor iedereen. Vaak neemt Vlaanderen het voortouw, even vaak draait de federale beslissing vrij snel bij. 

Dat wil niet zeggen dat geen tijd verloren is. De discussie met Vandenbroucke in de Kamer gaat over een derde prik voor 65-plussers. De minister houdt de boot af, maar tien dagen later valt de beslissing alsnog. Intussen had Vandenbroucke zelf de kar al half gekeerd in De zevende dag, op 22 september, waar hij een derde prik voor de wzc’s adviseert. Nog eens zes dagen later wordt, na advies van de Hoge Gezondheidsraad, alsnog beslist de boostercampagne voor alle senioren uit te rollen. 

Dat maakt dus een verschil van twee weken. Het is wel niet het enige moment waarop tijd verspild is. Zo dient de N-VA-fractie in het Vlaams Parlement op 13 september een ‘conceptnota’ in “voor nieuwe regelgeving over hoe Vlaanderen zich tegen een volgende pandemie kan wapenen”. Dat is dus daags voor Vandenbrouckes tussenkomst in de Kamer. In de 8 pagina’s tellende nota wordt ingestemd met de afbouw van de Vlaamse vaccinatiecentra, want zij “nemen de plaats in van lokale verenigingen, bijvoorbeeld van sportclubs of cultuurcentra. De Vlaamse Regering heeft beslist om de huidige vaccinatiecentra open te houden tot 15 oktober 2021. Tegen dan zou iedereen de kans gehad moeten hebben om zich te laten vaccineren en zullen de vaccinatiecentra verdwijnen.” 

Leren van Israël

En de boosters dan? “Voor een eventuele derde prik (...) moet onderzocht worden of die kan worden toegediend via de bestaande reguliere kanalen van huisartsen, bedrijfsartsen, (...) enzovoort”, schrijven de N-VA’ers. Dit is belangrijk. In november, lang nadat beslist is over boosters voor ouderen en zorgpersoneel, blijkt Vlaanderen er maar moeizaam in te slagen het vaccinatietempo op te krikken. Dat heeft veel te maken met de eerdere beslissing om de grote vaccinatiecentra af te bouwen. Daarop is te laat teruggekomen, waardoor kostbare tijd verloren gaat. 

De Vlaams-federale boosterdiscussie hangt niet in het luchtledige. Eén dag voor de interventie van Vandenbroucke in de Kamer publiceert een indrukwekkend panel van internationale experts in het medische vakblad The Lancet een opiniestuk met een niet mis te verstane scepsis over een algemene boostercampagne. “Zelfs als uiteindelijk zou aangetoond worden dat boosteren het risico op ernstige ziekte op middellange termijn doet dalen”, klinkt het, “dan nog zouden de huidige vaccinvoorraden meer levens redden indien ze gebruikt worden bij voorheen ongevaccineerde delen van de wereldbevolking, veeleer dan als boosters bij gevaccineerde mensen.” 

Wat Vandenbroucke vertelt, komt overeen met een vrij brede, internationale consensus op dat moment. Die discussie blijft zelfs nu nog pertinent: is het wel nuttig om eerst gezonde, jongere mensen hier te boosteren in plaats van arme landen bij te staan? Dat is niet alleen een kwestie van ethiek, leert de opkomst van de omikronvariant. 

Had de wereld dan niets kunnen leren uit van uitzondering Israël? Al in augustus is Israël met man en macht beginnen boosteren, omdat het een dalende effectiviteit van de eerste vaccins waarnam. Zo slaat het land de vierde golf kordaat plat. Het voorbeeld is maar traag gevolgd, behalve door de Europese ‘rebellen’ Verenigd Koninkrijk en Hongarije. Hoe kan dat? Wie de literatuur van toen terugleest, merkt wetenschappelijke twijfel over het gebrek aan data die het nut van een derde prik bewijzen. Gevreesd wordt dat vooral farmaproducent Pfizer zelf de booster promoot. Wellicht speelt ook een negative ‘bias’ tegenover Israël mee, omdat het land zich assertief op de vaccinmarkt beweegt. 

Eigengereid?

In Europa speelt België intussen mee aan de booster-top, voor Nederland zijn we zelfs een ‘gidsland’. Maar het had nog sneller gekund. België volgde de algemene wetenschappelijke denktrant van dat moment. Dat tekent namelijk het ‘voorzichtige’ coronabeleid van Frank Vandenbroucke. Die leunt altijd zo dicht mogelijk aan bij het wetenschappelijke advies. Eerder dan eigengereidheid zou je hem dus een gebrek daaraan kunnen aanwrijven. Net zoals al zijn collega’s in de andere Europese regeringen.    

De discussie is intussen voor de N-VA een politiek wapen geworden om af te rekenen met het Belgische coronabeleid en met de verpersoonlijking ervan: de ‘strenge’ Vandenbroucke. Zo wordt een andere pijnlijke vaststelling onder de mat geveegd. Dat in Vlaanderen de golf nu verontrustend hoog klimt, heeft wellicht ook te maken met het lossen van alle veiligheidsmaatregelen in september. Dat de vierde golf zo riskant zou worden, wilde maar laat doordringen. Toppers van N-VA (Bart De Wever, Theo Francken) of Open Vld (Egbert Lachaert) zijn de risico’s tot vrij recent blijven minimaliseren.  

En nu is het de schuld van ‘meester Frank’.  Uit wat hierboven staat, blijkt dat de waarheid complexer is. Ook in Vlaanderen en in de rest van Europa is boostertijd verspild.