Direct naar artikelinhoud
InterviewBob Deen

125.000 Oekraïense soldaten staan tegenover 100.000 Russische: ‘Een grote concentratie van mensen en materieel in een toch al gespannen gebied’

Ook in het voorjaar hielden Russische troepen oefeningen op de Krim, aan Mount Opuk.Beeld Sergei Malgavko/TASS

Zowel Oekraïne als Rusland heeft veel troepen samengetrokken bij elkaars grenzen. Ongeveer 125.000 Oekraïense soldaten staan daar op enige afstand tegenover 100.000 Russische. Oekraïne hoopt vooral op Amerikaanse steun, vertelt Bob Deen van het Clingendael Instituut.

“Er is een grote concentratie van mensen en materieel in een toch al gespannen gebied”, constateert Bob Deen, senior onderzoeker voor de Clingendael Security Unit en coördinator van het Clingendael Russia and Eastern Europe Centre. “Rusland heeft zijn troepen ook zodanig toegerust dat ze eventueel snel Oekraïne binnen zouden kunnen vallen.” Maar troepenbewegingen zijn nog geen oorlog. Eerder imponerende zetten op het grote Russische schaakbord, ziet Deen. Een grootschalige oorlog in Oekraïne acht hij toch onwaarschijnlijk. “Het risico van een misrekening en escalatie is er zeker. Maar ik denk dat dit uiteindelijk diplomatiek gede-escaleerd gaat worden.” 

Oekraïne is bang dat het vergeten wordt, want dan is het overgeleverd aan Rusland. Dat wil het met veel vertoon voorkomen, zegt u. 

“Oekraïne wil vooral de Amerikanen erbij betrokken houden, want ze vrezen dat als alleen de Duitsers en de Fransen met de Russen praten, zij het risico lopen dat hun belangen niet meer voorop zullen staan. Voor de nationale veiligheid van Oekraïne is het daarom van belang de Amerikanen en de Britten erbij te houden. Die twee landen voelen ook een verplichting naar Oekraïne, want op voorspraak van de Amerikanen en de Britten hebben de Oekraïners destijds vrijwillig hun kernwapens afgestaan die ze hadden uit de oude Sovjettijd.”

Waarom voelen de Russen zich zo bedreigd door een eventuele toetreding van Oekraïne tot de NAVO?

“In het Russische denken fungeren juist Oekraïne, Wit-Rusland en Georgië als belangrijke bufferstaten om de NAVO weg te houden bij de grens van Rusland. De Russen zijn historisch benauwd dat een vijand weer zomaar doorloopt over de laagvlakte tot aan Moskou, zoals Fransen – Napoleon – en Duitsers –Hitler – ooit deden. Voor Rusland is dat geen dode geschiedenis, maar zijn het levende herinneringen. Poetin is voortdurend bezig met historische betogen. Anders gezegd: voor de Russen is Oekraïne een veiligheidsbedreiging als het NAVO-bondgenoot wordt en door het Westen wordt bewapend.”

Mocht het onverhoopt toch op oorlog uitdraaien. Hoe zou dat gaan?

“Rusland kan Oekraïne wel verslaan met een grootschalig offensief als het dat echt zou willen, maar het wordt niet makkelijk. Zelfs als de Russen Oekraïens grondgebied zouden innemen, hebben ze meteen het probleem dat ze het onder controle moeten houden tegen een vijandige bevolking. En dan heb je het ook nog over een uitgestrekt stuk land. Zo’n enorm gebied verdedigen en onder controle houden ik de Russen nog niet zomaar doen. Bovendien staat er nu een heel ander Oekraïens leger dan in 2014, toen de Russen het overrompelde en de Krim werd geannexeerd. De Oekraïners zijn nu veel beter getraind, veel beter bewapend en ook heel erg verbeten om te vechten voor elke meter van hun land.”

Bob Deen. 'Voor de nationale veiligheid van Oekraïne is het daarom van belang de Amerikanen en de Britten erbij te houden.'Beeld RV

Andersom probeert het Kremlin ook te bereiken dat de Russische bevolking de mentaliteit van ‘het belegerde fort’ oppakt, zegt u.

“Dat is het verhaal van: ‘Wij worden aan alle kanten bedreigd door iedereen, dus je hebt ons, een sterke Russische regering, een sterk Russisch leger, nodig om ons te verdedigen.’ Dat is de boodschap van het Kremlin. Rusland presenteert het steeds alsof Oekraïne het conflict militair wil oplossen en het Westen tegelijk Rusland wil bedreigen.”

In hoeverre kunnen wij in West-Europa hiermee te maken krijgen? Er zijn ook nog de gasleveringen uit Rusland.

“Rusland wil een betrouwbare leverancier van gas zijn. Ze zijn er helemaal niet bij gebaat een van hun grootste afzetmarkten kwijt te raken. Als wij Rusland ernstige sancties zouden opleggen, bijvoorbeeld door Rusland los te koppelen van het SWIFT-betalingssysteem of zware sancties op de energiesector, dan komen er gegarandeerd Russische represailles en die gaan we dat hier ook voelen. Kortom, een diplomatieke oplossing is voor iedereen het beste, dat weten ook de Russen.”

Een Oekraïense soldaat aan de frontlinie bij Svetlodarsk, niet ver van de stad Horlivka, Donetsk, die pro-Russische militanten controleren.Beeld EPA

Oekraïne vreest militaire ‘escalatie’ van conflict met Rusland eind januari

Rusland blijft troepen sturen naar de grensgebieden met Oekraïne en bereidt zich voor op een eventuele militaire “escalatie” eind januari. Dat heeft de Oekraïense minister van Defensie gisteren gezegd. Defensieminister Oleksej Reznikov baseerde zich voor zijn uitspraken op inschattingen van de inlichtingendiensten. Volgens hem zouden circa 100.000 Russische troepen kunnen deelnemen aan een eventueel offensief. “Een escalatie behoort tot de mogelijkheden, maar is niet onafwendbaar. Onze taak is om dat te vermijden”, onderstreepte minister Reznikov.

De afgelopen weken zijn de spanningen tussen Kiev en Moskou weer hoog opgelopen. Zowel de Verenigde Staten als de NAVO en de Europese Unie hebben hun ongerustheid al uitgesproken en vrezen een invasie. Rusland heeft dat tot nog toe steeds ontkend.

Sinds 2014 vecht het Oekraïense leger in het oosten van het land tegen pro-Russische separatisten. In het conflict zijn meer dan 13.000 doden gevallen. Sinds vredesakkoorden in 2015 zijn de gevechten sterk verminderd, ondanks regelmatige heropflakkeringen van het geweld.