Bart Eeckhout over het echte doel van Bart De Wever: ‘Inhoudelijk is de kernuitstap al lang beslecht. Het gaat nu over iets anders’

Politiek is geen stiel voor blozende maagden, pleegt N-VA-voorzitter Bart De Wever weleens te zeggen. Dan nog blijft de taal die hij in De ochtend  hanteerde redelijk ongezien. Volgens De Wever heeft federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) Engie “eigenlijk omgekocht” met subsidies, om de kerncentrales te sluiten: “Als iemand 200 miljoen in mijn zakken steekt, zou ik ook bereid zijn eender wat te zeggen.” 

‘Omkoping’ – “Ik heb er geen ander woord voor” dixit De Wever – is een beschuldiging met strafrechtelijke implicaties, in dit geval actieve corruptie door een ambtenaar. Zelfs als we er van uitgaan dat de N-VA-voorzitter dit niet letterlijk zo bedoelt, blijft het een stevige uithaal. De Wever doelt ermee op het CRM-subsidiemechanisme dat is opgetuigd om vervangende energie-opwekking rendabel te maken. Grote ontvanger van die subsidies wordt wellicht Engie Electrabel, dat gascentrales wil inzetten. De subsidies geven het Franse energiebedrijf een impuls om de kerncentrales, die het ook uitbaat, te sluiten. Dat subsidiesysteem werd vorig jaar mee uitgedacht door N-VA-Kamerlid Bert Wollants, samen met (toen nog Kamerlid) Tinne Van der Straeten. 

Macht

Het verzet van N-VA tegen de kernuitstap is merkwaardig omdat het zo fel is én omdat partijleider De Wever zelf consequent de aanval leidt. Klimaatzorg is niet bepaald een kernthema van de Vlaams-nationalisten. En toch is het de hoofdman zelf die er telkens voor uit zijn kot komt. Dat wijst op een hoger belang. De discussie over de kernuitstap gaat allang niet meer kernenergie. Het gaat over macht. De nucleaire kwestie is het dossier bij uitstek geworden om Open Vld, toch nog altijd een concurrent in het centrumrechtse kiezersveld, pijn te doen. In het biljartspel van de Wetstraat zijn de keiharde stoten tegen groen niet meer dan caramboles om de blauwe bal te raken. 

Nieuw is die tactiek niet. Al in de vorige regeerperiode, toen N-VA in de regering zat onder premier Charles Michel (MR), toonden de Vlaams-nationalisten zich overtuigde aanhangers van het behoud van kerncentrales. Ook dat was toen een positiekeuze die deels werd ingegeven door de liberale concurrent. Open Vld volgde immers juist de omgekeerde weg. Onder impuls van toenmalig voorzitter Gwendolyn Rutten en energie-woordvoerder Willem-Frederik Schiltz kozen de liberalen resoluut voor de kernuitstap. Ook dat was deels tactiek, in de hoop de partij aantrekkelijker te maken bij een progressief-liberaal publiek. Ook de MR zat toen nog op dat spoor. 

Dat is nu, vrij recent, veranderd. Na de vorming van de huidige regering heeft MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zijn partij plots fel de nucleaire kant opgestuurd. Een koerswijziging die opzien baart. De wettelijke verankering van de kernuitstap dateert uit de eerste paars-groene regering-Verhofstadt. De MR maakte deel uit van die en alle daaropvolgende kabinetten. Dat de kernuitstap nu zo goed als onvermijdelijk geworden is, is dus in grote mate mee de verantwoordelijkheid van de Franstalige liberalen. 

Mikken op de echte rivaal

Daar maalt voorzitter Bouchez niet om. Ook zijn stellingname wordt vooral door tactiek bepaald. Ook hij mikt via een carambolestoot op de groenen eigenlijk op zijn echte rivaal: de PS. Bouchez wil zich vooral profileren als de bewaker van de betaalbare energiefacturen. Een gevoelig, nieuw punt in de discussie. Hoewel er geen enkel inhoudelijk verband is tussen de huidige explosie van de energieprijzen en de toekomstige Belgische kernuitstap, zijn vele burgers en ondernemingen wel beducht voor verdere prijsstijgingen en energie-onzekerheid. 

Dat is belangrijk, want inhoudelijk is het debat over de kernuitstap eigenlijk al langer beslecht. Dat een verdere verlenging van de levensduur van kerncentrales een technisch bijna onmogelijke, bijzonder dure en wettelijk lastige operatie zou worden, zoals Engie in zijn brief aan de regering-De Croo aanstipt, is niet bepaald een nieuw inzicht. Meer nog: MR en N-VA hebben die situatie dus mee geschapen in de vorige regering. 

Wel nieuw is dat het brede debat over (kern)energie gekanteld is. Als de kernuitstap er komt, is dat een extreem belangrijke beslissing. Toch durft amper iemand er de eer voor op te strijken. Zelfs de groenen houden het bescheiden. Voor de klimaatpartij bij uitstek blijft het dan ook moeilijk om uit te leggen waarom de (tijdelijke) keuze voor meer fossiele, schadelijke energie toch geen probleem voor het klimaat vormt. 

Regimecrisis

De andere regeringspartijen (minus de MR dus) houden zich doodstil. Via de Kamer probeert Open Vld de kernuitstap alsnog te wijzigen, om ten minste toekomstige investeringen in kernenergie niet onmogelijk te maken. Neemt ook de MR vrede met dat compromis? De wegen van voorzitter Bouchez zijn ondoorgrondelijk. 

Voor de Franstalige liberalen nadert een ‘Marrakech’-moment. Ofwel kiezen ze voor stabiliteit en slikken ze de kernuitstap, ofwel laten ze de regering vallen, zoals de N-VA in 2019 deed over het Marrakech-akkoord. Het is bijna onvoorstelbaar dat een partij op dit moment van diep politiek wantrouwen op een regimecrisis zou gokken. Maar met een politiek leider die er nu al luidop van droomt de volgende premier te worden, sluiten we best niets uit op voorhand.