Steeds meer niet-gevaccineerde zwangere vrouwen met covid op intensieve zorg. Met vaak grote gevolgen

Een gynaecoloog is professioneel opgeleid om ook met moeilijke zwangerschappen om te gaan. Maar zelfs Tinne Mesens, gynaecoloog in het ZOL in Genk, kreeg het de afgelopen maanden wel eens moeilijk. Ze ziet geregeld mama’s in spe die besmet raken met corona en zo ziek worden dat een ziekenhuisopname nodig is. Het gaat uitsluitend om vrouwen die zich tijdens hun zwangerschap niet lieten vaccineren.

“Bij een aantal daarvan komt het na een lange tijd van goede zorgen weer goed”, zegt ze. “Maar sommigen verliezen laat in de zwangerschap nog hun kindje, anderen komen uiteindelijk op intensieve zorg terecht omdat zelfstandig ademen niet meer lukt.”

Een hoogzwangere vrouw kun je niet zomaar in buikligging leggen en intuberen als ze niet meer zelfstandig kan ademen. De vrouw moet dan eerst ‘verlost’ worden. Mesens: “Dat moet via een spoedkeizersnede. Dat is erg belastend voor de mama, nefast voor haar herstel, en je zit tegelijk ook met een prematuur baby’tje, met alle gevolgen van dien. We proberen zo’n ingreep dus zo lang mogelijk uit te stellen. Maar soms kun je niet anders om het leven van de mama te redden.”

Mesens zag het het voorbije jaar al vier keer gebeuren en noemt het ronduit schrijnend. De mama is zo ziek dat ze eerst de geboorte en nadien de eerste levensweken van haar kindje niet bewust meemaakt, waardoor zowel mama als baby die zo belangrijke tijd samen moeten missen. De papa is in de meeste gevallen zelf ook besmet, waardoor ook hij de baby niet kan knuffelen. En de baby zelf moet in isolatie en eerst getest worden. 

“Gelukkig blijken baby’s van covidpositieve ouders zelf wel meestal covidnegatief te zijn”, zegt Mesens. “Dat is niet alleen onze ervaring, maar blijkt ook uit internationale onderzoeken. In slechts 1 procent van de cases blijkt de baby besmet. Op dat vlak is de natuur die kindjes nog een beetje goedgezind.”

Placenta aangetast

In Nederland staan ze al een stuk verder op het vlak van onderzoek naar wat de gevolgen kunnen zijn van een coronabesmetting tijdens de zwangerschap. Onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Erasmus in Rotterdam stelden begin dit jaar al vast dat het coronavirus de placenta kan aantasten. Dat bemoeilijkt de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen naar het ongeboren kind, waardoor dat in een levensgevaarlijke situatie terechtkomt.

Uit verder onderzoek blijkt nu dat er sinds juli dit jaar daardoor al zeker dertien baby’s voor de geboorte zijn overleden. En dat alleen in het gebied rond Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Bij alle dertien cases ging het om niet-gevaccineerde vrouwen.

Voor ons land zijn er nog geen concrete cijfers over hoeveel zwangere vrouwen na een corona-infectie op intensieve zorg terechtkomen. Het Belgian Obstetric Surveillance System (BOSS) probeert wel te monitoren hoeveel vroeg- en doodgeboortes er zijn na een coronabesmetting. Die gegevens worden op dit moment nog geanalyseerd. Een eerdere analyse, van gegevens van vorig jaar en begin dit jaar, gaf alvast geen verontrustend beeld. 

Maar in de ziekenhuizen zagen ze de situatie sinds maart verergeren. “Dat de deltavariant, die een pak besmettelijker is, daar iets mee te maken heeft, is goed mogelijk. Maar dat moet verder onderzocht worden”, zegt Isabelle Dehaene, gynaecoloog in het UZ Gent. Mogelijk heeft het ook te maken met het feit dat de bevolking nu de coronaregels minder goed opvolgt. Voor zwangere vrouwen, zeker hoogzwangeren, die niet door het vaccin beschermd zijn, kan dat grote gevolgen hebben. “We zien vooral dat vrouwen die in hun derde trimester van de zwangerschap zitten in de problemen komen”, zegt Dehaene. “Vrouwen hebben sowieso door hun zwangerschap al een kleiner longvolume. Als er dan nog eens zo’n besmetting bovenop komt, kan dat tot grote problemen leiden.”

In het UZ Gent hadden ze de afgelopen maanden ook al vroeggeboortes, kindjes die via een spoedkeizersnede ter wereld moesten komen om het leven van de mama te redden. En jammer genoeg ook al een doodgeboorte, die wellicht aan corona kan worden gelinkt. Maar ze trekken zich ook op aan enkele good cases. “Onlangs hadden we een mama die 24 weken zwanger was en wekenlang geïntubeerd werd”, zegt Dehaene. “Omdat het nog zo vroeg in de zwangerschap was, wilden we liever niet verlossen. Uiteindelijk zijn mama en baby erdoor geraakt. Maar wat zo’n zware ziekte bij de mama voor effect zal hebben op de verdere ontwikkeling van het kindje, is wel moeilijk te zeggen. Daar weten we nog niets over.”

Vaccintwijfel

Zowel in het Nederlands onderzoek maar ook in onze ziekenhuizen blijken het dus vrijwel uitsluitend niet-gevaccineerde zwangeren te zijn die op intensieve zorg terechtkomen. Het zorgt voor heel wat frustratie bij de zorgverleners, want vaccinatie zou die drama’s kunnen vermijden. “Het is zo belangrijk dat toekomstige mama’s zich laten vaccineren”, benadrukt Dehaene. “Een coronavaccin is absoluut veilig voor moeder én kind. Een besmetting met corona is dat overduidelijk niet.”

Hoe hoog de vaccinatiegraad bij zwangere vrouwen in ons land ligt, is niet echt bekend. Al zijn er wel aanwijzingen dat die behoorlijk hoog is, hoger dan bijvoorbeeld in Nederland. In een recent rapport van het wetenschappelijk instituut Sciensano staat te lezen dat er in totaal 24.626 zwangere vrouwen prioritair uitgenodigd werden om zich te laten vaccineren. In Vlaanderen ging 92 procent van hen daarop in, in Wallonië 84 procent en in Brussel 83 procent.

Die cijfers geven maar een deel van het plaatje, want niet elke zwangere vrouw werd prioritair uitgenodigd. Na enkele weken was die prioriteit niet meer nodig, en konden zwangeren gewoon mee op basis van hun leeftijd gevaccineerd worden. Daarover zijn geen cijfers bekend.

Maar ondanks de wellicht hoge vaccinatiegraad zijn er nog altijd zwangere vrouwen die ervoor kiezen om geen prik te laten zetten. Het was voor zwangeren ook een tijdlang erg verwarrend. Bij de komst van de eerste vaccins, werd vaccinatie voor die groep namelijk afgeraden. De reden was simpel: tijdens de onderzoeksfase voor die vaccins werden klinische testen gedaan op tienduizenden proefpersonen. Daar waren, om voor de hand liggende redenen, geen zwangere vrouwen bij. En dus hadden experts ook geen wetenschappelijke gegevens over het vaccin bij zwangeren.

Ondertussen zijn die er wel. Zo toonde een grote Amerikaanse studie bij vierduizend gevaccineerde zwangere vrouwen aan dat er net minder vroeggeboortes waren dan je normaal zou verwachten. Ook andere internationale studies en data uit de landen die vooropliepen in de vaccinatiecampagne, bevestigden ondertussen dat de vaccins veilig zijn voor zowel moeder als kind. Maar wellicht is bij een heel pak vrouwen vooral die eerste boodschap blijven hangen.

Ook Laura Buelinckx, die in juni beviel van zoontje Magnus, twijfelde behoorlijk toen het advies plots veranderde. “Ik vond dat helemaal niet zo evident”, bekent ze. “Ik had heel wat bedenkingen. Was het wel écht veilig? Zou ik er niet ziek van worden? Of zware koorts krijgen?”

Nochtans wou ze heel graag toehappen, want als lerares in de derde graad middelbaar zwanger en onbeschermd voor de klas gaan staan, leek haar ook geen goede optie. Maar ze wilde in de eerste plaats zekerheid over wat het met de baby zou doen. “Ik ben toen heel goed opgevangen door mijn gynaecoloog en ook door een vriendin die wetenschapper is. Zij hebben goed uitgelegd wat ik wou weten en mij ook overtuigd om het te doen. Het blijft een moeilijke beslissing, vind ik. Maar ik had vertrouwen in wat die mensen me zeiden. Ik snap echt niet dat vrouwen op zo’n belangrijk moment eerder een of andere obscure internetbron dan hun eigen arts geloven.”

Laura werd uiteindelijk prioritair gevaccineerd, nog voor haar lief en de rest van de familie. De zwangerschap verliep verder prima.

Maar wat als de zorgverleners die je vertrouwt zelf adviseren om je niet te laten prikken? Dan moet je al heel sterk in je schoenen staan om iets anders te beslissen. “Ik ben zeker geen antivaxer”, getuigt Ine, die liever niet met haar volledige naam in de krant wil. Meteen na de bevalling van haar dochtertje, nu negen weken geleden, liet ze zich wel degelijk vaccineren. Maar tijdens de zwangerschap dus niet. “Zowel mijn huisarts als mijn vroedvrouw, die mij de hele zwangerschap hebben begeleid, als de gynaecoloog, waar ik één keer op afspraak ben gegaan, adviseerden mij om het niet te doen”, vertelt ze. “Ze wezen er alle drie op dat er weinig gegevens zijn over de gevolgen voor de foetus en voor het kindje op langere termijn.”

Ze vond het zelf heel moeilijk om een beslissing te nemen, want het laatste wat je als toekomstige mama wilt, is je kindje schade berokkenen. “Ik liet me dus niet vaccineren, maar besefte wel heel goed dat ik moest zorgen dat ik niet besmet raakte. Ik heb mezelf negen maand lang quasi opgesloten. Ik zag nauwelijks iemand en kon als zelfstandige in de cultuursector geregeld krijgen dat ik volledig van thuis kon werken.”

Al was dat afsluiten nooit 100 procent waterdicht, met een driejarige in huis die naar school gaat en een man die wél uit werken moet. Een paar keer kwam het virus dan ook wel erg dichtbij. “Mijn zoontje zat even in quarantaine omdat zijn kleuterjuf besmet bleek, en ook op het werk van mijn man bleek er een positief geval te zijn. Maar beide voorvallen liepen goed af. Ik liet me ook telkens testen om zeker te zijn.”

Ze vindt het wel jammer dat de discussie over vaccinatie of niet zo gepolariseerd is. “Toen ik na mijn bevalling een vaccinatiecentrum binnenstapte, zei een medewerker: ‘Aha, u heeft dus besloten dat u toch nog wat wilt blijven leven.’ Ik vond dat heel erg, alsof ik een compleet onverantwoord persoon ben. Het enige wat ik wou, was het beste voor mijn kindje.”

Plicht van zorgverleners

Het is een uitleg die ze inderdaad soms te horen krijgen in de ziekenhuizen: ‘Mijn arts adviseerde zelf om me niet te laten vaccineren.’ “Ik vind dat heel pijnlijk om horen”, zucht dokter Mesens in het ZOL in Genk. “Die mensen die dat adviseren, staan doorgaans niet in de frontlinie zoals wij. Zij zien niet hoe doodziek zo’n vrouw kan zijn en welke gevolgen het heeft als ze op intensieve zorg terechtkomt.”

Ze kan dan ook maar moeilijk begrijpen dat professionele zorgverleners zulke boodschappen aan hun patiënten geven. “Dat je als zorgverlener voorzichtig was begin dit jaar, was terecht. Toen was er nog niet voldoende kennis. Maar die is er nu wel en het is heel duidelijk dat het vaccin veilig is. Het alternatief, besmet raken tijdens je zwangerschap, is zoveel gevaarlijker en kan zoveel schade berokkenen. Het zou de plicht moeten zijn van elke zorgverlener om toekomstige mama’s daarop te wijzen.”

Ook professor Jan De Maeseneer, lid van de Taskforce Vaccinatie, betreurt dat sommige zorgverleners blijkbaar niet ‘mee’ zijn en hun patiënten adviseren zich niet te laten vaccineren. “Als zorgverlener blijf je natuurlijk een mens”, zegt De Maeseneer. “En persoonlijke twijfel is menselijk. Maar er is op basis van alle wetenschappelijke kennis een beleid ontwikkeld en dan is het heel spijtig dat sommigen zich daar niet in inschrijven.”

Al meent hij niet dat de zwangere vrouwen nu ook prioriteit moeten krijgen voor hun boosterprik. “We beschouwen zwangeren als gezonde jonge mensen met een goed immuunsysteem. Ze kunnen gewoon mee met de gewone bevolking hun boosterprik krijgen.”