Is de lockdown in Nederland wel genoeg om omikron te temmen? ‘Laten we het hopen’

‘Laten we het hopen’. Vraag Marc Bonten, lid van het Nederlandse Outbreak Management Team (OMT) en hoogleraar moleculaire epidemiologie, wat hij precies verwacht van de lockdown die zondag in Nederland is ingegaan, en die woorden vallen ongeveer om de andere zin.

Laten we hopen dat de gunstige voortekenen uit Zuid-Afrika kloppen en de omikronvariant echt veel minder ziek maakt dan eerdere coronavirussen. Laten we hopen dat de vaccins in elk geval nog redelijk beschermen tegen ernstige ziekte. En laten we hopen dat de lockdown genoeg is om de zo gevreesde zorgcatastrofe te voorkomen.

Niemand die het weet. Het R-getal onder 1 brengen, zoals bij vroegere lockdowns altijd de inzet was, is ditmaal niet zozeer het spel, legt Bonten uit. ‘Alles is erop gericht om de ziekenhuisbezetting niet te ver te laten oplopen’, zegt hij. ‘Daarom willen we zo veel mogelijk contacten tegengaan, om de verspreiding van het virus te verminderen. Laten we hopen dat in de tussentijd iedereen zich zo snel mogelijk laat boosteren, en dat de boosters goed werken.’

Paniek

De Europa-brede paniek volgt op het schrikbarende groeitempo van het omikronvirus. In Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, maar toch zeker ook in Amsterdam, waar onderhand ongeveer de helft van de besmettingen van het omikronsoort moet zijn. ‘ZEER GROOT’, noemt intussen ook het Europese RIVM, de ECDC, in vetgedrukte hoofdletters het gevaar voor overbelasting van de zorg.

Niet zozeer omdat het virus zo ziek maakt, maar omdat omikron zo snel rondraast. In korte tijd kan het virus daardoor grote aantallen mensen bereiken die om wat voor reden ook nog wél met complicaties in het ziekenhuis belanden. Met als gevolg een patiëntentsunami in hoge versnelling.

Dat kan bizarre gevolgen hebben, berekende het RIVM (het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in Nederland) in een afgelopen weekeinde gepresenteerde analyse. Denk aan een golf die na kerst aanzwelt, en dan oploopt tot tussen de drie- en de zesduizend ic-patiënten eind januari, veel meer dan Nederland aankan. 

Zelfs met een strenge lockdown vanaf de kerstvakantie kan het aantal ic-patiënten oplopen tot boven de drieduizend, aldus de bom die de Nederlandse viroloog Jaap van Dissel zaterdag tot ontploffing bracht. Dan maar een lockdown met onmiddellijke ingang, was de conclusie van het kabinet.

Vorige week wisten de OMT-leden dat in grote lijnen eigenlijk ook al, erkent Bonten. ‘Maar we hebben toen ook gezegd: laten we nog een week de tijd nemen.’ Die week bracht niet veel goeds. ‘Wat nu blijkt is dat de versnelling nog sneller gaat dan we al dachten’, zegt Bonten. Vandaar de greep naar de noodrem. ‘Deels uit voorzorg’, erkent hij. ‘Maar wat we weten, stemt niet vrolijk.’

Lichtpuntjes

Lichtpuntjes zijn er gelukkig ook. Zo meldde Zuid-Afrika dat het risico om met het omikronvirus naar het ziekenhuis te moeten 1,7 procent is, terwijl dat bij de deltavariant nog 19 procent was. Deels verklaarbaar doordat het virus rondgaat onder jongeren en het er zomer is, maar toch. 

En: boosteren lijkt te werken. Volgens Britse cijfers is een ‘gewone’ gevaccineerde die omikron tegenkomt nog maar voor 25 procent beschermd tegen besmetting, en 67 procent tegen ziekenhuisopname. De boosterprik krikt dat op naar zo'n 60 procent bescherming tegen besmetting, en 90 procent tegen ziekenhuisopname, best een aardige score.

Het zou er zelfs op kunnen uitdraaien dat omikron ons ‘kaartje uit de pandemie’ is, zoals de Geneefse hoogleraar virologie Isabelle Eckerle al opperde. Of eigenlijk: ons toegangskaartje tot de éndemie, de situatie waarin corona nog altijd rondgaat, maar slechts in de vorm van een zeer besmettelijke, maar voor veruit de meeste mensen onschuldige verkoudheid.

Maar voorlopig wijzen de cijfers daar niet op. Ook het omikronvirus laat het hele spectrum van ziekte zien, van nauwelijks klachten tot ziekenhuisopname en overlijden, benadrukte WHO-wetenschapper Maria Van Kerkhove. In het Verenigd Koninkrijk werden afgelopen week zesduizend covidpatiënten opgenomen, zo'n 450 meer dan de week ervoor. Intussen schoot ook het aantal ‘gewone’ ziekmeldingen omhoog, waardoor er minder zorgmedewerkers zijn om voor dat stijgende aantal patiënten te zorgen.

Het zijn ontwikkelingen die epidemiologen met grote spanning volgen. Is er een kans dat het meevalt? ‘Laten we het hopen’, zegt Bonten.