Direct naar artikelinhoud
NieuwsWit-Rusland

Blijft Loekasjenko tot 2035 aan de macht in Wit-Rusland? De dictator sleutelt aan de grondwet

President Aleksandr Loekasjenko .Beeld via REUTERS

President Aleksandr Loekasjenko van Wit-Rusland heeft een reeks veranderingen in de grondwet voorgesteld die zijn macht aanzienlijk versterken. In februari wil hij een referendum houden over de voorstellen die vooral moeten verhinderen dat de oppositie aan de macht komt.

De 67-jarige Aleksandr Loekasjenko zinspeelde na de massale protesten tegen de frauduleus verlopen presidentsverkiezingen van vorig jaar al op grondwetswijzigingen. Maar wie hoopte dat hij de teugels wat zou vieren, komt bedrogen uit.

Onder de voorgestelde wijzigingen mag de president maximaal twee ambtstermijnen aanblijven. Maar die regel gaat pas in bij de volgende verkiezingen, zodat Loekasjenko, die al sinds 1994 aan de macht is, tot 2035 in het zadel kan blijven.

Immuniteit

Nieuw is ook dat de president na zijn aftreden immuniteit krijgt voor alles wat hij in zijn functie heeft gedaan, zodat Loekasjenko zich geen zorgen hoeft te maken dat hij later wordt vervolgd wegens corruptie, machtsmisbruik of buitensporig geweld tegen demonstranten.

Opvallend is vooral de bepaling dat burgers die tijdelijk met een verblijfsvergunning in het buitenland hebben gewoond geen president mogen worden. Dat zou betekenen dat oppositieleider Svetlana Tichanovskaja, die vorig jaar de verkiezingszege opeiste, nooit meer aan de presidentsverkiezingen mag meedoen. Zij week kort daarna onder druk van het regime uit naar Litouwen. Ook tal van andere kopstukken van de oppositie vallen dan af omdat ze naar het buitenland zijn gevlucht.

President Aleksandr Loekasjenko spreekt migranten toe aan de grens met Polen.Beeld REUTERS

Als Loekasjenko zijn zin krijgt, wordt de macht van het parlement, in de praktijk toch al een vrijwel tandeloos instituut, verder beperkt. In plaats daarvan krijgt de Wit-Russische Volksassemblee, een soort alternatief parlement met aanhangers van Loekasjenko, meer bevoegdheden.

Dit instituut, volgens de amendementen het hoogste vertegenwoordigende orgaan van volksmacht, krijgt een belangrijke stem in het buitenlandse, economische en veiligheidsbeleid. Verder mogen de 1.200 leden wetsvoorstellen indienen, leden van de Centrale Kiescommissie aanwijzen en rechters benoemen.

Gespeculeerd wordt dat Loekasjenko na zijn aftreden zal overstappen op de positie van voorzitter van de assemblee om op die manier van achter de schermen de touwtjes in handen te houden. De voormalige Kazachstaanse president Noersoeltan Nazarbajev koos na zijn aftreden in 2019 voor een soortgelijke constructie.

Nieuwe verkiezingen

Tichanovskaja deed de voorstellen af als een poging van de dictator om zijn macht veilig te stellen en aan vervolging te ontkomen. Volgens haar zijn nieuwe verkiezingen de enige weg uit de politieke crisis, maar het is uiterst onwaarschijnlijk dat Loekasjenko daarmee zal instemmen.

Na de protesten tegen zijn geknoei met stemmen heeft hij duizenden activisten laten oppakken. Gearresteerde betogers klaagden dat zij door de politie werden mishandeld en gemarteld. Tal van kopstukken van de oppositie, onder wie de man van Tichanovskaja die zelf eerst kandidaat was bij de verkiezingen, zijn tot zware gevangenisstraffen veroordeeld.

Opvallend genoeg zeggen de grondwetswijzigingen niets over een mogelijke unie met Rusland waarover de twee landen al geruime tijd praten. Volgens plannen, waarover Poetin en Loekasjenko onderhandelden, zouden de twee landen hun wetgeving op elkaar moeten afstemmen en zelfs één parlement en één regering moeten vormen. Maar iedere keer deinst Loekasjenko toch terug voor zo'n vergaande stap.

Vooral sinds de massale protesten tegen zijn bewind is hij sterk afhankelijk geworden van de politieke en financiële steun van het Kremlin, maar Loekasjenko voelt er weinig voor om de geschiedenis in te gaan als de laatste president van Wit-Rusland.