Vaccinatiesaga rond Djokovic is ook het verhaal van een heel land: hoe antivaxbeweging stevig verankerd is in Servië

Djokovic is in zijn eigen land niet minder dan een nationale held, en dat al sinds zijn eerste grote successen in het wereldtennis ruim tien jaar geleden. Er zijn weinig Serviërs die niet voor het scherm zitten als hij op de court staat. Nole (het Servische koosnaampje voor Novak) wordt wel eens koning Djokovic genoemd. Voor veel Serviërs, die lange tijd een pariastatus moesten doorstaan als gevolg van de rol die Servië speelde in de Balkanoorlogen van de jaren negentig, werkt die heldenstatus louterend. 

Novak Djokovic is niet alleen een uitstekende tennisspeler, hij spant zich geregeld ook voor de kar van het Servische nationalisme. Zo verzette hij zich hevig tegen de onafhankelijkheid van Kosovo in 2008. Of hij schurkte aan tegen nationalistische leiders zoals Milorad Dodik, de Servische vertegenwoordiger in het collectieve presidentschap van Bosnië-Herzegovina. Regelmatig zingt Djokovic ook omstreden extremistische liedjes.

Niet dat de gemiddelde Serviër hem dat allemaal kwalijk neemt. De nationalistische gevoelens bij een flink deel van de bevolking zijn nog bijzonder groot. En ook de meer gematigde Serviërs zien hem zijn excessen graag door de vingers, vanwege zijn sportieve prestaties, zijn liefdadigheidswerk (voor kinderen in achtergestelde gezinnen) en zijn aaibaarheid.

De wereldberoemde tennisspeler hangt een lichtjes zweverige wereldvisie aan. Esoterie en andere occulte gedachten zijn hem niet vreemd. Water of voedsel zuiveren met positieve gedachten, emotie en gebed, dat kan volgens Novak. Of energie opzuigen in de nabijheid van een imaginaire piramide in Centraal-Bosnië, daar leeft Djokovic van op.

Gezond leven, dat hoort bij een sporter. Maar in het geval van Djokovic komt daar ook zijn anti-vaccinatiestandpunt bij, al van vóór de komst van Covid-19. Het lichaam moet zichzelf wapenen tegen ziektes, dat is zowat de boodschap. De antivax-beweging is in Servië bijzonder actief op de sociale media. En heel wat inwoners – die bij gebrek aan vertrouwen in de staat en de staatsmedia hun informatie zoeken op de sociale netwerken – volgen de redenering van de antivaxers. 

Dat is ook te merken aan de Servische corona-vaccinatiecijfers. Na een spectaculaire start van de vaccinatiecampagne begin vorig jaar – Servië behoorde samen met Israël en het Verenigd Koninkrijk een tijdlang tot de snelste vaccinatielanden – viel het tempo terug. Het plafond van mensen die bereid waren om zich te laten vaccineren leek bereikt. Een flinke tegenvaller voor de overheid – president Vucic op kop – die er een punt van maakte om Servië bij de beste leerlingen van de klas te laten behoren. 

Met een opmerkelijke oproep van Vucic tot de bevolking om zich toch zeker te laten vaccineren (en zelfs een tijdelijk cadeau van 25 euro voor wie een prik wou laten zetten) werd geprobeerd om de campagne nieuw leven in te blazen. Maar tevergeefs. Vandaag is nog altijd minder dan de helft van de Serviërs gevaccineerd tegen Covid-19.

Kortom: ja, Djokovic is zoals hij zelf zei niet te vinden voor vaccinatie, maar hij staat daarin lang niet alleen. En de mix van nationalisme, verontwaardiging en uiteindelijk hoerageroep over de situatie van ‘hun Novak’ in Australië brengt de focus voor veel Serviërs terug tot de essentie: de held heeft alweer gewonnen.