Met Bart De Wever komen vanaf vandaag politieke kopstukken aan het woord in PFOS-commissie: wie wist wat wanneer?
Vandaag is Antwerps burgemeester Bart De Wever te gast in de PFOS-onderzoekscommissie. De Wever zal daar ongetwijfeld moeten uitleggen wat hij wanneer wist over de PFOS-vervuiling in en om het bedrijf 3M in Zwijndrecht. Met de komst van De Wever gaat de commissie een nieuwe fase in: de komende twee weken geven een sliert toppolitici tekst en uitleg over hun betrokkenheid in het dossier. Maar de vraag is en blijft: zal deze onderzoekscommissie tot op het bot gaan en namen van verantwoordelijken noemen? We zetten de feiten nog eens op een rij.
Het is best wel een indrukwekkend lijstje van politici die de komende twee weken opdraven in de PFOS-onderzoekscommissie van het Vlaams parlement. Te beginnen met De Wever dus, vandaag. En dan volgende week (onder andere) Ben Weyts en Joke Schauvliege.
Zeker de komst van die laatste twee wordt interessant om volgen. Weyts was bij de start van de Oosterweelwerken - in de regering Bourgeois - minister van Mobiliteit en Schauvliege was zijn collega op Leefmilieu. De twee belangrijkste ministers in dit dossier dus.
Wat voorafging
De vervuiling door de chemische fabriek 3M in Zwijndrecht kwam opnieuw aan het licht door de graafwerken in het kader van de Oosterweelverbinding. In de grond op de werf werden hoge concentraties van de chemische stof PFOS gevonden, wat allerlei gezondheidsklachten, zoals kanker, kan veroorzaken.
Hoewel het probleem al jaren bekend was, werden onlangs pas voor het eerst maatregelen genomen. Op verschillende plekken wordt het eten van eieren van eigen kippen afgeraden, zwangere vrouwen en kinderen moeten ook oppassen met groenten uit de eigen tuin.
In het Vlaams parlement is een parlementaire onderzoekscommissie opgericht die moet uitzoeken wie wat wanneer wist en of er fouten zijn gebeurd.
De voorbije maanden lekten verschillende mails uit die in min of meerdere mate wezen op de rol die beide ministers speelden. Allemaal wekten die de indruk dat de politiek alles wist, maar erbij stond en er naar keek. Zonder iets te doen. De onderzoekscommissie zal moeten uitmaken of er meer kon gebeuren (samen met het gerechtelijk onderzoek dat ondertussen ook loopt).
De vraag is of de onderzoekscommissie tot op het bot zal gaan. De politieke hoofdrolspelers van toen zijn ongeveer dezelfde als nu: de Vlaamse regering bestaat nog altijd uit N-VA, CD&V en Open VLD, en vaak nog dezelfde mensen. Vraag is of hun partijen die willen laten vallen over een milieudossier. Het antwoord op die vraag is wellicht neen.
Ondertussen zetten we de feiten nog eens op een rij.
De overheid doet daar zo goed als niets aan. Behalve OVAM meten ook de Vlaamse Milieumaatschappij en de Milieu-inspectie nochtans overschrijdingen van de norm. Ze wisselen die informatie pas vele jaren later – in 2019 – onderling uit. Het duurt tot 2019 voor er een eerste pv voor een inbreuk wordt opgesteld, die 3M uiteindelijk 7.200 euro kost.
In 2007 is er ook een groot PFAS-schandaal in Duitsland, en naar aanleiding daarvan legt de milieu-inspectie in ons land maximumwaarden op aan 180 bedrijven. Sinds 2007 zijn er maar drie pv’s opgemaakt voor het niet naleven van die maximumwaarden, waaronder dus een aan 3M.
In wetenschappelijke middens is er weinig ongerustheid. “Het is onwaarschijnlijk dat het grote publiek door wat het eet negatieve gevolgen op de gezondheid zal ondervinden van deze stoffen (PFOS en PFOA). Dat zegt het Europees Agentschap voor de Voedselveiligheid (EFSA) in 2008.
In datzelfde jaar waarschuwt het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek wel de bewoners van de Neerstraat om geen grondwater te drinken.
In een uitzending van Pano van september 2021 zeggen verschillende ambtenaren van de milieudiensten dat er onder druk van het kabinet Schauvliege niets mocht gebeuren in het 3M-dossier.
Ben Weyts was altijd goed ingevoerd in het dossier. Zijn voormalige kabinetschef Bart Van Camp, ondertussen directeur omgeving bij Lantis, zei in de commissie dat hij vanuit het kabinet Schauvliege en OVAM de wenk kreeg om voorzichtig te zijn met communicatie omdat er op dat moment geen aantoonbaar risico was voor de volksgezondheid. “Je voelde ook dat er een angst was bij een welbepaalde partij om daar dus niet verder over te communiceren.” Van Camp, een N-VA’er, heeft het uiteraard over CD&V.
“De minister (Joke Schauvliege dus) wenste dat OVAM geen initiatief nam inzake communicatie.” Dat verklaarde OVAM-topvrouw Henny De Baets in de PFOS-onderzoekscommissie van het Vlaams parlement.
In een interne mail van een OVAM-leidinggevende, gaat het zo. “Ik heb intussen van het kabinet de uitdrukkelijke opdracht gekregen dat we geen trekkersrol mogen opnemen in dit dossier naar communicatie en zelf geen onderzoek mogen uitvoeren ter controle van het woongebied.
In een uitzending van Pano van september 2021 zeggen verschillende ambtenaren van de milieudiensten dat er onder druk van het kabinet Schauvliege in die periode niets mocht gebeuren in het 3M-dossier.
28 februari 2017.
Vrij snel is het duidelijk dat de politiek, ondanks de PFOS-vervuiling, niets doet. Ze leunt daarbij op de OVAM, die stelt dat er geen directe aanwijzingen zijn dat er een direct risico is voor de volksgezondheid op basis van de gemeten concentraties. En nog opmerkelijker: er wordt ook niet extra gemeten om een precies zicht te krijgen op de vervuiling in de woongebieden van Zwijndrecht. Waarom niet, dat is één van de hamvragen van de onderzoekscommissie in het Vlaams parlement. Omdat er druk was vanuit de kabinetten? Een interne mail bij OVAM geeft aan dat OVAM niet mocht communiceren van het kabinet.
