Alleen in de VS en Canada overspoelt de omikrongolf de ziekenhuizen. Wat is er aan de hand?

Wat zeggen de cijfers?

Volgens gegevens van het Amerikaans ministerie van Volksgezondheid lagen op 11 januari 145.982 mensen in het ziekenhuis, waarmee het eerdere record (132.051) van een jaar geleden werd gebroken.

Het aantal hospitalisaties in het land stijgt sterk sinds eind december: in de jongste drie weken is het verdubbeld, nu de omikronvariant dominant is in het land. De VS rapporteerden maandag 1,13 miljoen nieuwe coronabesmettingen, ook een record: geen enkel land registreerde eerder zoveel nieuwe gevallen op één dag. Dagelijks vallen in de VS gemiddeld 1.700 coronadoden.

Ook in buurland Canada noteren ziekenhuizen hoge pieken. 

Bovenstaande grafiek toont hoeveel mensen tijdens de pandemie in het ziekenhuis hebben gelegen in de VS, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Canada en België. Aan de rechterzijde is te zien hoe elk van deze landen een piek optekent door de verspreiding van de omikronvariant. Maar het wordt interessant als je deze piek vergelijkt met de eerdere coronagolven.

Voor Italië, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en ons land is duidelijk te zien dat de huidige ziekenhuiscijfers veel lager liggen dan tijdens vorige golven. In het VK waren op 10 januari 19.864 patiënten met corona gehospitaliseerd - of 291 per miljoen inwoners. Net geen jaar geleden stond dat cijfer op 39.254 (576 per miljoen). In Frankrijk ging het op dezelfde dag om 347 per miljoen (22.749 patiënten), in vergelijking met 490 per miljoen (31.522) in november.

In de VS daarentegen lagen op 10 januari 141.911 patiënten in het ziekenhuis - 411 per miljoen inwoners. Dat is meer dan de vorige piek van 400 patiënten per miljoen inwoners op 14 januari 2020. Canada vertoont een gelijkaardige trend. Daar lagen op 11 januari 206 per miljoen mensen in het ziekenhuis met corona, in vergelijking met 118 per miljoen in april 2021 en 128 per miljoen in januari 2021.

Waarom zijn de VS anders?

Het blijft schipperen tussen hoop en vrees, maar het feit dat de vele besmettingen met de omikronvariant zich vooralsnog niet lijkt te vertalen in hogere ziekenhuiscijfers, lijkt de eerdere trend in Zuid-Afrika te bevestigen. De variant werd daar voor het eerst ontdekt in november. Onderzoekers stelden er vast dat patiënten die de omikronvariant opliepen minder vaak naar het ziekenhuis moesten en sneller herstelden.

Waarom is dit dan niet zo in de VS? Experten wijzen hiervoor verschillende redenen aan. Volgens epidemioloog David Larsen van de Syracuse University in New York is de Amerikaanse bevolking anders dan die van Europa en Zuid-Afrika. “We hebben een oudere bevolking dan Zuid-Afrika”, zegt hij aan de BBC. “Dat is een belangrijke reden. De VS zijn op dit vlak vergelijkbaar met Europa. Maar we hebben wel een minder gezonde populatie dan Europa.”

Het aantal mensen met een verhoogde bloeddruk en obesitas - aandoeningen die de risico’s van covid vergroten - ligt in de VS vele malen hoger dan in de meeste andere landen. “Het is frustrerend dat sommige Amerikanen de dreiging van omikron minimaliseren en geloven dat de VS, net als Zuid-Afrika, binnenkort uit de huidige golf kan komen”, aldus Larsen.

Ook het tijdstip van de omikrongolf speelt een rol, zegt hij. “Zuid-Afrika werd tijdens hun zomer door omikron overspoeld. Ons treft de golf in de winter, wanneer we weten dat mensen zich meer binnenshuis verzamelen en er meer overdracht is.”

Mark Cameron, professor aan de Case Western University in Ohio, zegt dat de VS lijden aan “een perfecte storm” van Covid-19, comorbiditeiten, ongelijke toegang tot gezondheidszorg, vaccin-scepsis en verzet tegen de preventieve maatregelen. “Als al deze factoren samenkomen, krijg je een uitbraak die snel kan leiden tot een toename van ziekenhuisopnames”, klinkt het bij de BBC.

Iets meer dan 63 procent van de Amerikaanse bevolking is gevaccineerd. Dat is veel minder dan in het Verenigd Koninkrijk (71%), Italië en Frankrijk (beide 75%). In Canada is bijna 79 procent van de bevolking volledig gevaccineerd.

En wat dan met Canada?

Volgens Donald Vinh van het McGill University Health Centre in Montreal, gespecialiseerd in infectieziekten, is de helft van alle nieuwe ziekenhuisopnames te wijten aan onvolledige vaccinatie. “Het gaat maar om een klein aandeel van de bevolking”, zegt hij aan de BBC. “Misschien 10 procent van de mensen die in aanmerking komen, is niet dubbel ingeënt. Maar deze mensen wonen vaak dicht bij elkaar in stedelijke gebieden. Wanneer je een sterk overdraagbare variant hebt die een onvoldoende gevaccineerde bevolkingsgroep kan treffen, leidt dit voortdurend tot een verdere verspreiding.”

Net als de VS is Canada volgens Vinh geplaagd door een onsamenhangend gezondheidsbeleid als het om het coronavirus gaat. “Er is geen uniform beleid. Het is meer regionaal dan landelijk en daardoor heb je hiaten. Het gevolg daarvan is dat veel mensen in het ziekenhuis worden opgenomen.”

Wat met de deltavariant?

Artsen waarschuwen ook dat het grote aantal hospitalisaties in de VS en Canada te maken kan hebben met de deltavariant, die in veel regio’s mogelijk nog meer voorkomt.

Een studie die in augustus gepubliceerd werd in The Lancet Infectious Diseases, die 43.000 patiënten in het Verenigd Koninkrijk bestudeerde, stelde dat het risico om gehospitaliseerd te worden bij de deltavariant meer dan het dubbele bedroeg dan bij vorige varianten.

Wetenschappers vermoeden dat een groot deel van de ziekenhuispatiënten de deltavariant hebben opgelopen, al is het werkelijke aantal moeilijk te bepalen. “We weten niet hoeveel delta er is”, zegt dr. Monica Gandhi van de universiteit van Californië in San Francisco aan de BBC. “De VS kijken naar het aantal nieuwe infecties en stammen. 95 procent van de nieuwe infecties zijn omikron, maar we weten niet hoeveel delta we nog hebben.”

Wat nu?

In veel landen zijn onderzoekers van mening dat de omikronvariant begint af te nemen, wat mogelijk tot lagere ziekenhuiscijfers zal leiden. Een computermodel van de universiteit van Washington voorspelt bijvoorbeeld dat het aantal dagelijkse gevallen in de VS tegen 19 januari zal pieken op 1,2 miljoen. Sommige onderzoekers voorspellen dat de piek nog eerder zal vallen.

Experts menen echter dat de Amerikaanse en Canadese ziekenhuizen nog lang onder druk zullen staan door de hoge patiëntenaantallen - zelfs als de cijfers in andere landen zouden dalen.

“De situatie is ernstig. Er is geen ander woord voor”, zegt dr. Vinh over de pandemie in Canada. “Ik zou graag een kantelpunt zien dat ons zegt dat we op het plateau zijn, maar op dit moment zie ik alleen een heuvel. Het is zelfs geen heuvel meer: het is een muur.”

Voor de VS voorspellen zowel Cameron als Gandhi dat de ziekenhuisopnames zullen pieken in februari of maart. “Het zal nog een ellendige winter worden”, zegt Gandhi. “Ik denk dat het leven in de scholen en de ziekenhuizen de komende maand zeer hard zal zijn.”