Het interview dat Bart De Wever ontstemt: ‘Demir lijkt nu ambitieus en kordaat, maar we zullen zien hoeveel van onze aanbevelingen ze realiseert’

Het wordt almaar duidelijker dat chemiereus 3M een gifstort heeft gemaakt van Groot-Antwerpen, en bij uitbreiding Vlaanderen. Maar ook de overheid is volgens sommige specialisten ‘crimineel nalatig’ geweest. Daardoor staat nu zelfs het Oosterweelproject op de helling. Vanaf deze week moeten de betrokken politici zich verantwoorden in de PFOS-onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement. Hannes Anaf (Vooruit) zit die commissie voor, zijn collega Mieke Schauvliege (Groen) was de eerste die lastige vragen over de vervuiling begon te stellen. ‘De Vlaamse regering is in de ban van een paar machtige lobbygroepen die alles blokkeren.’

Het uur van de waarheid nadert voor de ­parlementaire onderzoekscommissie naar de zware PFOS-vervuiling. De voorbije maanden werden 3M, Lantis (de bouwheer van Oosterweel), de experts en alle betrokken overheids­administraties gehoord. Vanaf deze week mogen de politici het komen uitleggen. Het is uitkijken naar vrijdag, wanneer Luk ­Lemmens (N-VA) een tweede keer wordt gesommeerd. Lemmens is de eerste gedeputeerde van de provincie Antwerpen en ligt onder vuur voor zijn soepel vergunningsbeleid en ­nauwe banden met vervuilende multi­nationals. Volgende week volgt een stoet (ex-)ministers: Joke Schauvliege (CD&V), Jo ­Vandeurzen (CD&V), ­Wouter Beke (CD&V), Ben Weyts (N-VA), Zuhal Demir (N-VA), Bart Tommelein (Open Vld) en Lydia Peeters (Open Vld).

Weten jullie na een halfjaar speurwerk al hoe omvangrijk de vervuiling is?

Mieke Schauvliege: “Héél Vlaanderen is verontreinigd met PFAS (de familie van niet-afbreekbare chemische stoffen waartoe PFOS behoort, red.). Overal waar men meet, vindt men het: in de lucht, in de bodem, in onze waterlopen. Chemiereuzen als 3M hebben van Vlaanderen jarenlang een stortplaats voor giftige stoffen gemaakt. Ook Nederland is gecontamineerd. Daar hebben ze een soortgelijk schandaal met het bedrijf Chemours, in Dordrecht. Mensen krijgen er zelfs via voedsel en leidingwater te veel PFAS binnen.”

Hannes Anaf: “Sommigen halen de schouders op: ‘Het zal wel niet zo erg zijn.’ Maar dat is het wél. Het probleem is dat de gezondheids­effecten pas op lange termijn zichtbaar zijn. Met een hoge concentratie PFAS in je bloed loop je een groter risico op ernstige aandoeningen: leverstoornissen, bepaalde kankers, een verzwakt immuunsysteem, te hoge cholesterol, een verhoogd risico op ongeboren baby’s... In hotspots zoals Willebroek, Mechelen en zéker Zwijndrecht is er reden tot ongerustheid. Sommige bewoners hebben tot honderd keer meer PFOS in hun bloed dan gezond is.”

Schauvliege: “3M heeft ook PFOS uitgestoten via de lucht. Via de overheersende zuidwestenwind moeten die deeltjes ook in de stad Antwerpen zijn beland.”

Anaf: “Maar toch doet de Vlaamse regering alsof de vervuiling stopt aan de Schelde. Er worden alleen bloed- en ­bodemtests uitgevoerd op Linkeroever. Zorg er toch voor dat de burgers in heel Antwerpen getest worden, zodat de omvang van het probleem duidelijk wordt.”

De Nederlandse milieuchemicus Jacob de Boer raadt af om nog vis uit de Westerschelde te eten. Uit zijn onderzoek bleek dat in vissen uit de Schelde tussen Terneuzen en Antwerpen meer dan achthonderd keer de PFAS-norm werd overschreden.

Schauvliege: “Dat wist de Vlaamse overheid al vijf jaar! In juni 2021 heb ik onthuld dat minstens 20 bedrijven in de Antwerpse haven – waaronder Total, Exxon Mobil, BASF, Bayer en Umicore – nog altijd afvalwater met PFAS lozen in de Schelde. Dat onderzoek was zelfs uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse overheid. Maar de regering keek weg.”

In Vlaanderen hebben 65 bedrijven nog altijd een vergunning om giftige stoffen als PFAS te lozen. Er zijn dus nog meer 3M’s?

Anaf: “Zeker, maar 3M is wel de grootste PFOS-vervuiler. Er zijn nog een paar ­kleinere sites die smurrie uitstoten, zoals de papierfabriek in Willebroek, maar daar lijkt de schade kleiner.”

Welke fouten heeft onze overheid gemaakt?

Anaf: “De overheid moet haar burgers en hun leefomgeving beschermen, en dat doe je niet door systematisch op milieu­diensten te besparen. Sinds 2010 werd een vijfde van de ­milieuadministratie afgebouwd, van vijfduizend naar een goeie vierduizend ambtenaren. Die mensen doen hun best, maar zijn vaak gefrusteerd, omdat hun diensten onderbemand zijn of van hogerhand het bevel krijgen om niet te streng te zijn, en bedrijven zelfs met rust te laten. Dat gebeurde ook bij 3M, zoals een reportage van Pano aantoonde. Van de meest vervuilende bedrijven werd één op de vijf nog nooit gecontroleerd.”

Schauvliege: “Het gaat vaak niet om doel­bewuste fouten, maar om een systeem dat geleidelijk is scheef­gegroeid. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid heeft als taak om adviezen te verlenen bij vergunningen. Wel, die dienst gaf géén advies bij de vergunning van 3M – een bedrijf dat 100.000 ton chemicaliën per jaar produceert! – maar het gaf wel advies bij een brouwerij die 75.000 liter bier brouwt. Hoe is dat in godsnaam mogelijk?”

U hebt vast wel een idee.

Schauvliege: “Het is het gevolg van een sterke lobby, die kind aan huis is bij de Vlaamse regering en ervoor zorgt dat de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit. We zijn op tal van systeemfouten gebotst, eerder dan op mensen die doelbewust zaken wilden toedekken.”

Anaf: “In 2017 zijn er wél menselijke fouten gemaakt, toen Lantis bij de eerste graaf­werken voor Oosterweel ontdekte dat de PFOS-vervuiling erger was dan gedacht. In het politiek stuurcomité van Lantis werd beslist om de bevolking in te lichten, maar uiteindelijk gebeurde dat niet.”

Schauvliege: “In dat stuurcomité zaten minister-president Geert Bourgeois, Bart De Wever en zijn mobiliteitsschepen Koen Kennis, en de ministers Joke Schauvliege, ­Hilde Crevits, Ben Weyts en Bart Tommelein. We hebben de rapporten van die vergaderingen gelezen: eerst beslisten ze om te communiceren, daarna keerden ze op hun stappen terug.”

Anaf: “Nochtans ­adviseerde professor Jan Tytgat toen al om buurtbewoners af te raden nog eieren en groenten uit eigen tuin te eten. Doordat de overheid zweeg, aten de Zwijndrechtenaars nietsvermoedend verder. Die mensen werden vier jaar langer blootgesteld en liepen onnodige gezondheidsschade op. Dat is zeer wrang. Wij zijn met die mensen gaan praten en hun verhalen zijn hartverscheurend. Ik sprak met jonge moeders die zich schuldig voelen, omdat ze hun kind borstvoeding hebben gegeven.”

Schauvliege: “De buurtbewoners zijn boos, omdat in 2017 alle grote lijnen al bekend waren. Sommigen hebben daar sindsdien nog een huis gekocht en willen nu zo snel mogelijk weg. Maar wat krijgen ze nog voor hun woning? 3M moet hen compenseren voor dat verlies én de gezondheidsschade.

“Hetzelfde geldt voor de getroffen bedrijven. Ik sprak met een bioboer die zijn groenten nergens meer kwijtraakt, hoewel uit tests blijkt dat ze oké zijn. Dat is een hoop ellende die de Vlaamse regering de mensen had kunnen besparen.”

Anaf: “De cruciale vraag wordt: waarom is de hele zaak stilgehouden? Wie nam die beslissing?”

In Humo noemde Bart De Wever de doofpottheorie belachelijk. ‘Ik heb geadviseerd om breed te communiceren, omdat Oosterweel een mooi ecologisch project is om een historische vervuiling op te kuisen. Het comité was het met mij eens, maar binnen de Vlaamse regering werd beslist om niet te communiceren, om een goede reden: volgens afvalstoffenmaatschappij Ovam vormde PFOS geen gevaar voor de volksgezondheid.’

Anaf: “In de onderzoekscommissie zei Ovam nochtans iets anders, namelijk dat het een politieke beslissing was om niet te communiceren en geen verder onderzoek te doen. Dat leggen we zeker voor aan toenmalig minister van Leefmilieu Joke Schauvliege en haar collega’s.”

Schauvliege: “Voor alle duidelijkheid: Joke Schauvliege is geen directe familie van mij (lacht).”

Anaf: “Bart De Wever is één van de machtigste mensen in de Vlaamse politiek. Als hij het zo belangrijk vond om de bevolking in te lichten, waarom werd er dan in het stuurcomité niks meer over gezegd?”

Schauvliege: “In het verslag van de vergadering waar de vervuiling uitvoerig werd toegelicht, is het woord PFOS geschrapt, op één vermelding na. Alles wijst erop dat dit wél een doofpotoperatie is.”

De Wever beweert ook dat hij adviseerde om Zwijndrecht in te lichten, en zegt dat Lantis dat ook heeft gedaan. Waarom schoot het groene gemeentebestuur niet eerder in actie?

Schauvliege: “Waarom heeft De Wever zijn collega in Zwijndrecht niet zelf gebeld? Hij had alle informatie. In de verslagen van het stuurcomité staat dat er werd beslist om Zwijndrecht níét in te lichten. Pas toen burger­activist ­Thomas Goorden hen vorig jaar waarschuwde over de gezondheidsrisico’s, is het gemeentebestuur onmiddellijk gestart met het nemen van grond- en bloedstalen. Zwijn­drecht vertrouwde op de Vlaamse overheid, maar die koos voor de doofpot.”

Thomas Goorden is teleurgesteld in professor Tytgat. ‘Voor mij vertegenwoordigt hij een schare experts en wetenschappers die weten wat er gaande is, maar hun mond houden.’

Schauvliege: “Daar heb ik niks van gemerkt. De meeste experts hebben vrijuit gepraat.”

Anaf: “Professor Tytgat heeft zijn rapport opgeleverd aan Lantis, en hij vond dat het aan zijn opdrachtgever was om daar verder mee aan de slag te gaan.”

Zijn rapport stelde iedereen gerust. Onterecht, zo bleek. Tytgat hanteerde een risicogrens van 100 microgram per kilogram grond, terwijl bijvoorbeeld in de VS de normen zeven keer strenger zijn. Hij citeerde ook studies waaruit bleek dat PFAS de groei van foetussen kan verstoren, maar schreef dat de gezondheidsrisico’s onvoldoende bewezen waren.

Anaf: “Net daarom had de overheid verder onderzoek moeten doen.”

Schauvliege: “­Waarom heeft Lantis professor ­Tytgat gevraagd als expert in dit dossier? Hij is een befaamd toxicoloog, maar geen PFAS-expert. Dat kwam hun goed uit.”

Bent u wijzer geworden van de twee hoorzittingen met de top van 3M?

Anaf: “De eerste keer kregen we nauwelijks antwoorden. De commissieleden waren woedend, maar ik had eigenlijk niks anders verwacht. Die toplui hebben het recht om niets te zeggen dat hen later in de rechtbank in de problemen kan brengen. Ze hadden hun ondervraging grondig voorbereid met advocaten. De volksgezondheid of hun imago interesseert hen geen fluit, ze willen alleen zo weinig mogelijk geld verliezen aan schadeclaims. Daarom blijven ze de gezondheidsrisico’s van PFOS ontkennen. Hun arts zei compleet het tegenovergestelde van wat alle andere experts hadden verteld. Het was zoals een wetenschapper van de tabaksindustrie die kwam beweren dat sigaretten onschadelijk zijn.

“Bij de tweede sessie kregen we iets meer los, doordat we mensen hadden opgeroepen die op de hoogte móésten zijn. Zo biechtte een ex-werknemer op dat 3M ook PFOS uitstootte via de lucht. Het bedrijf had dat altijd verzwegen.”

Hoe voelt het om de bazen van zo’n gewetenloze multinational aan te pakken?

Anaf: (lacht) “Het schept een band. Alle commissieleden trokken aan hetzelfde zeel. Het is knap hoe iedereen zich heeft ingewerkt in die technische materie.”

Huidig minister van Omgeving Zuhal Demir lijkt zeer assertief tegenover 3M. Ze stuurde een deurwaarder naar het bedrijf, sloot de meest vervuilende afdeling en joeg haar eigen regering de stuipen op het lijf door te pleiten voor een onderzoekscommissie.

Schauvliege: “Ze heeft alleen nog maar dreigementen geuit en de PFAS-productie tijdelijk stilgelegd. Nu zijn ze al aan het onderhandelen om die weer op te starten. Maar tegen welke voorwaarden?”

Anaf: “Het is typisch dat de Vlaamse regering pas in ­actie is gekomen toen de zaak in de pers kwam. Demir lijkt nu ambitieus en kordaat, maar we zullen zien hoeveel van onze aanbevelingen ze zal realiseren.”

Schauvliege: “Juist! Straf communiceren kan ze, zaken verwezenlijken is wat anders.”

De Vlaamse regering zal waarschijnlijk een proces aanspannen tegen 3M, samen met de gemeente Zwijndrecht en duizenden getroffen burgers. In de VS kocht 3M maar liefst 70.000 schadeclaims af voor 753 miljoen euro. Wordt dit nog groter?

Schauvliege: “We moeten alles doen om de vervuiler te laten betalen, maar ik vrees dat de Vlaamse overheid haar juridische positie heeft onder­mijnd door een ­zogenaamde dading met 3M af te sluiten. In die overeenkomst staat dat Lantis de meest vervuilde grond van de Oosterweel­werken mag dumpen in een veiligheidsberm op de site van 3M. Daardoor hebben we hún milieuprobleem tot het onze gemaakt, omdat we die gronden nodig hadden voor Oosterweel. Dat kan ons zuur opbreken voor een rechtbank, in die mate dat de belastingbetaler misschien volledig zal moeten opdraaien voor de sanering.”

De vraag is of Ooster­weel er ooit komt. De werken aan de tunnel die de Antwerpse Ring moeten rond­maken liggen stil, sinds de Raad van State eind 2021 oordeelde dat Lantis de vergiftigde grond niet bij 3M mág dumpen.

Schauvliege: “Ik vrees dat de regering via enkele wetswijzigingen zal willen herbeginnen met graven. Daarmee begeeft ze zich op glad ijs: ze maakt iets illegaals legaal.”

Milieuadvocate Isabelle Larmuseau noemt de overheid ‘crimineler dan 3M’, omdat ze het Oosterweeltracé ‘in een zwaar verontreinigde zone legt en weigert om de grond te saneren.’

Schauvliege: “Ook andere topexperten, zoals Wim De Coen en Jacob de Boer, begrijpen totaal niet waarom wij die tunnel uitgerekend op de meest met PFOS vervuilde plek ter wereld willen graven. Je haalt die vervuilde grondlagen naar boven, waardoor het stof zich verspreidt over de omgeving. Je knoeit met zwaar verontreinigd grondwater dat in de bodem zit en zich zal verplaatsen. De milieu-­impact daarvan werd nooit onderzocht. Men speelt met vuur.”

Zou u de overheid ook crimineel noemen?

Schauvliege: (ontwijkend) “Mevrouw Larmuseau bedoelt dat je van 3M kunt verwachten dat ze winst vooropstelt en de omgeving vervuilt, maar niet van een overheid. Het is schandalig dat de regering de verontreiniging niet opkuist, en zelfs nog erger maakt. Zeggen dat dit een mooi ecologisch project is, zoals De Wever beweert, dat is de mensen bedriegen. Er zijn te veel bochten afgesneden om Oosterweel zo snel en goedkoop mogelijk te realiseren. Men heeft er een boeltje van gemaakt. De milieuwetgeving is niet correct toegepast. Er bestonden bijvoorbeeld geen normen voor de werken in die vervuilde grond, dus heeft bouwheer Lantis ze maar zelf opgesteld, op een zeer dubieuze manier. Ovam heeft meermaals gewaarschuwd dat die normen te soepel zijn. Toch wilde men ze niet meer aanpassen.”

Volgens Larmuseau en Goorden is het game over voor Oosterweel, want ook Europa zou onze ‘werf van de eeuw’ afkeuren.

Schauvliege: “Klopt! De Europese POP-verordening bepaalt dat je met PFOS vervuilde grond áltijd moet saneren, en niet mag her­gebruiken. Larmuseau heeft herhaaldelijk gezegd dat Vlaanderen aan Europa moet vragen of die grond verplaatsen wel wettelijk is. Vergeefs. Ik heb die vraag dan maar zelf ingediend en verwacht het antwoord binnenkort.”

Anaf: “Er lopen ook nog burgerlijke rechtszaken, en het is nu al duidelijk dat Justitie oren heeft naar de bezwaren.”

Schauvliege: “Als Europa de werken afkeurt, zoals Larmuseau verwacht, kan het game over zijn. Dan móét je saneren, wat zeer duur en tijdrovend is. Het goede nieuws is dat we 3M dan voor de hele saneringsoperatie kunnen laten opdraaien.”

Dan is het toch waanzin dat de Vlaamse regering nu willens nillens wil doorgaan? Dat kan de belastingbetaler miljarden extra kosten, terwijl we de factuur net zo goed op 3M kunnen afwentelen?

Schauvliege: “Ja, maar dat betekent jaren uitstel en procederen. En sommige machthebbers hebben maar één doel: Oosterweel zo snel mogelijk realiseren.

“Nu, eigenlijk is de dading tussen Lantis en 3M vandaag al onuitvoerbaar: de milieu-­inspectie heeft een klacht ingediend tegen 3M, omdat die veiligheidsberm, vol gedumpte grond van de Oosterweelwerf, niet op hun site mag blijven liggen. Dat is afval en moet gesaneerd worden.”

Is het wel nodig om Oosterweel af te werken? Volgens mobiliteitsexperts zoals Kris Peeters zal het de files niet oplossen. We stoppen die miljarden volgens hem beter in openbaar vervoer en degelijke fietsinfrastructuur.

Anaf: “Andere experts zeggen wél dat je de Antwerpse Ring moet rondmaken om de files te verminderen. Vanuit de Kempen sta je soms 30 kilometer voor de Ring al aan te schuiven. Die knoop moet ontward worden. Maar daarnaast heb je óók een modal shift nodig, waarbij 50 procent van alle verplaatsingen niet met de auto gebeurt. Helaas bespaart de Vlaamse regering op openbaar vervoer, zelfs in Antwerpen. In fietsinfrastructuur wordt wel geïnvesteerd en de park & rides rond Antwerpen zijn er stilaan ook, alleen rijden de shoppende Nederlanders die massaal voorbij (lacht). ‘Antwerpen is ’t Stad en de rest is parking’, zeggen ze, maar voorlopig is de stad nog altijd de parking.”

Schauvliege: “Er rijzen toch steeds meer vragen over Oosterweel. Wij zijn niet vierkant tegen, maar zo’n megaproject moet je realiseren met respect voor de wet en de volksgezondheid. Als dat niet kan, moet je andere oplossingen zoeken.”

Anaf: “Maar Oosterweel is méér dan een mobiliteits­project. Door de overkapping van de Ring komen er ook parken bij. Die leefbaarheidsprojecten zijn er gekomen na jarenlang burgerprotest over de slechte luchtkwaliteit.”

Critici vragen zich af of je de Ring nog wel moet overkappen, aangezien iede-reen straks toch elektrisch rijdt.

Anaf: “Mijn grote vrees is dat de oplossing voor de Oosterweeltunnel zo duur wordt dat er geen geld meer overblijft voor de overkapping en parken. Dan ligt er alleen beton en zijn alle burgerbewegingen gesjareld.”

U had het daarstraks over een milieubeleid dat geleidelijk is scheefgegroeid. Hebt u nog voorbeelden?

Schauvliege: “De manier waarop we vergunningen verlenen en milieunormen bepalen, gebeurt vaak door te wheelen en dealen met bedrijven. Zo kreeg 3M voor het lozen van z’n afvalwater in de Schelde een PFAS-norm opgelegd die 30 keer ­soepeler was dan voor Oosterweel! Ik heb aan Luk Lemmens gevraagd hoe dat kon, en zijn antwoord was verbijsterend: 3M zei gewoon dat het die norm niet kon halen, omdat het PFAS produceert. De Antwerpse deputatie nam dus niet de volksgezondheid als norm, maar wat het bedrijf beweerde aan te kunnen.”

Anaf: “3M heeft achteraf toegegeven dat het die strenge norm wél kon halen, maar dat kost geld.”

Wat zegt dit over een figuur als Luk Lemmens, die bekendstaat als de fixer van De Wever?

Anaf: “Lemmens zei letterlijk dat hij de bedrijven ‘een vlotte service’ wil bieden. Die mentaliteit zegt alles.

“Nu, dit gaat ook om een gebrek aan kennis en mankracht bij de bevoegde administraties. Als Lemmens van zijn diensten te horen krijgt dat die strenge norm wél haalbaar is, verleent hij die vergunning wellicht niet.”

Schauvliege: “Maar er worden ook politieke vergunningen afgeleverd, Hannes. De Antwerpse deputatie staat erom bekend dat ze wel vaker de adviezen negeert en de normen versoepelt à la tête du client.”

Anaf: “Een politicus kan in uitzonderlijke gevallen afwijken van de adviezen, maar dan moet hij dat grondig motiveren.”

Schauvliege: “Dat is hier niet gebeurd. Dit gaat ook niet meer om uitzonderingen, het is een systéém. Ineos mag zijn betwiste gaskraker bouwen in de Antwerpse haven, terwijl de voorwaarde van de administratie dat het bedrijf over tien jaar klimaatneutraal moet zijn, werd afgezwakt. Of kijk naar het stikstofdossier: de Vlaams-Brabantse deputatie weigerde, net als minister Demir, een vergunning voor de gascentrale van Vilvoorde, vanwege de hoge stikstofuitstoot. Een maand later verleende de Antwerpse deputatie doodleuk een vergunning aan Evonik, een chemisch havenbedrijf dat dubbel zoveel stikstof uitstoot. Ook Total heeft een ­eeuwigdurende vergunning aangevraagd voor het verwerken van ruwe aard­olie, met een stikstofuitstoot die meer dan zes keer hoger ligt dan die van de gascentrale in Vilvoorde. We moeten af van die onderhandelingsmarge voor mega­vervuilers.”

Bond Beter Leefmilieu gaat in al die dossiers in beroep, waardoor ze op het bureau van Demir belanden.

Schauvliege: “En dan ­zullen we zien hoe consequent ze is in het toepassen van haar stikstofrichtlijnen. Als ze Vilvoorde afkeurt, moet ze de vergunningen van die chemische bedrijven zéker afkeuren. Maar de vraag is: durft ze ingaan tegen de regering en haar partijvoorzitter, die bedrijven liefst zo weinig mogelijk in de weg leggen?”

Welke andere remedies ziet u voor ons povere milieu-beleid?

Schauvliege: “De administraties doen hun best, maar de uitwisseling van informatie laat te wensen over. De ene dienst wist dat 3M nog altijd PFAS produceert, de andere niet.

“We moeten ook strenger worden in het toekennen van milieuvergunningen. Nu zijn die gebaseerd op de impact die een bedrijf heeft op het milieu, maar eigenlijk moet je vertrekken van welke belasting de omgéving aankan. Daarvoor moet je de som maken van wat alle bedrijven samen uitstoten.

“We moeten ook af van de eeuwigdurende milieu­vergunningen. Bedrijven doen hard hun best bij de aanvraag, maar daarna krijg je ze niet meer mee als de normen verstrengen.”

Toen ik de Pano-uitzending zag, dacht ik: vertienvoudig de boetes. Minstens.

Anaf: “Multinationals krijgen boetes van 7.000 euro voor milieu-inbreuken. Zelfs het tienvoudige is kleingeld voor hen.”

Schauvliege: “De boetes zijn veel te laag, maar er is ook te weinig mankracht om ze te innen en vervuilers te controleren.”

Na de Pano-reportage kondigde minister Demir aan dat ze tien nieuwe milieu-inspecteurs wil aanwerven.

Schauvliege: “De voorbije jaren zijn er veel meer mensen afgevloeid. Alle Vlaamse ministers moeten 5 procent besparen op hun diensten. Demir zal deze regeerperiode 181 milieuambtenaren wegsaneren. Ook in 2022 bespaart ze 1,8 miljoen euro op personeel. Haar aankondiging over die tien nieuwe aanwervingen was niets meer dan een media­show.”

Anaf: “Deze regering gelooft in ‘meer doen met minder’. Dat klinkt misschien goed, maar op een bepaald moment is het op. De Zweedse coalitie bespaarde in de vorige legislatuur op de inlichtingendiensten, de civiele bescherming, in de zorg en op de strategische voorraad mondmaskers. De gevolgen daarvan hebben we gezien bij de terreuraanslagen, de overstromingen en de pandemie.

“De belangrijkste dossiers in de Vlaamse regering, zoals de bouwshift en het stikstofprobleem, blijven maar sudderen.”

Schauvliege: “Vergeet ook de droogte en de water­overlast niet. Demir heeft een Blue Deal gemaakt, maar die bestaat uit losse projectjes. Ze gaat overal lintjes knippen met de camera’s in haar zog, maar structurele oplossingen zie ik niet. Het is opsmuk, zonder dat je fundamenteel iets oplost.

“Vlaanderen, en zeker Limburg, is vorige zomer nipt ontsnapt aan een ramp. Als die waterbom hier was gevallen, hadden we 100.000 slachtoffers gehad, en voor 2 miljard euro schade. We zijn totaal niet voorbereid op zulke extreme watersnood.

“(Op dreef) Tegen 2027 moeten al onze rivieren een zuivere waterkwaliteit hebben. Demir legt een plan op tafel waarmee amper 10 procent van onze waterlopen de norm haalt. Wat denkt u dat Europa zal doen? Het is wachten op de eerste milieubeweging die naar de Raad van State of het Europees Hof trekt, waarna er wéér een bom zal ontploffen, zoals met het stikstof­arrest en de Klimaatzaak. Hetzelfde scenario dreigt voor onze luchtkwaliteit.”

Anaf: “Iedereen weet wat er moet gebeuren, maar deze regering is in de ban van enkele grote lobbygroepen: de industrie, de landbouw en de vastgoedsector. Dat staat oplossingen in de weg.”

Als de geruchten kloppen, neemt Vooruit straks de plaats in van Open Vld in de coalitie, óf van CD&V, als Crevits blijft dwarsliggen in het stikstofdossier. Zit u al klaar, meneer Anaf?

Anaf: (lacht) “Ik heb dat ook horen waaien, maar er is weinig van aan.”

De Wever en Conner Rousseau verstaan elkaar nochtans goed.

Anaf: “Dat zou kunnen, maar het is niet aan de orde. En áls die vraag zou komen, stappen wij niet zomaar in die regering. Dan moet het beleid fundamenteel anders. Dus wacht je beter tot 2024 om een goed regeerakkoord te maken.”