Steeds meer hoopgevende berichten over omikron: komen versoepelingen in zicht?

Te midden van diepe en aanslepende ellende klampen we ons vast aan iedere millimeter hoop. Omikron, de tot nu minst agressieve telg van de gehate SARS-CoV-2-familie, biedt drie van dat soort glinsterende stukjes houvast.

Eén: deze variant is dan wel veel besmettelijker dan zijn voorgangers, labo-onderzoek toont dat hij minder makkelijk tot in de longen doordringt. Dat betekent minder destructie in de longen en minder zwaar zieken op intensieve zorg. “Het risico op ziekenhuisopname door omikron is 50 procent minder dan bij delta en het risico dat je erdoor op intensieve zorg belandt, is maar een derde zo groot”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt).

Twee: Zuid-Afrika, Denemarken en Groot-Brittannië, waar omikron eerst toesloeg, stellen vast dat het enorme aantal besmettingen en de druk op ziekenhuizen en maatschappij afneemt. In Groot-Brittannië zijn er dan ook “bemoedigende signalen” dat er tegen eind januari versoepelingen aankomen, zegt de leider van de Conservatieve Partij Oliver Dowden.

Drie: ook in ons land zorgt omikron voor ongezien veel besmettingen, maar daalt het aantal opnames op intensieve zorg sinds midden december. Dat komt omdat mensen die door de deltavariant erg ziek werden nu naar huis gaan én omdat er nauwelijks zwaar zieken door omikron op intensieve zorg komen. Het aantal coronabesmettingen raakt dus losgekoppeld van het aantal zwaar zieken.

Zijn die drie blinkende knikkers ook voldoende om maatregelen te lossen? “Ja, maar nog niet direct”, luidt het antwoord van wetenschappers.

“Het is erg hoopgevend dat het aantal opnames op intensieve zorg daalt terwijl de viruscirculatie nog nooit zo hoog was”, zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano).

De piek was voor ongeveer nu voorzien, maar het zal iets later zijn. “Er is geen reden om aan te nemen dat onze curve niet die van Denemarken en Groot-Brittannië zal volgen; dus die daling komt eraan”, zegt ook viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven).

Maar nu stijgen het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames nog. Dat betekent een nog instabiele situatie die praktische problemen oplevert.

“Liefst 70 procent van de patiënten die met een andere aandoening gehospitaliseerd wordt, is met corona besmet. Dat is gigantisch. Het belast de ziekenhuizen, want die mensen hebben aparte bedden nodig of hun ingrepen moeten worden uitgesteld ”, zegt Van Gucht. “En we zien wel een daling op intensieve, maar het totale aantal patiënten dat daar ligt, is nog altijd te hoog. Het moet onder de driehonderd zakken om ziekenhuizen weer normaal te doen werken. Nu ligt dat nog rond de vierhonderd.”

Nog een praktisch probleem waardoor nu al versoepelen niet slim is: de enorm hoge besmettingsgraad die ziekenhuispersoneel maar ook veel ander personeel in essentiële sectoren tijdelijk van het werk af houdt. “Je moet het aantal besmettingen beteugelen tot je een daling ziet. Anders riskeer je dat de zorg, scholen en economie gaan wankelen”, zegt Molenberghs.

Hij zou het liefst enkele weken een stabiele daling zien vooraleer we maatregelen lossen. Voor Van Gucht en Van Ranst mogen we ons al sneller richten op versoepelen. “Zodra we over de piek zijn, kun je beginnen te praten over hoe en wat je versoepelt”, zegt Van Gucht.

Je wilt het aantal besmettingen niet laten exploderen en daarom is het wachten op een daling, zegt ook Van Ranst. “Maar als er een morzel hoop is, moet je die wel aangrijpen. En die is er nu. Wat we in Denemarken, Zuid-Afrika, Groot-Brittannië en op intensieve zien is voldoende om versoepelingen te beginnen voorbereiden.”

Dat wil evenwel niet zeggen dat omikron het begin van het einde van de pandemie is. Niemand weet wat voor varianten er nog kunnen opduiken. En omdat nog grote delen van de wereld niet of nauwelijks gevaccineerd zijn, is de kweekvijver erg groot.

Besmettelijker maar minder ziekmakend worden, is op lange termijn wel wat er met luchtwegenvirussen gebeurt. Maar dat kan in horten en stoten gaan en jaren duren. Omikron is daar ook niet per se al een teken van. Zo is het geen ‘zwakkere afstammeling’ van delta, want omikron stamt niet af delta, dat overigens ook nog circuleert.  

“Omikron richt vooral minder schade aan omdat de mens zich beter wapent”, zegt Van Gucht. “Nieuw onderzoek uit Zuid-Afrika wijt driekwart van de verminderde slagkracht van deze variant aan versterkte immuniteit door vaccinatie en besmettingen en slechts een kwart aan de mindere impact van het virus zelf.”

Zo blijkt dat in de VS, waar de vaccinatiegraad een stuk lager ligt en nog maar 24 procent van de bevolking een booster kreeg (tegenover 56 procent van de Denen, 53 procent van de Britten en 49 procent van de Belgen, BDB) dat het aantal opnames en doden wel fel stijgt en dat omikron daar wel zwaar ziek maakt.

“Het is meer de mens die zijn immuniteit boost dan het virus die de dans leidt”, zo benadrukt Van Gucht. “Gelukkig worden die wapens steeds sterker, onder andere met virusremmers die komen. Bovendien zijn er onze T-cellen die immuniteit bieden en die niet gevoelig zijn voor varianten. We weten nu dat de vaccins ook die tak van de immuniteit versterken.”