Direct naar artikelinhoud
AnalyseJustitie

Ontknoping van een fatale mensensmokkel: vanochtend uitspraak in proces van overleden 39 Vietnamese migranten

Begrafenis van een van de overleden Vietnamezen.Beeld AFP

Eind 2019 stierven 39 Vietnamese migranten achter in een koelcontainer op weg naar Engeland. Liefst 23 mensen - van taxichauffeurs, de eigenaars van illegale safehouses tot de vermoedelijke bendeleider - staan in ons land terecht voor hun rol in het drama. Vandaag kennen ze hun straf.

Het is 1u40, in de nacht van 22 op 23 oktober 2019, wanneer bij de Engelse hulpdiensten een noodoproep binnenloopt van een ongeruste trucker. In de koelwagen die hij even daarvoor heeft opgehaald in Purfleet, een haven langs de rivier Theems, zitten niet de koekjes die op de laadbrief vermeld staan. “Het zijn er veel. Er liggen immigranten achterin. Ze liggen allemaal op de grond”, stamelt de trucker in paniek.

Voor de politie van het graafschap Essex is het de zwaarste moordzaak ooit. In de container liggen de levenloze lichamen van 39 mensen, allen van Vietnamese origine - onder hen twee jongens van amper vijftien jaar oud. Onderzoek zal uitwijzen dat ze tijdens de overtocht van Zeebrugge naar Engeland gestikt zijn. Urenlang zaten ze zonder zuurstof in de hermetisch afgesloten koelruimte, terwijl de temperatuur opliep tot 38 graden.

Maurice Robinson, die de lichamen ontdekt, doet zich dan wel voor als een nietsvermoedende vrachtwagenchauffeur, maar de speurders vermoeden snel dat dat niet klopt. Op camerabeelden van het parkeerterrein is te zien hoe Robinson al 23 minuten voor zijn telefoontje de deur van de container opent en naar binnen kijkt. Daarna springt hij weer in zijn trekker, rijdt een rondje op het parkeerterrein, opent opnieuw de oplegger, en belt dan pas om hulp.

De 26-jarige trucker blijkt ook nog een tweede gsm-toestel te hebben, dat hij kort voor de aankomst van de politie vernielde en in een riool wierp. De vernielde simkaart heeft hij iets verderop weggegooid. Forensisch onderzoek wijst uit dat Robinson nog enkele telefoontjes deed in de 23 minuten tussen zijn ontdekking en zijn noodoproep. De man kan uiteindelijk niet anders dan schuld bekennen.

Hij was de laatste schakel in een fout gelopen poging om illegale migranten het land in te smokkelen. De bedoeling was dat Robinson op het parkeerterrein de container zou openen zodat de mensen achterin eindelijk frisse lucht kregen na de lange overtocht, maar daarvoor was het al te laat.

Overmoedige smokkelaars

Ondanks hun tragische lot was er ook weinig uitzonderlijks aan de manier waarop de Vietnamezen Engeland probeerden te bereiken. Talloze mensen gingen hen wellicht voor. Het grote verschil is dat er meestal maar een kleine twintig mensen in een container worden verstopt. De speurders gaan ervan uit dat de smokkelaars op 22 oktober dubbel zoveel mensen samen propten omdat andere transporten een week eerder mislukten. Een deel van de toen ontdekte migranten overleed in de container die Maurice Robinson oppikte. Het heeft er alle schijn van dat het transport nooit opgemerkt was als de smokkelaars niet zo overmoedig waren geweest.

Robinson werd in januari vorig jaar veroordeeld tot een gevangenisstraf van dertien jaar en vier maanden. Een andere vrachtwagenbestuurder kreeg achttien jaar cel. Hij pikte de migranten op in een verlaten schuur in Bierne, in het noorden van Frankrijk, en leverde de container af in de haven van Zeebrugge. Twee anderen, Gheorghe Nica en Ronan Hughes, werden gezien als de logistieke leiders en kregen een straf van respectievelijk 27 en 20 jaar.

Maar daarmee is het netwerk niet ontmanteld. Terwijl de camera’s gericht zijn op het Britse onderzoek en het tragische massagraf achter in de container, ontspint zich een internationaal onderzoek, van West-Europa over Roemenië tot in Vietnam. De 39 dodelijke slachtoffers zijn immers niet op een blauwe maandag op een lijnvlucht naar Brussel gevlogen. De meesten van hen hadden er al een lange, barre tocht opzitten.

In ons land leidt het speurwerk - na enige vertraging door de uitbraak van het coronavirus - tot een enorme politieoperatie in mei 2020. Na maandenlang telefonieonderzoek zijn de autoriteiten ervan overtuigd dat ze de kern van het smokkelnetwerk in kaart hebben gebracht. Anderhalf jaar later, eind 2021, staan voor de Brugse correctionele rechtbank uiteindelijk 23 mensen terecht voor hun aandeel in de zaak: twee vermeende kopstukken, een heleboel mensen die migranten verschuilden in Brusselse safehouses, en tien taxichauffeurs. Vandaag, vanaf 9u30 volgt de uitspraak in de zaak.

Stuk voor stuk zeggen de verdachten van niks te weten. “Een klassieker bij mensensmokkel”, zegt een bron binnen justitie: niemand weet van iets, iedereen heeft wel een reden om te beweren dat ze gewoon hun job deden. Maar het parket zwaait met een dossier vol bezwarende telefoongesprekken en meer dan 100 illegale transporten die aan de bende worden toegeschreven.

Spil van de cel

De 45-jarige Vietnamees Vo Van Hong is volgens federaal procureur Ann Lukowiak de spil van de Belgische cel. Hij organiseerde de overzetten van België naar Engeland. Hij bepaalde wie er mocht vertrekken. Hij zei migranten wanneer ze hun gsm-toestel moesten uitschakelen. Hij regelde de betalingen eens de migranten de andere kant van het Kanaal hadden bereikt. Hij stond ook in contact met de tussenpersonen die mensen van Vietnam richting Europa smokkelden.

Een andere Vietnamees, Long N., wordt gezien als Van Hongs handlanger. Volgens het parket zette Long de zaken gewoon verder nadat Van Hong gearresteerd werd. De samenwerking van de twee blijkt volgens het parket duidelijk uit de getapte gesprekken.

Van Hong riskeert vijftien jaar celstraf, 920.000 euro boete en een verbeurdverklaring van 2,3 miljoen euro. Zijn advocaat vraagt daarentegen de vrijspraak. “Het is niet omdat mijn cliënt (in de gesprekken, SKE) als Hong werd aangesproken, dat hij effectief Hong is”, pleitte Antoon Vandecasteele voor de rechtbank.

Dinh H., nog een Vietnamees, is een oude bekende van het gerecht. Hij werd eind 2019 al veroordeeld voor mensensmokkel. Dit keer staat de man enkel terecht voor lidmaatschap van het mensensmokkelnetwerk. Ook zijn advocaat vraagt de vrijspraak: hij argumenteert dat Dinh H. vorige keer al veroordeeld is voor zijn deelname aan de criminele organisatie, en dus geen tweede keer bestraft kan worden.

De truck waarin 39 Vietnamese migranten stierven.Beeld AP

Twintig anderen staan daarnaast terecht voor allerlei hand-en-spandiensten. Zij zorgden ervoor dat de migranten hier onder de radar konden blijven. Twee safehouses in Anderlecht, éénn in de Gespstraat en één in de Ninoofsesteenweg, spelen daarbij een cruciale rol. De migranten leefden er ondergedoken tot ze van de smokkelaars groen licht kregen om de volgende fase van hun hachelijke reis te ondernemen.

Hoewel, ondergedoken: het adres van minstens één safehouse was voor het Belgische politieapparaat niet bepaald geheim. Twee minderjarigen die in de koelcontainer overleden, vertrokken tien dagen eerder uit een opvangtehuis in Nederland, waar ze terecht kwamen nadat ze een half jaar daarvoor al een keer uit een koelwagen gehaald waren. De twee namen vanuit Nederland een taxi naar het safehouse in Anderlecht, maar werden daarbij gevolgd door de Nederlandse politie. Die waarschuwde op haar beurt de Belgische autoriteiten, maar die bleven op hun handen zitten - ondanks een “vermoeden van mensensmokkel”, zoals achteraf werd toegeven.

Terug naar de rechtszaak in Brugge. Opmerkelijk zijn vooral de zware straffen - vijf tot acht jaar - die gevorderd worden tegen tien taxichauffeurs, die onder meer migranten vervoerden van Brussel naar het noorden van Frankrijk. Daar zouden de Vietnamezen aan boord klimmen van de container die vervolgens richting Zeebrugge trok. Andere taxiritten gingen dan weer naar plekken aan de Belgische kust.

De chauffeurs worden mee verantwoordelijk gehouden voor het drama in Engeland. Een redenering die de chauffeurs en hun advocaten niet volgen: ze deden gewoon hun werk, en konden onmogelijk weten dat hun klanten illegaal in het land waren als slachtoffers van mensensmokkelaars. 

Het parket vindt evenwel dat de chauffeurs onraad hadden moeten ruiken. “Als je keer op keer wordt gevraagd om mensen op dezelfde plek op te pikken en weg te brengen naar die locaties, dan moet je weten dat er iets niet klopt”, zegt een bron. “Soms moesten mensen afgezet worden aan de parking in Westkerke, langs de E40. Er is daar niks, zelfs geen tankstation, enkel een hek.”

Ook de taxi’s die naar het Noord-Franse Bierne reden, hadden kunnen weten dat iets niet pluis was. De bestemming was een doodlopende straat met een verlaten boerderijschuur. Sommige migranten zeiden naar verluidt aan de chauffeur dat ze daar gingen om te werken, maar daar kon duidelijk niets van kloppen. 

Geen koffers

De klanten hadden ook nooit koffers bij, hoewel ze soms in Duitsland of Frankrijk opgepikt moesten worden. De plaatsen, de uren, de omstandigheden: het was volgens het parket allemaal te verdacht. Zij zwaaien bovendien met de verklaring van een taxichauffeur die het zaakje inderdaad niet vertrouwde. Hij zette een dame af die in een weide verdween. Op een ander moment pikte hij twee mensen op die uit de struiken kwamen lopen. 

Dat verscheidene van de geviseerde ritten niet op het rittenblad geregistreerd werden, wijst er volgens de speurders verder op dat ook die chauffeurs moeten geweten hebben dat er meer aan de hand was.

“Ik heb de indruk dat mijn cliënt hier alerter moest zijn dan de politie van Brussel. Een taxichauffeur controleert geen identiteitskaarten, hé”, zucht Renaat Landuyt, advocaat van Mountassir F., een taxibestuurder die acht jaar riskeert. “Die man reed drie maanden met een taxi, en deed gewoon wat zijn baas vroeg. Voor hem zagen die klanten er niet uit als migranten, het waren gewoon proper geklede mensen. En nu wordt hij vervolgd als mededader. Daarvoor moet er toch een minimum aan criminele intenties geweest zijn? Als het voldoende is dat hij ‘het had moeten weten’, dan wordt de drempel van het strafrecht wel heel laag gelegd.”