Stevenen we af op militair conflict in Oekraïne? “Dit is vooral sterk staaltje blufpoker van Rusland”

De aanleiding van het sluimerende conflict is de ligging van ‘bufferland’ Oekraïne, dat enerzijds aan Rusland grenst maar anderzijds aan de Europese Unie. De voorbije jaren zocht de voormalige Sovjetrepubliek ook steeds meer toenadering tot het Westen. In 2008 kreeg Oekraïne zelfs de belofte ooit lid te mogen worden van de NAVO, het westerse militaire bondgenootschap.

En dat zint Russisch president Vladimir Poetin allesbehalve. Hij wil vooral dat Oekraïne geen eigen buitenlandse politiek voert en een soort ‘satellietstaat’ van Rusland blijft. Poetin noemt de Oekraïners dan ook graag “Klein-Russen”. Daarmee doelt hij op het feit dat beide volkeren historisch gezien dezelfde taal, cultuur en religie delen. 

De Russische president is wel bereid een toegeving te doen en Oekraïne niet aan te vallen, maar in ruil daarvoor wil hij een aantal staalharde garanties van het Westen. Zo eist hij onder meer dat de NAVO militair materiaal uit Oost-Europa terughaalt en dat Oekraïne en andere voormalige Sovjetlanden nooit lid zullen worden van het militaire bondgenootschap. 

Om de druk op het Westen op te voeren, is Rusland sinds november alleszins troepen beginnen sturen naar de grensregio met Oekraïne. Intussen zouden daar al zowat 100.000 soldaten verzameld hebben. Volgens Poetin kadert die troepenmacht in een gezamenlijke gevechtsoefening met het Wit-Russische leger en is er verder niets aan de hand. 

Maar het Westen maakt zich grote zorgen over de militaire aanwezigheid. Die is nu volgens de VS zelfs groter dan in 2014, ten tijde van de annexatie van de Krim. Er heerst bovendien ook ongerustheid over een mogelijke Russische operatie onder valse vlag, een geheime operatie in het oosten van Oekraïne die als excuus zou dienen om het conflict te doen oplaaien. 

Recent werden ook verschillende Oekraïense overheidswebsites platgelegd, volgens de regering het werk van Russische hackers. Rusland beschuldigt het Westen op zijn beurt ervan de spanningen op te voeren door moderne wapens aan Kiev te leveren. 

Als het effectief tot een militaire confrontatie komt, zullen de gevolgen voor Rusland niet mals zijn. De Verenigde Staten hebben aangekondigd “zware sancties” te zullen treffen. De Europese Unie heeft de economische sancties tegen Rusland, die al gelden sinds 2014, al verlengd. Volgens experts zal er echter harder dan ooit opgetreden worden als Rusland Oekraïne aanvalt. 

Afgelopen week was er - voor het eerst in ruim twee jaar - wel opnieuw diplomatiek overleg tussen de NAVO-landen en Rusland, in een zogenoemde NAVO-Ruslandraad. De ontmoeting leverde nog weinig op, maar NAVO-chef Jens Stoltenberg heeft wel een nieuwe uitnodiging naar Rusland gestuurd.

De vraag is nog maar of er een uitweg is uit deze schijnbare impasse en of we afstevenen op een nieuw militair conflict. Volgens professor Fabienne Bossuyt zal het zo’n vaart niet lopen. “Het gaat hier volgens mij om een sterk staaltje blufpoker van Rusland. We weten dat ze durven provoceren en Poetin past nu opnieuw een aantal tactieken uit de Koude Oorlog toe. Maar als puntje bij paaltje komt, zie ik dit niet escaleren in een militair conflict. Ik denk niet dat Rusland het risico zal nemen, want dat zou verstrekkende gevolgen hebben.” 

Bossuyt hoopt nog steeds op een diplomatieke oplossing en kijkt daarvoor hoopvol naar Frankrijk en Duitsland, die het zogenaamde Normandië-format (gesprekken tussen Rusland, Oekraïne, Frankrijk en Duitsland) willen reactiveren. “De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov heeft alleszins laten weten dat Rusland daar onder bepaalde voorwaarden toe bereid is. Als er één land is dat het conflict zou kunnen doen kantelen, is het Duitsland”, besluit de UGent-prof.