Het Westen waarschuwt met sancties tegen Rusland. Maar welke opties zijn er precies?
De EU waarschuwt Rusland voor ‘enorme consequenties’, de VS voor ‘economische gevolgen die Poetin nog nooit heeft gezien’. Terwijl Rusland het leger samenbrengt bij de Oekraïense grens, debatteert het Westen over economische en financiële sancties. Welke opties hebben westerse landen?
Sancties tegen bedrijven en sectoren
Een beproefd middel. Na Ruslands eerste inval in Oekraïne – de annexatie van de Krim in 2014 – stelden de EU en de VS sancties in tegen delen van de Russische economie. Russische banken hebben sindsdien beperkte toegang tot de internationale kapitaalmarkt, de wapenverkoop naar Rusland ligt aan banden en er zijn beperkingen aan de export naar Rusland van technologieën in de energiesector. Bedrijven die actief zijn op de Krim zijn in de ban gedaan.
Economen zijn het niet eens over de effectiviteit van de sancties. Feit is dat de Russische economie sinds de annexatie kwakkelt en dat de roebel de helft van zijn waarde is verloren.
De VS hinten nu op fikse uitbreiding van de sancties via maatregelen tegen individuele (staats)banken, bedrijven en de energiesector. Amerikaanse chipmakers zijn door de regering alvast ingelicht dat ze mogelijk niet meer mogen exporteren naar Rusland. Tijdens de Sovjet-Unie gold er ook een verbod dat Rusland technologisch op achterstand moest brengen.
Ook de verdere inperking van technologie-export in de energiesector is een optie. Nadeel daarvan is dat het Westen afhankelijk is van grondstoffen uit het grootste land op aarde, en niet alleen van gas en olie. Denk ook aan nikkel, koper, diamanten, kobalt.
Afkoppeling van internationaal betalingssysteem
Ook wel ‘de nucleaire optie’ genoemd in het Westen. Het betalingssysteem Swift verzorgt transacties tussen meer dan 11.000 financiële instellingen wereldwijd. Afkoppeling van Iran verlamde de economie van dat land in 2012. Ook Russische banken zijn afhankelijk van Swift, ondanks Ruslands recente ontwikkeling van een eigen betalingssysteem. De roebel zou waarschijnlijk in elkaar storten.
Maar het Westen is terughoudend over afkoppeling van Rusland. Want hoe gaat het dan betalen voor Russische grondstoffen, zoals olie en gas? Eigen financiële instellingen zouden geraakt worden, de Russische bevolking ook. Na de annexatie van de Krim dreigde de Amerikaanse centrale bank met afkoppeling, maar bleef Rusland gewoon verbonden met de wereldeconomie.
Sancties tegen personen
De beste manier om Poetin te stoppen zonder de Russen zelf te raken, volgens de opgesloten oppositieleider Aleksej Navalny. Stel sancties in tegen oligarchen en Poetins systeem begint te haperen, aldus Navalny. De sleutelfiguren rondom Poetin zouden dan niet meer kunnen profiteren van corruptie in Rusland via villa’s, jachten en vliegtuigen in het Westen. En zij zijn cruciaal voor Poetins macht. Kortom: tref je hen, dan tref je Poetin.
Westerse landen hebben al Russen op sanctielijsten gezet na de annexatie van de Krim, vermeende verkiezingsinmenging en moordaanslagen op Russen in het buitenland. Op de sanctielijst van de EU staan 185 Russen, onder wie officieren die betrokken waren bij de inname van de Krim en de oorlog in Oost-Oekraïne. Hun buitenlandse tegoeden zijn bevroren en ze mogen niet naar de EU reizen.
Maar de westerse sanctielijsten bevatten, tot teleurstelling van Navalny, geen topambtenaren of oligarchen, zoals Chelsea-eigenaar Roman Abramovitsj. In Amerika heeft de Democratische Partij een wetsvoorstel ingediend dat het mogelijk moet maken om Ruslands hoogste bevelhebbers en zelfs president Poetin op sanctielijsten te zetten.
Beperkte toegang tot de obligatiemarkt
De Russische overheid heeft al beperkte toegang tot de internationale kapitaalmarkt, maar die zou nog verder kunnen worden beperkt. Investeerders zouden dan geen schuldpapieren van de Russische overheid meer kunnen kopen. De Amerikaanse regering heeft al kenbaar gemaakt deze maatregel te overwegen, maar wil deze alleen instellen als de EU en het Verenigd Koninkrijk meedoen.
Geen Nord Stream 2
Toch een streep door de gaspijpleiding uit Rusland die Duitsland zo graag in gebruik wil nemen? De Duitse regering zwichtte in de afgelopen jaren niet voor Amerikaanse sancties tegen de aanleg of voor klachten van Oost-Europese landen, waaronder Oekraïne, die door Nord Stream 2 afgeknepen worden van Russisch gas. Ook binnenlandse repressie door het Kremlin was geen reden tot herziening van ‘het puur economische project’, aldus Duitsland.
Nu is er alleen nog goedkeuring nodig van toezichthouders. Maar aangezien Oekraïne omsingeld is door het Russische leger en andere westerse landen aandringen op sancties, klinken de Duitsers iets verdeelder. Annalena Baerbock, de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, zegt dat Nord Stream 2 waarschijnlijk niet doorgaat bij een Russische militaire inval, maar bondskanselier Olaf Scholz blijft terughoudend over de inzet van de pijpleiding als sanctie.
Het gesloten houden van Nord Stream 2 kan de gasvoorziening van West-Europa in gevaar brengen: Rusland heeft duidelijk gemaakt alleen extra gas te willen sturen via de nieuwe leidingen in de Oostzee. Van inkomstenderving ligt de Russische regering niet wakker: sinds de eerste westerse sanctiegolf in 2014 heeft Rusland de reserves laten uitbouwen tot 620 miljard dollar aan buitenlandse valuta en goud.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
