"Pano" ontdekt salmonella in kippenworst: hoe verwerkt vlees de regels omzeilt en Belgische boeren bedreigt

"Salmonella": bij het woord denken we aan rauw vlees, buikkrampen en diarree. Salmonella is een bacterie die leeft in de darmen van varkens en pluimvee. Bedrijven nemen strenge hygiënemaatregelen, maar toch is salmonella aanwezig in één op de 25 Belgische kippenstallen en krijgen elk jaar ongeveer 3000 Belgen een voedselvergiftiging door de bacterie. 

Hoe groot is de kans nu om een stukje gevogeltevlees te kopen dat besmet is? Voor een "Pano"-reportage over de pluimveesector die vanavond te zien is, deden we de test. De redactie nam contact op met twee labo's, en liet er in totaal 27 stalen onderzoeken. Het gaat om een breed assortiment: diepvriesvlees, gewone kipfilets en verwerkt vlees. Sommige van die producten waren eerder al eens teruggeroepen door het voedselagentschap FAVV. 

Wat blijkt? Een kippenworst uit het diepvriesassortiment van Aldi, bevat een salmonella-bacterie van het type Enteritidis, dat erg ziekmakend is voor de mens. In Europese voedselwetgeving is dat type bekend als een "te bestrijden type" salmonella. Het product werd eerder al eens teruggeroepen in 2020 en in 2021, maar ook al gaat dit om een nieuwe lading (een nieuw "lot") kippen, blijkbaar is de kippenworst nog steeds niet in orde. De worst bevat kippenvlees dat gekweekt en geslacht is in Polen, en verwerkt werd in België. 

"Alle loten van het betrokken product zijn uit de rekken gehaald", laat Aldi weten in een schriftelijke reactie. "De samenwerking met Chicken Masters (het verwerkende vleesbedrijf, red.) is opgeschort in afwachting van verder intern onderzoek. Aldi zegt het "allergrootste belang te hechten aan voedselveiligheid en de kwaliteit van onze producten". "Ondanks onze regelmatige controles is het betrokken product, buiten onze wil om, in onze winkelrekken beland", klinkt het. De besmetting werd ook opnieuw doorgegeven aan het FAVV, dat het product opnieuw terugriep. 

Vorige zomer kondigden grote supermarktketens (waaronder Aldi, Colruyt, Delhaize en Lidl) nog aan dat ze vanaf 2026 strengere regels zullen gebruiken voor hun kippenvlees. Ze zullen enkel kippenvlees  verkopen dat voldoet aan de zogenoemde "better chicken commitment". Dat is een strengere maatstaf die meer rekening zou houden met het welzijn van de kippen. Ook dierenwelzijnsorganisatie Gaia steunt het initiatief. 

Alleen vertelden de supermarkten er niet bij dat verwerkt kippenvlees, zoals in een kippenworst, niét onder die regel zal vallen. Net dat verwerkte vlees, dat vaak buitenlands kippenvlees bevat, lijkt in België dus de regels te omzeilen. 

"Maar dat hele proces vraagt meer arbeid en brengt dus extra kosten mee", zegt boer Danny Collier uit Alveringem. Hij experimenteert al een tijd met kuikens die geboren worden in de stal zelf. Bekijk hier hoe dat in zijn werk gaat: 

Volgens Gaia, die mee aan de kar trok voor de "better chicken commitment", komt dit neer op "consumentenbedrog". "Supermarkten willen afstappen van de plofkip, maar doen dat niet voor verwerkt vlees, zoals een kippenworst. Dat vinden wij jammer, en ook consumentenbedrog", zegt directrice Ann De Greef. "Supermarkten voldoen eigenlijk niet aan de 'better chicken commitment', want die tekst gaat expliciet ook over verwerkt kippenvlees.  

Aldi is niet de enige supermarkt die verwerkt vlees buiten beschouwing laat. Ook Colruyt past de nieuwe regels enkel toe op verse kip en diepvrieskip. "Hoe we de verwerkte producten gaan aanpakken, moeten we stap voor stap bekijken. Daar kunnen we vandaag geen uitspraak over doen", zegt Geert Hanssens, aankoopmanager van Colruyt. 

Het is bovendien mogelijk niet toevallig dat we de salmonella vinden bij de kip die in het buitenland werd gekweekt en geslacht. Meer specifiek zijn er al langer alarmbellen over salmonella in kippenvlees uit Polen. De Europese Commissie bevestigde deze zomer nog dat de meldingen van besmettingen daar "disproportioneel hoog" liggen. 

In 2019 werd een Europese audit uitgevoerd bij kippenbedrijven in Polen. Daaruit bleek dat 2 van de 8 gecontroleerde bedrijven niet in orde waren op vlak van hygiëne of infrastructuur. In een van de bedrijven was er een waterlek in het plafond dat op het vlees drupte. De lage bezetting en vergoeding voor controleurs zorgen ervoor dat de Europese voedselwetgeving niet genoeg wordt afgedwongen in Polen, staat in het rapport. 

"Bij het Belgisch vlees weet je dat er in elke ronde van een pluimveehouder wordt gecontroleerd op salmonella", zegt professor Nadia Everaert, experte pluimvee bij de KU Leuven. "Bij verwerkt vlees is er een groter risico dat er bij de verwerking nog een besmetting optreedt. Er zijn ook landen met een hogere besmettingsgraad. Als je vlees koopt, koop je dus best vlees van Belgische oorsprong", adviseert zij. 

Het eindresultaat is dat de Belgische pluimveesector de dupe dreigt te worden. Nu krijgen boeren zo'n 90 cent per kilogram "levende kip". Door de omschakeling naar de "better chicken commitment" zullen boeren zo'n 20 procent meer moeten aanrekenen, berekende pluimvee-econoom Peter van Horne van de Wageningen Universiteit. 

En om die prijs draait het natuurlijk allemaal. Colruyt geeft alvast aan dat ze ook in de toekomst de laagste prijs blijven hanteren in vergelijking met andere supermarkten, ook bij deze kip met een hoger dierenwelzijn. Belgische producenten van kippenvlees, maar ook slachthuizen, dreigen door de strengere regels van de "better chicken commitment" dan ook minder competitief te worden in vergelijking met het verwerkte vlees dat wordt geïmporteerd uit het buitenland. 

Tot slot is het maar de vraag of de nieuwe regels vanaf 2026 het leven van de Belgische vleeskip drastisch zullen veranderen. In Nederland gaat men al een stap verder dan de Belgische "better chicken"-norm. Veel supermarkten willen er vanaf volgend jaar enkel kip verkopen die buiten mag lopen en aan een nog lagere bezetting wordt gekweekt.