Niet iedereen tevreden met akkoord over energiefactuur: “Druppel op een hete plaat”

Lees alles over het energieakkoord in ons dossier.

Minister Volksgezondheid Frank Vandenbroucke noemde het compromis vannacht kort een “goed akkoord”. Ook Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert is blij dat er “een onmiddellijke oplossing” komt voor de hoge energiekosten. “Velen kijken uit naar deze steun”, tweette hij. “Tegelijk belangrijk dat het akkoord geen structureel tekort slaat, zodat burgers achteraf niet de factuur dragen met nieuwe belastingen.” 

“Met het akkoord dat we vandaag hebben bereikt, hebben we een evenwichtige ondersteuning gegeven aan onze gezinnen”, reageert minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V). De minister hoopt dat de aanpassing van de accijnzen zal zorgen voor een verlaging van de elektriciteitsprijs, ook wanneer het verlaagde btw-tarief afloopt. Die btw-verlaging komt er vanaf 1 maart, en dat is volgens Van Peteghem “het snelst mogelijke”. “Energieleveranciers hebben gevraagd om het nog later te doen, maar wij hebben gezegd dat het moet ingaan vanaf 1 maart”, klinkt het. 

Voor de oppositie is de gesloten deal echter ondermaats. N-VA-fractieleider Peter De Roover noemt het akkoord over de energiefactuur “een mager beestje”. “Het is een beetje een Vivaldi-monstertje, er wordt van alles bij elkaar gekleefd”, reageert hij bij HLN Live. Hij betreurt dat de btw-verlaging enkel geldt voor de maanden maart, april, mei en juni. “Dat betekent dat de hoge facturen van de winter daarbuiten vallen, die worden niet mee gecompenseerd. Het betreft ook alleen de elektriciteit, wat voor de meeste mensen het kleinere deel van de rekening is", klinkt het. De beloofde verwarmingspremie van 100 euro voor iedereen noemt De Roover “een druppeltje op een zeer hete plaat”. 

“Het is een mini-akkoord, want over de accijnzen is nog niets beslist”, gaat hij verder. “Het dreigt erop neer te komen dat men nu korting geeft, die men daarna opnieuw zal compenseren. Dan betaal je eigenlijk je eigen voordeel, en is het een pure vestzak-broekzak operatie.” De Roover betwijfelt dan ook of de modale burger op het einde van de rit beter zal worden van dit akkoord. “Nu krijg je het voordeel naargelang het verbruik. Mensen die zuinig zijn, worden daarvoor niet beloond.”

Ook PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw is scherp voor de regering. “De gasprijs explodeert en ze verlagen de btw op elektriciteit. Lachen ze ons uit?”, schrijft hij op Twitter. Hij pleit er dan ook voor om de btw op zowel elektriciteit als gas permanent te verlagen, wat volgens hem een voordeel van 500 euro zou opleveren voor de consument. “165 euro op facturen die stijgen met 2.800 euro: dat is boerenbedrog”, schrijft hij. Hedebouw verwijst daarmee naar een uitspraak van Open Vld-parlementslid Maggie De Block, die een btw-verlaging eerder zo had genoemd. 

Ook Vlaams Belang is niet te spreken over het akkoord. “Hoe wereldvreemd zijn die paars-groene excellenties?”, vraagt Kamerlid Wouter Vermeersch zich af. “Veel Vlaamse gezinnen liggen nu niet wakker van een ‘verduurzaming van hun energieverbruik’, maar wel van hoe ze hun gasfactuur op het eind van deze koude wintermaanden zullen betalen.” Vermeersch vindt het ook niet kunnen dat de btw-verlaging niet geldt voor gas. “De grootste btw-brok wordt dus niet aangepakt omwille van groene hypocrisie. Dat is dramatisch voor vele gezinnen. Als deze regering elektriciteitscentrales op gas kan subsidiëren, moet ze ook de btw op de gasfactuur kunnen verlagen.”

Bovendien vreest hij dat de btw-verlaging op elektriciteit zal neerkomen op een vestzak-broekzak-operatie, door de latere aanpassing van de accijnzen. “En dat betekent ook dat we volgende winter opnieuw voor torenhoge facturen staan. Bovendien is het een extra last voor onze Vlaamse bedrijven, want btw is aftrekbaar, accijnzen niet.”

“De genomen maatregelen zijn goed voor nu, maar op lange termijn is nog werk aan de winkel.” Dat zegt Heidi Dégerickx, algemeen coördinator van Netwerk tegen Armoede in ‘De Ochtend’ op Radio 1. “Wat nu beslist is, zoals de verlening van het sociaal tarief, daar zaten we echt op te wachten. Maar dit zal niet de laatste energiecrisis zijn”, klinkt het. Het Netwerk tegen Armoede pleit dan ook voor maatregelen op lange termijn, zoals het aanpakken van de woonkwaliteit. “We zitten met een verouderd woonpatrimonium, dat leidt tot een hoger verbruik", legt Dégerickx uit. Tot slot vindt ze dat de genomen maatregelen onvoldoende zijn voor zij die net boven de armoedegrens zitten, en dus niet kunnen rekenen op het sociale tarief.

De Gezinsbond heeft bedenkingen bij de effectieve slagkracht van het energieakkoord van de federale regering. “Voor heel wat gezinnen die worstelen met de hoge energieprijzen, blijft het een doekje voor het bloeden”, zegt de Gezinsbond in een persbericht. Het pleit voor fundamentele en duurzame maatregelen.

De aangekondigde verlenging van het sociaal tarief - voor zowat een miljoen gezinnen met een laag inkomen - noemt de Gezinsbond “ontegensprekelijk positief”. De beloofde verwarmingspremie van 100 euro kan voor die gezinnen bovendien “een belangrijke impact hebben op de gestegen prijzen”.

Ook de btw-verlaging op elektriciteit is op zich een goede maatregel, maar omdat ze maar tijdelijk is, zal de impact ervan beperkt zijn. “Een periode van vier maanden is zeer kort in vergelijking met de periode waarin de facturen zeer hoog opliepen”, aldus de Gezinsbond. De elektriciteitsprijs is het afgelopen jaar gestegen naar het dubbele van de prijs voor corona, zegt hij.

Wat verwarming betreft, vindt de bond de aangekondigde steun onvoldoende en niet correct verdeeld. Hij wijst erop dat de gasfactuur voor een gemiddeld gezin steeg van 90 euro per maand voor corona naar 305 euro per maand nu. “Een eenmalige verwarmingspremie van 100 euro zal voor gezinnen met een variabel of een recent contract slechts een beperkte impact hebben op de meerprijs die ze moeten betalen”, klinkt het. “Het is een doekje voor het bloeden tijdens één wintermaand. Daarna staan ze er weer alleen voor.”

De Gezinsbond merkt op dat gezinnen met een warmtepomp het grootste voordeel hebben. “Ze krijgen zowel een verwarmingspremie als een btw-verlaging op hun integrale verwarmingsfactuur.” Maar slecht één op de honderd gezinnen gebruikt op dit moment een warmtepomp als hoofdverwarming.

De Gezinsbond mist ook een langetermijnvisie. Hij pleit voor ondersteunende en wetgevende maatregelen, bijvoorbeeld om extra isolatie, het leggen van zonnepanelen of het plaatsen van een warmtepomp te stimuleren, vooral “bij doelgroepen met de hoogste energiefacturen en de laagste inkomens”.

Wat de geplande hervorming van de accijnzen betreft, roept de Gezinsbond nog op om die te gebruiken om een basishoeveelheid energie betaalbaar te maken voor elk gezin.

Consumentenorganisatie Test Aankoop vindt dat het regeringsakkoord over de compensatie voor de hoge energieprijzen erg laat komt, te beperkt is in de tijd en onvoldoende om de sterke stijging van de prijzen de voorbije maanden het hoofd te bieden. Dat zei Julie Frère, woordvoerster van Test Aankoop, op de RTBF-radio.  Ze zei er dat de federale regering blijk heeft gegeven van een zekere “onverantwoordelijkheid” door het dossier zo lang te laten aanslepen. Ze betreurt ook dat de compensatie alleen geldt voor de elektriciteitsfactuur, terwijl het de gasfactuur is die de voorbije maanden vooral gestegen is.

Test Aankoop wacht ook op de resultaten van het onderzoek van de CREG naar mogelijke “windfall-profits” in de sector: uitzonderlijk hoge winstmarges. “Als er producenten zijn die buitensporig hebben kunnen profiteren van deze prijshausse, moet die aan de consument worden terugbetaald om de maatregelen te helpen financieren”, zegt de consumentenorganisatie.

Ondernemersorganisatie Unizo betreurt dat er niets wordt gedaan aan de hoge energiefactuur voor zelfstandigen en kmo’s. De tijdelijke btw-verlaging en eenmalige premie hebben betrekking op gezinnen. Maar het akkoord is ook niet schadelijk voor de ondernemers. Unizo vreesde immers dat zij achteraf zouden moeten meebetalen aan een accijnsverhoging om de tegemoetkomingen voor gezinnen te compenseren. Dat blijkt niet het geval, zegt Unizo. Volgens de ondernemersorganisatie zal het accijns-cliquetsysteem dat de regering wil uitwerken, alleen betrekking hebben op residentiële klanten, dus de gezinnen. En niet op zelfstandigen en kmo’s die net als gezinnen op het laagspanningsnet aangesloten zijn. 

Unizo kijkt nu naar de Vlaamse regering, in de hoop dat zij de openbaredienstverplichtingen vermindert. Op die manier zouden ook de energiekosten van de kmo’s enigszins getemperd worden. 

Fiscaal expert Michel Maus noemt het akkoord “een typisch Belgisch compromis”. “Op zich is er een oplossing, de vraag is of die een schoonheidsprijs zal krijgen", zegt hij bij HLN Live. Enerzijds komt er een rechtstreekse btw-verlaging voor vier maanden, maar daarnaast komt er ook een aanpassing van de accijnzen, merkt Maus op. Dat de accijnzen zullen worden aangepast in functie van de energieprijzen, noemt hij “een sluwe heffing”. “Dat komt erop neer dat wanneer de prijzen stijgen, de accijnzen dalen, maar ook dat wanneer de prijzen dalen, de accijnzen stijgen. Dat is in de eerste plaats een goede zaak voor de overheid zelf, die op die manier de belastinginkomsten op niveau kan houden”, aldus Maus.