Gouden Leeuw-winnaar Audrey Diwan: ‘Ik geloof echt dat tegenstanders van abortus hun mening zullen bijstellen als ze mijn film zien’

Met haar tweede film L’événement won Audrey Diwan (42) vorig jaar de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië. Die triomf had ze te danken aan haar eigen regietalent, maar ook aan de vastberadenheid van een literatuurstudente in 1963. Annie Ernaux – vandaag een van de meest gevierde schrijfsters van Frankrijk – was op 23-jarige leeftijd ongewenst zwanger geraakt, en wist meteen dat ze haar ongeboren kind niet kon houden. Alleen had een vrouw dat in die tijd niet zomaar te beslissen: abortus was nog strikt verboden in Frankrijk. 

Ernaux liet er zich niet door tegenhouden, en begon aan een clandestiene strijd om niet alleen over haar eigen lijf, maar ook over haar toekomst te beschikken. Want als ze op dat moment in haar leven (op haar eentje) een baby had gekregen, was ze wellicht nooit schrijfster geworden. En dan had Audrey Diwan dus ook niet L’événement kunnen verfilmen, het boek dat Ernaux in 2000 schreef over haar illegale abortus.

Diwan was diep geraakt toen ze Ernauxs relaas las. “Het maakte me woedend, er zat een knoop in mijn maag, en mijn hart en hoofd bonsden keihard”, vertelt ze ons in Venetië, daags na de wereldpremière van L’événement. Ernauxs boek is dan ook pakkend, en windt er geen doekjes om. Maar voor Diwan had het nog een extra persoonlijke betekenis: het bracht pijnlijke herinneringen naar boven. “Ik heb zelf ooit een abortus laten uitvoeren”, vertelt ze. “En ik herkende me in de eenzaamheid die Annie Ernaux in het boek beschrijft. Ook al was het niet meer verboden, toch had ik heel sterk het gevoel dat ik er niet over mocht praten. Die stilte was pijnlijk.”

Taboe

Vandaag spreekt Diwan dus wel in het openbaar over haar abortus, maar nog steeds niet van harte, geeft ze toe: “Toen ik naar hier kwam, betrapte ik mezelf erop dat ik twijfelde of ik in interviews wel over mijn eigen ervaring zou vertellen. Gek hè: ik heb deze film gemaakt om de stilte over dit thema te doorbreken, en dan nog kost het me zoveel moeite om dat zelf in de praktijk te brengen. Het deed me nog maar eens beseffen hoe groot het taboe is. Wie een abortus laat uitvoeren, wordt geacht zich te schamen en te zwijgen. En zelfs ik, die deze film geregisseerd heb, ben daar nog steeds gevoelig aan. We hebben dus nog veel werk.”

Diwan prijst zich gelukkig dat ze niet ongewenst zwanger was in het Frankrijk van de jaren 60: “Door deze film te maken ben ik heel goed gaan beseffen hoe het mij had kunnen vergaan als er vandaag geen abortuswet in Frankrijk was. Hoeveel ik geleden zou hebben. Ik mag van geluk spreken dat ik hier en nu leef.” Maar Diwan beseft ook dat niets voor altijd verworven is: “Wat er nu in Texas gebeurt (een nieuwe wet verbiedt abortus na zes weken zwangerschap, en moedigt burgers aan om elkaar te verklikken, LTR), is verschrikkelijk, en ook in Polen loopt het mis.”

Het verklaart waarom L’événement zo hedendaags oogt, en allesbehalve zwelgt in sixtiesdecors en -kostuums: “Ik wilde vooral niet dat deze film er zou uitzien als een historisch drama. Want dan steek je het verhaal in een doosje, en lijkt het allemaal in een ver verleden te liggen. Terwijl we allemaal weten dat dit nog niet voorbij is. L’événement werd geschreven in de jaren 60, maar in vele landen is dit nog altijd gaande.”

L’événement is een intens fysieke film, die het gevaar van huis-tuin-en-keukenmethodes voor de kijker voelbaar maakt. “Mijn doel is om mensen te doen inzien wat zo’n clandestiene abortus echt betekent”, zegt Diwan strijdvaardig. “Wat een meisje dan moet doormaken: de pijn, het geweld, de eenzaamheid. Noem mij naïef, maar ik heb deze film deels gemaakt om mensen die tegen abortus zijn, van mening te doen veranderen. Ik wil op het einde van de vertoning hun gezichten zien, en hen vragen of ze er echt vrede mee kunnen nemen dat dit soort clandestiene abortussen worden uitgevoerd. Want als het niet legaal is, dan zal het op deze manier gebeuren, dat heeft de geschiedenis al genoeg bewezen. Ik ben een optimist, ik geloof echt dat sommige mensen hun mening kunnen bijstellen. De vraag is vooral hoe we hen naar de cinema gaan krijgen. Ik weet dat dat niet makkelijk zal zijn. Maar ik hoop toch op een debat.”

Naalden

De camera is Diwans voornaamste instrument om de kijker tot empathie te dwingen: “Het idee was altijd: we kijken niet naar Anne, we zíjn haar. De camera moest volledig op haar ritme meebewegen, haar blik volgen.” Een cruciale, zeven minuten durende scène bij de ‘engeltjesmaakster’ nam Diwan op in één lang shot. “Ik wilde mijn hoofdpersonage niet alleen laten. De bedoeling van deze film was om nooit weg te kijken. Als je iemands ervaring wil delen, moet je tijd met haar doorbrengen. Als ik de naalden waarmee de abortus wordt uitgevoerd maar vluchtig in beeld breng, blijft het een theoretisch idee. Maar als je als kijker alles ziet en de hele tijd bij Anne blijft, voel je echt wat het voor haar is.”

Toch was het Diwan niet alleen om de miserie te doen. “De film gaat niet louter over pijn en abortus, maar ook over verlangen. Ik wou ook seks en plezier tonen: een jonge vrouw die naar haar eigen vrijheid en haar eigen genot toewerkt. Want het vrouwelijke libido is ook nog altijd een taboe.”

L’événement speelt vanaf 2 februari in de bioscoop.