‘Een van de bekwaamste diplomaten ter wereld’: wie is Sergej Lavrov, de buitenlandminister van Poetin?

Vanuit westers perspectief is het wellicht een geruststelling dat Sergej Lavrov, die al achttien jaar de Russische minister van Buitenlandse Zaken is en momenteel besprekingen voert over de toekomst van Oekraïne, lang niet alle onderhandelingen wint waaraan hij deelneemt. Kijk bijvoorbeeld naar wat er in 2003 gebeurde. Lavrov werkte toen nog voor de Verenigde Naties (VN) in New York en hield ervan om, tussen de vergaderingen door, een sigaret aan te steken. Of zoals een oud-diplomaat het ooit omschreef: “Zodra hij de mogelijkheid zag, rende hij naar buiten om een shaggie te roken.” 

Lavrov was dan ook niet blij toen VN-baas Kofi Annan halverwege het jaar opeens aankondigde een rookverbod in te voeren in het VN-hoofdkantoor. “De secretaris-generaal kan uiteraard zijn ondergeschikten de wet voorschrijven, maar niet de leden van diplomatieke missies”, beargumenteerde Lavrov. “Het gebouw van de Verenigde Naties is eigendom van alle lidstaten, de secretaris-generaal is slechts een ingehuurde manager.”

Hoewel zijn woorden fel waren, en journalisten uit heel de wereld ze neerpenden, zoals ze altijd doen wanneer Lavrov spreekt, hadden ze in dit geval weinig effect. Het rookverbod kwam er gewoon en Lavrov rookt inmiddels geen anderhalf pakje per dag meer, maar nog maximaal vier sigaretten. “Diplomatieke discipline”, verklaarde hij die nederlaag later. “Je moet een klap kunnen incasseren.”

Bekwame diplomaat

Met die diplomatieke discipline zit het wel goed, want “Lavrov is momenteel een van de bekwaamste diplomaten ter wereld”, aldus Fyodor Lukyanov, hoofdredacteur van het tijdschrift Russia in Global Affairs recentelijk over de man die als sinds 1972 bijna onafgebroken Rusland vertegenwoordigt. In zijn geboortestad Moskou studeerde Lavrov in 1972 af aan de prestigieuze MGIMO-universiteit, in de Sovjet-Unie een soort mekka voor diplomaten, om al op zijn 22ste voor het eerst naar een ambassade in het buitenland te worden gestuurd. Hij deed het daar, in Sri Lanka, zo goed dat hij in de jaren tachtig namens de Sovjet-Unie naar het hol van de leeuw, New York, werd gezonden om er als vertegenwoordiger bij de VN te werken, een functie die hij vijftien jaar lang vervulde.

Inmiddels staat Sergej Lavrov (71), de man die al in 2004 door president Vladimir Poetin werd benoemd tot minister van Buitenlandse Zaken en het ambt sindsdien onafgebroken vervulde, in Rusland bekend als een absoluut instituut. Op zijn verre voorganger Andrej Gromyko na, die in Sovjettijden 28 jaar lang minister van Buitenlandse Zaken was, vervulde niemand het ambt langer dan hij.

Vooral vanwege zijn jarenlange ervaring in de Verenigde Staten, het land waar zijn dochter opgroeide en studeerde, kent Lavrov de Amerikaanse manier van doen als geen ander – een bijzonder nuttige eigenschap voor iemand die om de haverklap de verbale degens kruist met zijn Amerikaanse evenknieën. Hij weet goed hoe zijn westerse collega’s denken en hoe hij ze moet bespelen, aldus veel Rusland-kenners die hem de afgelopen jaren volgden.

Afhankelijk van de situatie is hij soms hoffelijk en voorkomend – de Russische Esquire omschreef hem ooit alsof hij “de afgelopen tien uur in een spa heeft doorgebracht in plaats van in een diplomatiek vliegtuig” – soms echter grof en autoritair. Beroemd is bijvoorbeeld de sneer die hem in 2008 ontsnapte, toen zijn Britse ambtgenoot David Miliband hem telefonisch ondervroeg naar de Russische inval in Georgië. “Who are you to fucking lecture me?” zei Lavrov.

Echte macht? 

De grote vraag die diezelfde Rusland-kenners echter vaak stellen wanneer Lavrov weer eens in de schijnwerpers van het wereldtoneel verschijnt, bijvoorbeeld wanneer zijn land op het punt staat een buurland binnen te vallen, is hoeveel ruimte Lavrov werkelijk krijgt tijdens alle onderhandelingen die hij voert. Heeft hij echte macht of is hij vooral een “salonfähig uithangbord van Poetins imperialistische agenda”, zoals hij weleens is omschreven? 

Zo zou Lavrov in 2014 niet eens betrokken zijn geweest bij het besluit tot annexatie van de Krim, ook al was hij op dat moment al tien jaar minister. Vlak nadat zijn onderhandelaars, die momenteel gesprekken voeren met de NAVO en de VS, hadden laten weten dat Rusland geen plannen had voor een invasie in Oekraïne, zei Poetin dat hij eigenlijk weinig reden tot optimisme zag en zelfs “militair-technische maatregelen” overweegt.

“Het heeft geen zin met Lavrov te tangoën, omdat ze hem niet toestaan te dansen”, zei voormalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson ooit over de gesprekken die hij met Lavrov voerde. De enige die immers echt bepaalt welke koers Rusland in het buitenland vaart, is Vladimir Poetin zelf.

Het maakt van Lavrov misschien niet de architect die het Russische buitenlandbeleid de afgelopen decennia vormgaf, maar toch zeker wel de aannemer die de plannen uitvoerde. Daarom is het ook nu weer aan Lavrov om tegenover zijn westerse collega’s plaats te nemen, en ze uit te leggen dat begrippen als democratie en staatssoevereiniteit in zijn deel van de wereld nu eenmaal anders geïnterpreteerd worden, waardoor de bouw van hun ideale versie van de toekomst wederom wat aanpassingen behoeft.