De tragedie van Rayan is de nachtmerrie van elke ouder: ‘Een kind raakt bij iedereen een gevoelige snaar’

“Ik wil tegen de familie van kleine Rayan en tegen het Marokkaanse volk zeggen dat we jullie pijn delen”, schreef de Franse president Emmanuel Macron op Facebook. Macron verwoordde wat duizenden mensen voelden bij het nieuws dat de kleine Rayan het niet heeft gehaald. 

Vier dagen lang zat Rayan vast op een diepte van 35 meter in een droogstaande waterput. Hoewel iedereen besefte dat het aartsmoeilijk was om hem eruit te halen, bleven velen geloven in een goede afloop. De reddingswerkers hadden in het begin van de operatie contact met hem en vrijdagmiddag waren ze bijna bij de jongen. 

Maar vlak nadat ze hem zaterdagavond uit de put haalden, meldde het koninklijk paleis van Marokko dat de kleine Rayan was gestorven. Staatshoofden zoals Macron maar ook vele gewone mensen betuigden via sociale media hun medeleven.  

Het tragische lot van de kleine jongen doet denken aan een aantal gelijkaardige verhalen die de voorbije jaren in de headlines zijn gepasseerd. In 2019 viel de Spaanse peuter Julen Rosalló in een illegaal gegraven boorput. Toen reddingswerkers hem na twee weken vonden, bleek dat hij vlak na zijn val al was overleden. 

Het jaar ervoor waren twaalf jonge Thaise voetballers samen met hun coach vermist in de grot Tham Luang. Door de nauwe gangen en sterke stroming van het water konden duikers maar moeilijk tot bij hen komen. Weken lang hield het verhaal van de reddingsactie mensen van overal in zijn greep, tot de duikers erin slaagden om de kinderen uit de grot te evacueren.

Empathie

Op zich is het wat gek. Er zijn hongersnoden, oorlogen, natuurrampen, maar toch zijn het vooral zulke - in verhouding veel kleinere - tragedies die ons aangrijpen. “Er is al heel wat onderzoek naar gedaan”, zegt sociaal psycholoog Koen Ponnet (UGent). “Dat toont aan dat ons empathisch vermogen eigenlijk vrij beperkt is.” 

Je zou er volgens Ponnet een grafiek over kunnen tekenen. Als we met één persoon medeleven kunnen hebben, dan zouden we veel meer empathie moeten voelen voor honderd of voor duizend mensen. Maar het omgekeerde is waar. “Als er heel veel mensenlevens op het spel staan, kunnen we dat niet meer bevatten”, zegt Ponnet. “De curve is omgekeerd exponentieel. Hoe meer mensen lijden, hoe onverschilliger we worden.” 

Nog een factor is de herkenbaarheid in het verhaal. Wat Rayan in het kleine, afgelegen dorpje in het noordoosten van Marokko overkwam is eigenlijk de nachtmerrie van elke ouder. “Dat ene moment dat hij aan mijn aandacht ontsnapte, viel hij in de waterput”, vertelde Khaled Oram, de vader van Rayan, vorige week. “Sindsdien heb ik niet meer geslapen.”

Van de kleine Rayan ging meteen een foto de wereld rond waarop hij lachend in de lens kijkt. Wie de foto ziet, herkent er meteen zijn eigen kinderen of jongere broer in. Als er dan een bericht komt dat het overlijden van de jongen meedeelt, dan komt zijn dood voor iedereen heel dichtbij. 

3.771 mensen verdronken

Er is nog één tragedie die de hele theorie duidelijk maakt: de dood van Alan Kurdi. Talloze journalisten hebben in hun artikels proberen uitleggen hoe zwaar de menselijke tol van de vluchtelingencrisis was in 2015. Er  valt zelfs een cijfer op te plakken: minstens 3.771 mensen verdronken dat jaar in de Middellandse Zee. 

Maar pas toen we de foto van de aangespoelde Alan zagen, beseften we wat het drama van zovelen eigenlijk betekende. De driejarige jongen was met zijn vader, moeder en broer op de vlucht voor de oorlog in Syrië, maar verdronk voor het Griekse eiland Kos. Hij werd vervolgens het gezicht van de vluchtelingencrisis. 

“Als het gaat over mensenlevens, dan kunnen we grote proporties niet aan”, zegt Ponnet. “Gevoelsmatig is er geen verschil als er 10.000 of 25.000 mensen verdrinken, terwijl dat laatste dus wel meer dan het dubbele is. Maar een kind raakt bij iedereen een gevoelige snaar, omdat het kwetsbaar en onschuldig is. Het zit in onze genen om kinderen te beschermen.”