Lijkt de inflatie op die van de jaren 70? En wat brengt de toekomst? “Nu de lonen worden aangepast, zullen de prijzen nog stijgen”
De lonen stijgen in België veel sneller dan voorzien en ook sneller dan in de rest van Europa. Gaan we terug naar de jaren 70, waarin de hoge olieprijs de lonen hoger joeg? Zo begonnen ook de prijzen te stijgen, waardoor die inflatie almaar sterker werd en onstuitbaar werd. Onze geldexpert, hoofdeconoom Véronique Goossens van Belfius: “Als de lonen ontsporen, zijn er erg zure maatregelen nodig om de situatie weer recht te trekken.”
Veronique GoossensLaatste update:09-02-22, 20:12
De meeste werknemers hebben hun loon vorige week met drie à vier procent de hoogte zien ingaan. De gemiddelde inflatie bedroeg in 2021 nochtans ‘slechts’ 2,4 procent. De lonen hebben dus een grotere aanpassing aan de levensduurte gekregen dan de werkelijke inflatie. Hoe komt dat?
Eind 2020 waren de energieprijzen erg laag, terwijl ze eind vorig jaar door het dak gingen. Vlak voor Kerstmis was de gasprijs bijna tien keer zo hoog als het jaar voordien.
Heel wat sectoren krijgen één keer per jaar een indexaanpassing. De grootste groep werknemers - bijna een half miljoen bedienden in de industrie, handel en landbouw – heeft op 1 januari al een loonaanpassing gekregen van 3,58 procent. Daarbij vergelijkt men het gemiddelde van de afgevlakte gezondheidsindexcijfers van november en december met diezelfde cijfers uit het jaar 2020. In die periode waren de energieprijzen erg laag, terwijl ze eind vorig jaar door het dak gingen. Vlak voor Kerstmis was de gasprijs bijna tien keer zo hoog als het jaar voordien. In de gezondheidsindex worden alcoholische dranken, tabak, benzine en diesel eruitgehaald. Maar gas, elektriciteit en stookolie zitten er dus wel in.
Inflatie in de jaren zeventig
Of de inflatie blijft voortdenderen zoals vandaag hangt in grote mate af van de Russische president Poetin en zijn spierballengerol ten aanzien van de NAVO. Als de situatie escaleert, is dat heel slecht nieuws voor de energieprijzen. En die situatie zou dan erg beginnen te lijken op die van de jaren zeventig.
Als consument willen we die periode niet meer meemaken. Even terugspoelen.
In 1973 verminderden de Arabische olie-exporterende landen hun olievoorraden als vergelding voor de Jom Kippoeroorlog. Het resultaat was dat de olieprijs in enkele maanden verzevenvoudigde. Ook de lonen schoten omhoog, door de automatische loonindexering, waarin de olieprijs was opgenomen. De economie begon te sputteren en de werkloosheid verdrievoudigde in een periode van vijf jaar. Intussen piekte de inflatie, in die jaren met gemiddeld meer dan 10 procent. Tot overmaat van ramp werd de wereld in 1979 geconfronteerd met de tweede olieschok.
De situatie vandaag
Ook vandaag lijkt zo’n loon-prijsspiraal niet ondenkbeeldig. Nu al zien we dat het leven hier duurder wordt door de gestegen lonen. Zo kreeg het horecapersoneel in januari een loonaanpassing van 3,2 procent. Het staat in de sterren geschreven dat horeca-uitbaters hun prijzen naar boven aanpassen. Supermarktketens hebben de afgelopen maand ook hun prijzen opgetrokken. Hun werknemers zijn immers duurder geworden. Hogere prijzen in de supermarkt en op restaurant gaan zich vertalen in een hogere consumentenprijsindex. Waarop de lonen opnieuw worden aangepast en vervolgens de prijzen weer hoger gaan. En zo krijg je een zelfvoedend systeem, dat de inflatie alsmaar hoger drijft.
Dat is heel nadelig voor bedrijven die exporteren. Hun producten worden immers duurder dan die van hun concurrenten in andere landen. Daarom werden in het verleden allerlei remblokken gezet op de automatische loonindexering. In 1996 werd bepaald dat vakbonden en werkgevers in hun tweejaarlijks akkoord over de loonstijgingen (loonnorm) moeten rekening houden met de loonevolutie in de ons omringende landen voor loonstijgingen bovenop de index.
We zien nu al dat de indexaanpassingen in ons land groter zijn dan wat begin vorig jaar werd gedacht.
De huidige loonnorm-periode loopt af eind dit jaar. We zien nu al dat de indexaanpassingen in ons land groter zijn dan wat begin vorig jaar werd gedacht. En het is nog niet duidelijk hoe de lonen van de werknemers in Nederland, Duitsland en Frankrijk zullen evolueren. Uiteraard zullen ze vanwege de hoge energieprijzen ook hogere lonen willen onderhandelen.
Als blijkt dat onze lonen opnieuw duurder zijn geworden dan bij hen, zullen vakbonden het bijzonder moeilijk krijgen om bovenop de index bijkomende loonsverhogingen te onderhandelen. Het zou zelfs kunnen dat de federale regering beslist om een indexsprong in te lassen. Of om opnieuw te gaan sleutelen aan de automatische loonindexering.
Zwakke concurrentiepositie
Het klopt immers dat de internationale concurrentiepositie van de Belgische bedrijven door de loonindexeringen verzwakt. Onze exportbedrijven verliezen al jarenlang marktaandeel en dat zal dit jaar niet anders zijn. Maar tegelijkertijd is het zo dat vele Belgische bedrijven de pandemie relatief goed hebben verteerd en zelfs hoge winsten realiseren. De verwachting is dat ze die hogere lonen wel zullen absorberen door in te teren op die winst. De Nationale Bank verwacht dat de lonen dit jaar in totaal 4,5 procent de hoogte ingaan.
Maar er zijn nog veel onzekerheden. Want hoe zullen de energieprijzen verder evolueren? Eerst dachten we dat die opnieuw zouden kalmeren in 2022, maar de spanning rond Oekraïne beslist daar voorlopig anders over.
In elk geval is het belangrijk om waakzaam te blijven en de lonen in het gareel te houden. Want als ze ontsporen, zijn er erg zure maatregelen nodig om de situatie weer recht te trekken.
