Russische president Poetin wil minder NAVO in Oost-Europa, maar krijgt het omgekeerde: de NAVO versterkt haar oostflank

Voor alle duidelijkheid: het is niet de bedoeling dat de extra troepen die NAVO-lidstaten nu naar de Baltische landen, Polen of Roemenië sturen, ook echt in actie komen tegen de Russische strijdkrachten mochten die een aanval uitvoeren op Oekraïne. Oekraïne is geen lid van de NAVO en kan daardoor geen beroep doen op het belangrijke Artikel 5 van het Noord-Atlantisch Verdrag: een aanval op één van de lidstaten is een aanval op de alliantie, en de alliantie is verplicht om het aangevallen land te helpen verdedigen. Concreet wil dat zeggen dat Oekraïne er, in het geval van een Russische aanval, alleen voor staat. 

Maar Oekraïne grenst wel aan de NAVO-landen Polen, Slovakije, Hongarije en Roemenië. Een gewapend conflict op Oekraïens grondgebied zou kunnen doorsijpelen naar die buurlanden. Rusland grenst aan de drie Baltische landen en - via de enclave Kaliningrad - ook aan Polen. En de trouwe bondgenoot van Moskou Wit-Rusland grenst aan Polen, Litouwen en Letland. Grenzen en gevaren genoeg voor mogelijke spill over-effecten en oplopende spanningen. De extra middelen en manschappen die de NAVO naar haar oostelijke flank stuurt, zijn bedoeld als ontrading en als een defensieve ondersteuning van de betrokken landen. 

Wat er al was:

• In 2016 werd op een NAVO-top in Warschau beslist om in de drie Baltische landen (en ook in Polen) "versterkt aanwezig" te zijn, als antwoord op de groeiende dreiging vanwege Rusland. Door de Russische annexatie van de Krim en de afscheuring van pro-Russische gebieden in Oekraïne (in 2014) waren ook de Baltische landen erg ongerust geworden. Concreet werd er in elk van die landen een multinationale gevechtsgroep (in NAVO-jargon: een enhanced forward presence- of eFP-groep) gestationeerd van om en bij 1.000 manschappen. NAVO-landen sturen om beurten een aantal troepen om die gevechtsgroep vorm te geven. 
• Los daarvan en buiten NAVO-verband hebben de VS sinds 2019 nog 's 500 eigen infanteriesoldaten, met tanks en pantserwagens, in Litouwen gelegerd.   
• Het Baltische luchtruim wordt al door NAVO-bondgenoten verdedigd sinds de drie Baltische landen in 2004 bij de alliantie aansloten. Belgische F-16's hebben geregeld aan die Baltic Air Policing -operaties deelgenomen. Ook nu worden er daarvoor vier Belgische F-16-toestellen ingezet, vanuit Estland. 

Wat er bij komt:

• De gevechtsgroepen in de Baltische landen krijgen nu nog versterking uit meerdere lidstaten. Duitsland voegt nog 's 350 soldaten toe aan de gevechtsgroep in Litouwen, Nederland doet er nog 80 bij. De groep in Estland wordt in omvang bijna verdubbeld, omdat de Britten een regiment van 850 soldaten van Duitsland naar Estland verplaatsen. 
• De verdediging van het Baltische luchtruim wordt nog opgekrikt met de komst van vier Deense F-16's naar Litouwen.  

Wat er al was:

• Ook in Polen heeft de NAVO een multinationale gevechtsgroep, onder Amerikaans commando, van een duizendtal manschappen. 
• Daarnaast hadden de VS nog bijna 4.000 soldaten in het westen van Polen, die daar op basis van een Amerikaans-Poolse overeenkomst worden gelegerd.
• Sinds de "migratiecrisis" van vorig jaar, toen Wit-Rusland migranten uit het Midden-Oosten de grens met Polen over joeg, zijn er ook een honderdtal Britse geniesoldaten in Polen, om te helpen bij de versterking van de grens.  

Wat er bij komt:

• Een flink deel van de versterkingen die NAVO-landen nu sturen naar de oostflank gaan naar Polen. De VS stuurt in totaal 1.700 manschappen extra. Het gaat om paracommando's van de befaamde 82e Airborne Division, elitesoldaten dus.  
• Volgens sommige bronnen zouden er daar bovenop nog 's 3000 Amerikaanse soldaten naar Polen worden gestuurd. Dat werd vrijdagavond zo bericht in Amerikaanse media. Als dat klopt (en niet overlapt met de eerder beloofde troepen) zou de buitenlandse strijdmacht van de NAVO in Polen al bijna tienduizend man sterk zijn.
• Ook het Verenigd Koninkrijk stuurt 350 militairen extra, buiten het verband van de NAVO-gevechtsgroep. 
• In Polen komt er ook een geavanceerd Amerikaans Aegis-raketafweersyteem, net als in Roemenië (zie verder). Hoewel de NAVO en de VS benadrukken dat dit een puur defensief systeem is, zit dat Poetin heel erg dwars. Volgens Rusland kunnen die defensieve raketsytemen ook voor offensieve doeleinden worden ingezet, en staan ze te dicht bij Rusland opgesteld. Het Aegis-afweersysteem zou eind dit jaar operationeel moeten zijn. 

Wat er al was:

• De versterkte aanwezigheid van de NAVO op de oostflank heeft in Roemenië een aparte, aangepaste vorm gekregen  - "tailored" in NAVO-jargon. Ook hier gaat het om een multinationale strijdmacht, maar dan ter grootte van een brigade - zo'n 4.000 manschappen sterk. 
• Bovenop die NAVO-groep hebben de VS er nog 900 soldaten gelegerd op bilaterale basis. 
• Net zoals NAVO-landen het Baltische luchtruim bewaken, patrouilleren er ook vliegtuigen uit NAVO-landen boven Roemenië, Bulgarije en de Zwarte Zee. Ze ondersteunen daar de Roemeense en Bulgaarse luchtmacht. 
• Nog op de Zwarte Zee houdt de NAVO geregeld ook oefeningen met schepen uit meerdere lidstaten. 
• De opvallendste NAVO-installatie in Roemenië is het Aegis-raketafweersysteem. Oorspronkelijk bedoeld voor schepen, is het op de Roemeense basis van Deveselu in een landversie geplaatst. Het raketsysteem is volgens de NAVO louter defensief, en eerder bedoeld om ballistische raketten te onderscheppen die vanuit Iran zouden worden afgevuurd dan om Russische aanvallen af te slaan. Zoals gezegd tilt Rusland zwaar aan de plaatsing van dit systeem, dat volgens Poetin ook offensief kan worden gebruikt en veel te dicht bij de Russische grenzen ligt. 

Wat er bij komt:

• De VS stuurt nog 's meer dan 1.000 manschappen van een zogenoemde cavaleriebrigade met Stryker gevechtsvoertuigen. Die worden vanuit Duitsland naar Roemenië overgebracht. 
• Frankrijk overweegt ook extra troepen te sturen. Er is sprake van een bijkomende "gevechtsgroep" van de NAVO, voor Roemenië of Bulgarije, waarvan de Fransen de leiding zouden kunnen nemen. Ook België zou bekijken of het daarvoor nog troepen kan leveren.  
• Duitsland stuurt drie Eurofighter-gevechtsvliegtuigen om te helpen bij de bewaking van het luchtruim.