Gouverneur Nationale Bank: “Periode van goedkoop geld is achter de rug”

De economie kende in 2021 “een heel dynamisch herstel” met een groei van het bruto binnenlands product (bbp) met 6,1 procent. België presteerde daarbij beter dan het gemiddelde van de eurozone (+5,2 procent). “De crisis is goed beheerd”, aldus Wunsch, die de steunmaatregelen van de regeringen prees tijdens een toelichting bij het jaarrapport van de NBB. “Vorig jaar was een grand cru qua groei, met ook een herstel op het niveau van de werkgelegenheid.” Er kwamen 68.000 banen en 19.000 zelfstandigen bij.

Er is wel een “maar”, merkte Wunsch op. “Wat ons heeft verrast, is dat het herstel vrij snel gebotst is tegen beperkingen zoals de krapte op de arbeidsmarkt, de knelpunten in bepaalde waardeketens en de prijsstijgingen van energie en een aantal grondstoffen.” Volgens de gouverneur is de conclusie dan ook dat op economisch vlak “de crisisfase” van de coronapandemie, waarbij “alles gedaan moet worden om de economie te ondersteunen”, achter ons ligt. Door de vraag verder te ondersteunen, terwijl het aanbod het soms laat afweten, “riskeert men olie op het inflatievuur te gooien”, waarschuwde Wunsch. Zo’n beleid zou “in feite een slechte investering” zijn.

De regeringen staan dan ook voor “moeilijke keuzes”, met verscheidene grote thema’s die om actie vragen, zoals het klimaat en de vergrijzing, terwijl de middelen beperkt zijn. “Wat een beetje leeft in onze maatschappij vandaag is het idee dat we gewoon geld tegen een probleem aan moeten gooien om het op te lossen. Spijtig genoeg leven we niet in zo’n wereld”, aldus Wunsch. “We zijn vele miljarden moeten gaan halen op de markten en onze schulden zijn gestegen. De rente was inderdaad laag, maar is nu weer aan het stijgen. Dus de periode van goedkoop geld is achter de rug.”

In de komende jaren moet de overheid bovendien de schulden stabiliseren en buffers aanleggen. Daarbij gelooft Wunsch niet dat het historisch hoge begrotingstekort (6,2 procent in 2021) “in de huidige renteomgeving” zo snel mogelijk naar 0 procent van het bbp moet. “Het ritme moet redelijk zijn”, zei de gouverneur. “Volgens mij moeten we sneller naar 3 procent gaan, om dan 1 à 2 jaar buffers aan te leggen. Daarna kunnen we iets meer doen.”

Bij ongewijzigd beleid zal het tekort op termijn wel weer boven de 6 procent stijgen en dan bestaat het risico dat we de overheidsfinanciën niet meer onder controle krijgen, waarschuwde Wunsch wel. “Als er dan een recessie komt, gaan we naar een tekort van 8 à 9 procent”, zei hij. En de kans op een nieuwe recessie in de komende 10 à 15 jaar “is vrij hoog”. 

De combinatie van de automatische indexering - waardoor de lonen meestijgen met de klimmende prijzen - en de loonnormwet (ook wel vrijwaringswet) - waarbij wordt vastgelegd hoeveel de loonkosten maximaal mogen stijgen om concurrentieel te blijven met onze buurlanden - maakt dat de loonvorming in België te rigide is. Dat zegt de gouverneur van de Nationale Bank (NBB), Pierre Wunsch. “Er is heel weinig ruimte tussen de bovenste grens opgelegd door de vrijwaringswet en de automatische indexering.”

Dat de marge voor loononderhandelingen in België door de twee systemen klein wordt gehouden, is volgens Wunsch geen goede zaak. Ze staan een loonvorming in de weg “die de spanning op de arbeidsmarkt weerspiegelt in bepaalde sectoren en bepaalde subregio’s”, zei de gouverneur tijdens een toelichting bij het jaarrapport van de NBB. Het loslaten van de beide systemen zou het bijvoorbeeld mogelijk maken om de lonen makkelijker te verhogen in regio’s waar bedrijven moeilijk werkkrachten vinden en waar de vacaturegraad heel hoog is. “In de andere richting heb je subregio’s langs Franstalige kant waar de werkloosheidsgraad nog relatief hoog is en de salarissen iets minder snel kunnen stijgen”, aldus Wunsch.

Vorig jaar was er nog heel wat te doen rond de loonnorm, waardoor de salarissen in 2021 en 2022 maar hoogstens met 0,4 procent mogen stijgen boven op de index. De beperkte ruimte voor opslag, volgens de vakbonden een “aalmoes”, deed de onderhandelingen met de werkgevers over een loonakkoord aanslepen, waardoor de federale regering uiteindelijk de knoop moest doorhakken. Er waren ook verschillende vakbondsacties tegen de loonnormwet.

Ondertussen heeft de hoge inflatie de lonen de jongste maanden wel fors doen stijgen. De spilindex kende in augustus en december overschrijdingen, waardoor de ambtenarenweddes omhoog gingen, en zal ook deze maand en naar verwachting in april worden overschreden. Ook in de privésector gebeurt de indexering automatisch, wanneer precies is afhankelijk van het paritair comité. Zo kreeg een recordaantal werknemers vanaf januari nog meer loon.

De werkgevers luidden herhaaldelijk de noodklok over het ontsporen van de loonkosten. Ook Wunsch waarschuwt voor het “risico van verlies van concurrentievermogen” door een tijdelijke “loskoppeling” met onze buurlanden, waar de lonen de stijgende prijzen niet automatisch volgen.

Ook nu blijft de verdeeldheid tussen vakbonden en werkgevers overigens duidelijk. Een passage in het jaarrapport over de “potentieel schadelijke effecten” van de automatische indexering op de concurrentiepositie van de Belgische bedrijven, wordt niet onderschreven door twee regenten van de NBB. Navraag leert dat het om de vakbondsvertegenwoordigers in de regentenraad gaat: Marc Leemans (ACV) en Thierry Bodson (ABVV). 

Voor de ene lost arbeidsdeal alles op, voor de andere maakt het de job net moeilijker (+)

Je werkweek tot vier dagen beperken: hoe krijg je dat als werknemer gedaan? Onze arbeidsexpert geeft advies (+)

Meer gezinnen kloppen aan bij OCMW door hoge energiefacturen: “Leveranciers maken het extra moeilijk” (+)