Direct naar artikelinhoud
Bellen metJournalist Maarten Rabaey

Waar staan we nu in het conflict tussen Rusland en Oekraïne? ‘Dit is precies wat het Kremlin wil’

Oekraïense militairen.Beeld AP

‘We mogen het woord van Poetin in deze crisis niet geloven. We moeten hem beoordelen op zijn daden.’ Rusland kondigde gisteren dan wel aan troepen terug te trekken uit het grensgebied met Oekraïne, maar dat zorgt voorlopig niet voor een de-escalatie. Buitenlandjournalist Maarten Rabaey beantwoordt zes prangende vragen over de huidige situatie in het conflict tussen Rusland en Oekraïne.

Waar gaat dit over?

De spanningen rond Oekraïne lopen dag na dag op. De voormalige Sovjet-republiek zoekt toenadering tot het Westen, en zou graag toetreden tot de NAVO. Dat wil Russisch president Vladimir Poetin koste wat kost vermijden, en hij stuurde meer dan 100.000 militairen naar de grensregio.

Is de terugtrekking van een aantal Russische troepen uit de Krim een teken van dooi?

“Nee. Dit is in het beste geval een symbolische geste, want je kan pas spreken van terugtrekkingen als volledige tactische bataljons zich gaan terugtrekken. Oekraïne is nog steeds omsingeld door ruim 120.000 Russische gevechtstroepen en dat blijft een potentiële invasiemacht. Het is dus beter om te spreken van een tactische verplaatsing van troepen, en dat kan ook een bewust afleidingsmanoeuver zijn. We mogen het woord van Poetin in deze crisis niet geloven. We moeten hem beoordelen op zijn daden.”

Blijft de kans op een inval bestaan?

“Ja, veel Russische gevechtstroepen begaven zich de voorbije dagen naar aanvalsposities. Daar zijn ze nog steeds. Door het drukke diplomatieke verkeer is de kans op een imminente aanval wel iets kleiner geworden. Het bezoek van de Duitse bondskanselier Scholz, dinsdag aan Poetin, heeft er in elk geval voor gezorgd dat de communicatiekanalen tussen Moskou en het westen open blijven.”

Leverde dat overleg iets op?

“Dit zullen we pas de komende dagen zien. Op de persconferentie nadien gaf Poetin alvast aan dat hij geen oorlog wil ‘in Europa’. Maar de vraag is: rekent hij Oekraïne tot Europa of… tot Rusland? Bondskanselier Scholz maakte zijn vuurdoop op het internationale toneel. Poetin aan de praat houden is zijn belangrijkste opzet geweest en daarin lijkt hij te zijn geslaagd. We weten natuurlijk niet wat achter gesloten deuren is gezegd.

“Je kan maar hopen dat Scholz de grote economische macht van zijn land – ze zijn de tweede handelspartner van Rusland na China – als hefboom heeft gebruikt en diplomatiek gedreigd heeft met economische sancties als Poetin de Oekraïense grenzen zou overschrijden. Dan denk ik specifiek aan de nieuwe gaspijplijn Nordstream 2 tussen Rusland en Duitsland, die dan mogelijk nooit zou opengaan. Dat is de enige taal die de Russische leider begrijpt.”

Heeft Poetin toezeggingen gekregen, over de Donbas-regio bijvoorbeeld?

“Voor zover we weten niet, nee. Scholz volgt daar de lijn van het internationaal recht, die ook de EU- en NAVO-lidstaten volgen.  ‘Er kan niet onderhandeld worden over soevereine grenzen’, heeft hij nadien ook helder gezegd op de persconferentie. Daarmee ging hij in bedekte termen in tegen de beslissing van het Russische parlement, de Doema, dat dinsdag de autonomie erkende van het Donbas-bekken, de oostelijke regio met de twee districten Donetsk en Loehansk. Daarbij dient aangestipt te worden dat Poetin en zijn regering dit vooralsnog niet zijn gevolgd. Pas als zij de autonomie en de facto afscheuring van dat oostelijk deel zouden erkennen dreigt een snellere escalatie, waarbij bv. Russische tanks dan dat gebied formeel zouden bezetten.”

Zijn er toezeggingen gedaan over het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne?

“Officieel niet, nee, maar nadien vertelde Scholz wel aan Duitse verslaggevers dat ‘alle betrokkenen’ weten dat het Oekraïense NAVO-lidmaatschap er nu eigenlijk niet toe doet. ‘We kunnen geen militair conflict hebben over een kwestie die niet op de agende staat, dat zou absurd zijn’, zei hij. De NAVO-lidstaten, ook Duitsland, houden tegelijk de lijn aan dat elke kandidaat-lidstaat de soevereiniteit behoudt om ooit een lidmaatschapsaanvraag in te dienen. Ook Oekraïne.”

Wie is er nu aan de winnende hand in dit conflict?

“Op dit moment heeft vooral Poetin toch al wat hij wil: de onverdeelde aandacht van alle wereldleiders. De VS en de EU zitten nog altijd in een reactieve respons tegenover alles wat Rusland doet. Dat is precies wat het Kremlin wil. Van buitenaf gezien was het misschien verstandiger geweest om met Poetin te gaan praten op een neutraal terrein, in het Zwitserse Genève bijvoorbeeld. Dan had je een dialoog van gelijken gekregen, en konden de VS en de EU ook hun eisen over de-escalatie aan de Oekraïense grens duidelijker formuleren. Daar zouden ook de Oekraïners hun verdiende plek aan tafel krijgen. Nu speelt Europa, naar mijn aanvoelen, toch te veel een uitmatch in Moskou. Dan ben je altijd in het nadeel.

“De grote verliezer dreigt, laat ons dat niet vergeten, vooral Oekraïne te worden. Een land dat voortdurend wordt gedestabiliseerd door een militaire dreiging aan zijn grenzen is niet aantrekkelijk meer voor investeerders. Ook dat is precies wat Poetin wil bereiken. Als ze niet naar zijn pijpen willen dansen, wil hij ze laten bloeden. Het is een revanchistische karaktertrek van het Russische staatshoofd waar we problemen mee zullen blijven hebben, vrees ik.”

Twee Oekraïense soldaten patrouilleren in de buurt van Svitlodarsk.Beeld Getty Images