‘Dan werd Poetins speech pas echt zorgwekkend: hij bedreigde Oekraïne en meteen ook de hele NAVO’

“Ik ben compleet met stomheid geslagen”, zegt Rusland-kenner Hubert Smeets (Raam op Rusland) na de lange en bevreemdende speech van Vladimir Poetin. De Russische president liet daarin verstaan dat hij de Oost-Oekraïense regio’s Donetsk en Loehansk wil erkennen als onafhankelijke ‘Volksrepublieken’. Maar vooral zette Poetin er zijn visie op de geschiedenis van Rusland en Oekraïne uiteen.

Wat wist hij over Oekraïne te vertellen?

“Poetin liet er weinig twijfel over verstaan. Volgens hem bestaat Oekraïne niet. Hij zegt dat Oekraïne louter een uitvinding is van Lenin en later van het Westen. Hij maakte hedendaags Oekraïne volledig met de grond gelijk door te zeggen dat het tot op het bot corrupt is en volledig in handen is van het Westen.”

“Door zich af te scheuren van Rusland is Oekraïne volgens Poetin afgeweken van de traditie waarin het is groot geworden. Maar dan werd de speech pas echt zorgwekkend. Poetin dreigde dat als Oekraïne verdergaat op de huidige weg, het tot bloedvergieten zou komen. Meteen bedreigde hij ook de hele NAVO. Als het Westen de erkenning van de Donbas niet zou accepteren, dan moeten we volgens Poetin daar allemaal de gevolgen van dragen.”

Volgens de woordvoerder van Brits premier Boris Johnson zijn de Russische aanvalsplannen al in uitvoering.

“Op politiek niveau lijkt dat inderdaad gebeurd. Dat werd al duidelijk tijdens het toneelstukje dat opgevoerd werd tijdens de Russische veiligheidsraad. Enkele dagen geleden al vergeleek Poetin de situatie in Oost-Oekraïne met een genocide op Russen. Dat woord viel opnieuw tijdens de Veiligheidsraad. Als je dat woord in de mond neemt, dan geef je aan dat het te laat is om te onderhandelen. Zo geef je het Russische publiek de boodschap dat ze geen andere keuze hebben dan in te grijpen om hun landgenoten te beschermen.”

“Even opvallend was hoe snel de deadline verschoof over de beslissing om de Oost-Oekraïense regio’s Donetsk en Loehansk te erkennen als onafhankelijke ‘Volksrepublieken’. De secretaris van de Veiligheidsraad gaf aan dat ze het Westen de kans wilden geven om zich naar de Minsk-akkoorden uit 2015 te schikken. Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, zei iets later dat ze het Westen nog twee of drie dagen zouden geven om de Minsk-akkoorden uit te voeren. En aan het einde van de vergadering gaf Poetin mee dat hij diezelfde dag nog zou beslissen over de erkenning van Donetsk en Loehansk. Daarmee zegt hij dus dat de Minsk-akkoorden dood en begraven zijn.”

Het was dus geen verrassing meer toen Poetin ’s avonds aankondigde dat hij Donetsk (DNR) en Loehansk (LNR) nu zou erkennen als onafhankelijke ‘Volksrepublieken’. Wat betekent dat nu?

“Vandaag komt de Russische Senaat samen. Die kan de regering de volmacht geven om troepen te stationeren buiten de staat. Dat is precies wat in 2014 gebeurde toen Rusland overging tot de annexatie van de Krim. En dan gaan er ongetwijfeld Russische separatisten in Donetsk en Loehansk om hulp roepen om de Russen die daar wonen te beschermen tegen de ‘genocidale Oekraïners’. Je moet namelijk weten dat Rusland de afgelopen jaren maar liefst 700.000 Russische paspoorten verstuurd heeft naar mensen die in die twee regio’s wonen. Poetin heeft dus het perfecte excuus om extra troepen naar die regio’s te sturen.”

Kan het ook deze keer tot een echte annexatie komen? Het zenuwachtige optreden van Sergej Narysjkin, baas van de Russische inlichtingendienst SVR, tijdens de Veiligheidsraad doet weinig goeds vermoeden. In plaats van te zeggen dat hij voorstander was om Donetsk en Loehansk te erkennen als onafhankelijke Volksrepublieken, zei hij dat hij het voorstel steunde ‘om de republieken op te nemen in de Russische federatie’. Meteen sneerde Poetin dat dat nu niet aan de orde was. Heeft Narysjkin zich versproken?

“Dat zou zomaar kunnen. Een annexatie als van de Krim in 2014 zou zeker een volgende fase kunnen zijn in het scenario dat Poetin heeft uitgeschreven. Maar dat zal denk ik niet voor deze week zijn.”

“De vraag is nu vooral welke gebieden Poetin precies wil erkennen als onafhankelijke Volksrepublieken. Je moet weten dat de regio’s Donetsk en Loehansk slechts ten dele in handen zijn van Russische separatisten, en ten dele nog steeds in Oekraïense handen zijn. Het kan dus dat hij zijn troepen halt laat houden aan de huidige bestandsgrenzen. Maar de minister van Buitenlandse Zaken zei op de Veiligheidsraad dat ze willen overgaan tot de erkenning van de hele provincies Donetsk en Loehansk, wat dus verder gaat dan de bezette gebieden. Als dat klopt, dan komt Rusland dus op Oekraïens grondgebied. Daarover hebben we in zijn speech echter niks gehoord. Over welke gebieden precies erkend worden en wat dat nu betekent, daar heeft hij amper aandacht aan besteed.”

Kunnen we nog hopen op diplomatiek overleg, waar Macron en Biden op aanstuurden?

“Nee, als Poetin echt de hele Donbas overneemt, dan denk ik dat praten over diplomatieke oplossingen geen optie meer is. Dan breekt Rusland het charter van Parijs, dat van Helsinki en de Minsk-akkoorden. Dan moet Oekraïne wel reageren en zullen er ook sancties vanuit het Westen komen, maar dat lijkt hem niet tegen te houden. Voor Poetin telt maar één ding: een terugkeer naar het Russische imperium van voor 1991. Dat is tijdens zijn speech nog maar eens duidelijk geworden.”

▶ Luister ook naar de aflevering over Oekraïne uit onze podcastreeks ‘Duidelijk’: ‘Komt het echt tot een oorlog in Europa?’