‘Poetin is enorm sluw. Hij brengt de westerse landen in een lastig parket’

President Poetin richtte zich in een toespraak tot het Russische volk. Wat was zijn boodschap?

‘Die was heel uitzonderlijk. De toespraak duurde ruim een uur en was echt pikzwart. Poetin haalde vanavond ongekend hard uit naar Oekraïne. Hij sprak over het land alsof het geen recht heeft om te bestaan.

‘Hij noemde Oekraïne een creatie van de communistische bolsjewieken en Vladimir Lenin, de oprichter van de Sovjet-Unie. Poetin verwees ook naar de gedeelde geschiedenis van Rusland en Oekraïne. Wat dat betreft had hij wel gelijk: het Kievse Roes was de voorloper van het huidige Rusland.

‘Poetin vergat alleen, bewust, te vertellen dat de Oekraïense bevolking bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de jaren negentig in meerderheid voor onafhankelijkheid van Rusland heeft gekozen. Dat geldt overigens ook voor de bevolking van de Krim, een deel van Oekraïne dat inmiddels door Rusland is geannexeerd.’

Poetin betichtte ook Oekraïne en de Navo van agressie. Waar is hij precies bang voor?

‘Op de bijeenkomst van de Russische nationale veiligheidsraad maandag werd Oekraïne constant verweten dat ze plannen hebben voor aanvallen op de separatistenrepublieken in het oosten van het land waarmee ze al jaren in oorlog zijn.

‘Maar dat is uiterst onwaarschijnlijk. Waarom zou Oekraïne Rusland, dat met een troepenmacht van zo’n 150.000 Russische militairen op enkele tientallen kilometers van hun grens staat, willen provoceren?

‘De Russische staatsmedia wekken constant de indruk dat Rusland bedreigd wordt door de Navo. Poetin wees in zijn toespraak dat de Navo in Oekraïne raketten zal plaatsen die binnen dertig seconden Rusland kunnen bereiken. Ook dat is een vreemde uitspraak: Oekraïne is geen lid van de Navo, en bovendien zijn er afspraken gemaakt over het plaatsen van dergelijke wapens. Bovendien: als je zoiets vreest, kun je dat proberen op te lossen via onderhandelingen over wapenbeheersing.’

▶ Luister ook naar de aflevering over Oekraïne uit onze podcastreeks ‘Duidelijk’: ‘Komt het echt tot een oorlog in Europa?’

Wat wil Poetin met deze harde uitspraken bereiken?

‘Poetin lijkt bij de Russische bevolking begrip te willen kweken voor een mogelijke militaire operatie. Met de officiële erkenning van de separatistenrepublieken heeft Poetin het initiatief feitelijk in handen gegeven van de separatisten. Als zij hun grondgebied willen uitbreiden, moet Moskou wel meedoen en dat betekent oorlog.

‘Poetins uitspraken lijken griezelig op wat Igor Girkin, de voormalige commandant van de separatisten, onlangs bepleitte toen die zei dat Oekraïne moet worden opgedeeld om te voorkomen dat het een bedreiging wordt voor Rusland. 

‘Het is goed mogelijk dat de Russen uiteindelijk een defensie-akkoord met die republieken aangaan. De vermeende Oekraïense agressie is een goed excuus daarvoor. Met de aangekondigde vredesmissie in die gebieden, waarmee Rusland in feite militairen naar Oekraïens grondgebied stuurt, gaat Poetin al die kant op.’ 

Europese leiders zoals Emmanuel Macron probeerden de afgelopen dagen nog tot een oplossing te komen. Is dat na deze toespraak nog mogelijk?

‘Voor Macron is dit een enorm gezichtsverlies. Hij heeft oprecht geprobeerd een oplossing te vinden, maar Poetin heeft zijn pogingen volledig afgewezen. Ik kan me moeilijk voorstellen hoe ze nog met die onderhandelingen door kunnen gaan.

‘Poetin brengt de westerse landen bovendien in een lastig parket. Hij is enorm sluw. Hoewel hij de separatistengebieden erkent, is er nog geen sprake van een invasie. Hoe reageren de westerse landen daarop? Gaan ze nu al met hun sancties komen? Of stellen ze die uit?

‘Maar het spannendst wordt de reactie waar Oekraïne mee gaat komen. De erkenning van de gebieden en de ‘vredesmissies’ zijn daden van agressie tegen Oekraïne. Wat er de komende dagen gebeurt, hangt sterk af van in hoeverre de Oekraïense regering zich kan beheersen als de separatisten aanvallen.’