Direct naar artikelinhoud
Bellen metTom Vennink

‘Zelfs mocht Poetin Oekraïne kunnen innemen, blijft de vraag: hoe gaat hij dat grote land behouden? ’

Oekraïense soldaten bij een wegcontrole.Beeld REUTERS

De slag om Kiev is begonnen. Rusland-correspondent Tom Vennink is onderweg naar Oekraïne om verslag te doen. ‘Vorige week zat ik nog koffie te drinken met een vriend in Kiev.’

Gisteren ben je halsoverkop naar de Poolse grens vertrokken. Wat trof je daar aan?

“Ik ben nu aan de Poolse kant van de grens met Oekraïne, in het stadje Przemyśl. Gisteren was ik bij Medyca, pal op de Oekraïense grens. Dat is een van de plekken waar Oekraïense vluchtelingen de grens kunnen oversteken. Daar zag ik taferelen die me deden denken aan Syrië en Irak: gezinnen met kinderen die een paar tassen hadden meegegraaid en halsoverkop waren vertrokken.

“Gisterenmiddag waren de vaders nog mee, maar nu komen alleen nog vrouwen en kinderen de grens over. De Oekraïense president Zelensky heeft mannen tussen de achttien en de zestig opgedragen om te blijven om te vechten in het leger. Vannacht lag ik op een slaapzaal met twee jongens uit Oekraïne, in de dienstplichtige leeftijdscategorie. Zij waren net op tijd weg.”

Hoe worden de Oekraïners daar opgevangen?

“Gisteren was er nog niets geregeld. Het kleine grenskantoortje is niet berekend op een stroom vluchtelingen van dit formaat: er stonden gigantisch veel Oekraïners te wachten. Sommigen vertelden dat ze daar al vijf uur stonden, anderen wachtten al ruim elf uur. Er stonden oude minibusjes klaar. Vluchtelingen stapten in, zonder te weten waar het busje hen naartoe zou brengen. Zolang het hen weg van de grens zou rijden, vonden ze het goed.

“Eerst werden er tot frustratie van de wachtenden nog coronatests afgenomen, maar op een gegeven moment was dat geen doen meer. Er gaan nog treinen naar Polen vanuit Oekraïne, maar alle tickets zijn uitverkocht. Polen heeft wel aangekondigd dat er steunpunten worden opgericht, net als in Moldavië en Roemenië.”

De inval van Rusland in Oekraïne kwam voor velen als verrassing. Hoe reageren de Russen op de oorlog?

“Het heeft mij, en alle mensen die ik spreek, verbaasd. Ze kunnen niet geloven dat Poetin het echt heeft gedaan. Het klopt niet in hun hoofden. Poetins ideologie is gestoeld op het idee dat Rusland nazi-Duitsland verslagen heeft. Een collega kreeg een berichtje vanuit Moskou: ‘Word je opeens wakker in het Duitsland van 1941.’ Russische vrienden vertellen me dat ze zich schamen voor hun land, dat ze het verschrikkelijk vinden. Het is Poetin die de oorlog begon, niet de Russen.

“De Russische oppositieleider Navalny vergeleek de operatie in Oekraïne vanuit zijn strafkolonie met een Sovjet-operatie uit de jaren 80 die leidde tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Oekraïne is na Rusland het grootste land van Europa. Zelfs voor het Russische leger is het een uitdaging om dat in te nemen. Mocht het Poetin lukken, dan is de vraag: hoe gaat hij het land behouden? Oekraïners willen helemaal niet in in Rusland wonen, ze haten Poetin.

“Gisteren gingen tienduizenden Russische betogers de straat op. Ook bij die demonstraties dreigde gevaar. Poetin heeft twee legers: één om tegen het buitenland te vechten en één om de eigen bevolking in het gareel te houden.”

Vanmiddag reis je door naar Oekraïne, wat is je plan?

“Ik ben van plan om een trein te nemen naar Lviv, in het westen van Oekraïne. Mensen die ik daar ken zeggen het luchtalarm te horen loeien, maar er wordt nog niet gevochten. Ik weet dat heel veel bewoners op de vlucht zijn geslagen: het verkeer is vastgelopen door Oekraïners die de stad proberen te verlaten. Ik verwacht dat een deel van de inwoners graag wil blijven. Met hen hoop ik te praten.”

Je klinkt aangeslagen. Hoe is het voor jou om verslag te doen van oorlog in een land dat je goed kent?

“Het begint voor mij nu pas door te dringen. Gisteren was ik de hele dag aan het rennen om bij de grens te komen en met mensen te praten. Nu begrijp ik pas dat het echt oorlog is. Het zijn twee landen die ik goed ken: ik heb zes jaar in Rusland gewoond en ben veel in Oekraïne geweest. Ik ken mensen die in Moskou de straat op zijn gegaan. Ik ken mensen die nu op plekken zijn in Oekraïne die gebombardeerd worden.

“Een paar weken geleden was ik nog in Charkov, een stad in het noordoosten van Oekraïne. Toen sprak ik jongens die uit separatistengebied waren gevlucht omdat ze bang waren dat ze opgeroepen zouden worden om te vechten in het separatistenleger. Ze zeiden al: ‘Wij vluchten voor de oorlog, maar de oorlog komt achter ons aan.’ Dat blijkt nu inderdaad zo te zijn.

“Vorige week zat ik met een vriend koffie te drinken in Obolon, een woonwijk in het noorden van Kiev. Daarna was ik een paar dagen in Nederland. Nu wordt die wijk aangevallen vanuit de lucht: ik zag video’s van Russische gevechtsvliegtuigen over die wijk. Mijn vriend is er nog. Al die andere Oekraïners zijn er ook nog. Dat besef daalt nu pas in.”