Econoom Koen Schoors over de sancties tegen Rusland: ‘Mensen gaan dit in hun portefeuille voelen, maar ik weiger burgers op te zetten tegen deze maatregelen’

Het Westen kiest voor een ‘nucleaire’ economische sanctie en sluit het betalingssysteem SWIFT voor verschillende Russische banken. Welke impact heeft dat?

“Het is een maatregel die enorme gevolgen heeft voor de Russische economie. Met het SWIFT-betalingssysteem worden namelijk betalingen tussen verschillende banken geregeld. Als die dienst wegvalt, wordt het voor bedrijven bijzonder moeilijk om nog internationaal handel te drijven. Toen Iraanse banken in 2012 geviseerd werden, verloor het land bijvoorbeeld onmiddellijk de helft van de inkomsten uit olie-export en 30 procent van de buitenlandse handel. Poetin had erop gerekend dat de consumptiemaatschappij in het decadente Westen het niet zou aandurven om de maatregel tegen zijn land in te zetten, maar daar heeft hij zich in vergist. Russische bedrijven zullen dit snel en hard voelen. Zeker als ze afhankelijk zijn van import." 

Rusland heeft wel een spaarpot van ruim 576 miljard euro, goed om anderhalf jaar aan importen te dekken. Volstaat de SWIFT-sanctie dan wel?

“Net daarom is het belangrijk dat tegoeden van de Russische centrale bank bevroren worden. Een groot deel van Poetins spaarpot bestaat uit dollars, euro’s en Britse ponden. Door de maatregelen worden die bedragen slechts bits op een computerscherm, het is alsof het fortuin niet meer bestaat. De Russische afhankelijkheid van ons betalingssysteem zorgt bij hen voor problemen. Want de original sin van Rusland is onbetrouwbaarheid, en dat komt Poetin nu duur te staan. Wie zal het er bijvoorbeeld op wagen om zijn internationale betalingen in roebels te doen? 

“Rusland ontwierp na de annexatie van de Krim in 2014 al een regionaal alternatief voor SWIFT, dat de naam SPSF kreeg. Alleen is dat systeem van een totaal andere grootteorde. Bij SWIFT zijn 11.000 banken uit 200 landen aangesloten, de Russen konden slechts zo’n 200 banken uit 23 landen overhalen om in SPSF te stappen.”

Welke economische maatregelen zitten er nog in de Europese toolbox?

“Je kunt altijd nog verder gaan en er met sancties voor zorgen dat Rusland opnieuw van het Westen geïsoleerd raakt. Op die manier zouden er twee machtsblokken ontstaan die weinig met elkaar te maken hebben, zoals dat bij de vroegere Sovjet-Unie het geval was. 

“Ik wil er wel op wijzen dat we momenteel al veel zwaardere maatregelen genomen hebben dan in het verleden. Tijdens de oorlogen die Rusland met Tsjetsjenië, Georgië en op de Krim voerde, wilden landen uit het Westen geen grote maatregelen invoeren die hun eigen economieën konden schaden. Die kritiek komt nu terug omdat verschillende Europese lidstaten bij onderhandelingen over sancties mogelijk om een vrijstelling voor hun favoriete exportproduct vroegen, maar de beslissingen rond SWIFT zijn echt niet min. Dat is ook goed. Want als we niets zouden doen, wordt Poetin onstopbaar. Wat zou hem dan tegenhouden om verder naar Estland, Letland of Roemenië te trekken?”

De prijzen van Russische en Oekraïense exportproducten schieten ondertussen de hoogte in. Zal het Westen na deze crisis zelfbedruipender worden?

“Op het vlak van voedselproductie gaan we met het Europese landbouwbeleid al even die richting uit, deze crisis toont daar nu de waarde van. Op het niveau van energie hoop ik dat we eenzelfde beweging zullen maken, want onze verslaving aan fossiele brandstoffen maakt mensen als Poetin machtig. De financiële reserves die hij momenteel heeft, komen bijvoorbeeld grotendeels voort uit de verkoop van olie en gas. 

“Een oplossing komt er niet van de ene dag op de andere, maar verder uitstel is onwenselijk. De dreigende energiearmoede en inflatie tonen aan dat er nood is aan een systeem waarin consumenten alleen nog de reële kosten van hun energieverbruik betalen. Hoe groener je als land wordt, hoe lager die kosten zullen liggen. Want in dat geval zijn de productiekosten voor energie niet meer afhankelijk van de prijsschokken op de markt van fossiele brandstoffen. Het is voor alle duidelijkheid geen oproep om energiebedrijven te realiseren, maar laten we hopen dat overheden door deze crisis inzien dat het nodig is om in te grijpen.”

De sancties tegen Rusland hebben zware gevolgen voor de wereldeconomie. Welk draagvlak bestaat er bij westerse burgers voor die economische zelfpijniging? 

“Verschillende producten worden duurder, de inflatie stijgt en er lijkt ook een periode van deglobalisering aan te komen. Mensen gaan dit in hun portefeuille voelen, maar ik weiger burgers op te zetten tegen deze maatregelen. Poetin zegt dat het Westen alleen maar aan geld denkt, maar dit pakket van sancties bewijst het tegendeel. Een maatregel met impact doet onvermijdelijk ook je eigen land pijn. Dat is oké, zolang Rusland er maar meer onder lijdt. 

“Het gaat hier om de fundamentele normen en waarden van Europa. Als we nu die grens niet trekken, zullen de spanningen met Rusland in de toekomst alleen maar groter worden.”