Banken onderuit op beurzen na nieuwe sancties tegen Rusland, roebel in vrije val, olie- en gasprijzen stijgen

Lees alles over de Russische invasie in dit dossier.

De Europese banken gingen maandag onderuit op de aandelenbeurzen na de strengere sancties tegen de Russische banken. Beleggers trachten een inschatting te maken van de impact van de nieuwe sancties van het Westen tegen Rusland. Daarnaast verhoogde de Russische president Vladimir Poetin de staat van paraatheid van ‘afschrikkingseenheden’, waaronder die van de kernwapens. Berichten over mogelijke onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland zorgden voor een sprankje hoop.

De Brusselse beurs is de week met verliezen begonnen. De Bel20, de belangrijkste beursindex in Brussel, ging meteen meer dan 1 procent omlaag. De Nederlandse AEX-index noteerde in de ochtendhandel 1,3 procent in het rood op 718,42 punten, na het stevige herstel op vrijdag. De MidKap daalde 1,5 procent tot 1013,27 punten. De beurzen in Frankfurt, Parijs en Londen verloren tot 2,2 procent.

Vooral banken krijgen klappen op de Europese beurzen. KBC verliest meer dan 3,5 procent. De Nederlandse bank ING zakte 8 procent in Amsterdam. In Frankfurt verloor Deutsche Bank bijna 7 procent en de Franse bank BNP Paribas daalde 6 procent in Parijs. De Europese dochteronderneming Sberbank Europe van de Russische staatsbank Sberbank staat volgens de Europese Centrale Bank (ECB) op omvallen. Sberbank is een van de Russische banken die is afgesloten van SWIFT.

De Europese aardgasprijzen zijn maandag omhoog geschoten. De prijs van een megawattuur gas op de Nederlandse termijnmarkt, de norm voor Europa, steeg maandag met 36 procent tot bijna 127 euro, om daarna weer iets te dalen tot bijna 108 euro. Rusland is Europa’s grootste gasleverancier. Ongeveer een derde van de gasleveringen stroomt doorgaans via Oekraïense pijpleidingen. Elke onderbreking van de gasstromen zou problemen in Europa op kunnen leveren. Zo zou Europa zonder Russisch gas niet in staat zijn om genoeg elektriciteit te produceren om aan de vraag te voldoen. Energie-intensieve industrieën zoals metaalsmelterijen of kunstmestfabrikanten zouden daarop gedwongen kunnen worden om hun productie te vertragen of stop te zetten.

Brentolie werd 4 procent duurder op 102 dollar per vat en de prijs van Amerikaanse olie steeg dik 4 procent tot 95,44 dollar. Afgelopen donderdag stegen de olieprijzen al voor het eerst sinds 2014 tot boven de 100 dollar per vat in een reactie op de Russische invasie in Oekraïne, maar vrijdag leken de olieprijzen wat te stabiliseren.

“De terugtrekking van een aantal Russische banken uit Swift zou kunnen leiden tot een verstoring van het olieaanbod”, zegt Andy Lipow van Lipow Oil Associates in Houston. Oliekartel OPEC en zijn bondgenoten, waaronder ook Rusland, gaan deze week weer vergaderen over de productie. Momenteel is de OPEC+ bezig de productie elke maand geleidelijk te verhogen. Het is nu de vraag wat het conflict in Oekraïne voor gevolgen gaat hebben voor de afspraken bij de OPEC+. 

Ook de prijzen van andere grondstoffen stijgen sterk door vrees voor verstoringen van Russische leveringen. Het gaat bijvoorbeeld om zilver, platina, aluminium, koper, nikkel en palladium. Rusland is een belangrijke leverancier van deze metalen. Goud, dat in onzekere tijden als een veilige belegging wordt gezien, steeg in prijs en kostte 1,2 procent meer op 1909,60 dollar per troy ounce, oftewel 31,1 gram.

De euro was 1,1175 dollar waard, tegen 1,1258 dollar op vrijdag.

Bekijk ook: Lange wachtrijen aan Russische bankautomaten door Westerse sancties

De Verenigde Staten en de Europese Unie verklaarden dat zij een aantal Russische banken zouden uitsluiten van het internationale bankbetalingssysteem Swift. De EU verbood ook alle transacties met de centrale bank van Rusland. De roebel zakte daardoor 18 procent in waarde ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Om verdere waardevermindering en hogere inflatie tegen te gaan heeft de Russische centrale bank het belangrijkste rentetarief fors verhoogd van 9,5 procent naar 20 procent. Het land heeft Russische bedrijven opgedragen om 80 procent van hun reserves in vreemde valuta te verkopen. De Russische centrale bank heeft beurshandelaren ook verboden om buitenlanders onder meer Russische aandelen te laten verkopen.

Naast de uitsluiting van Russische banken van SWIFT bevriest het Westen ook tegoeden van de Russische centrale bank en richt het persoonlijke sancties tegen president Vladimir Poetin en de minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov. Met de maatregelen willen de westerse landen voorkomen dat de Russische president Vladimir Poetin de 630 miljard dollar (559 miljard euro) aan deviezenreserves van de centrale bank gebruikt om de invasie in Oekraïne te financieren en de in waarde dalende roebel te ondersteunen. 

Het is nog niet duidelijk of de aandelenbeurs in Moskou maandag zal worden geopend.

De aandelenbeurzen in Azië lieten maandag een gemengd beeld zien, waarbij grote koersuitslagen uitbleven. De Nikkei in Tokio eindigde uiteindelijk 0,2 procent hoger op 26.526,82 punten. Ook Japan doet mee met het weren van bepaalde Russische banken uit SWIFT. Daarnaast kondigde de Japanse premier Fumio Kishida directe sancties aan tegen Poetin. Het Japanse oliebedrijf Inpex steeg bijna 3 procent na een verdere stijging van de olieprijzen.

De beurs in Shanghai noteerde tussentijds vrijwel vlak en de Hang Seng-index in Hongkong verloor 0,8 procent. De Kospi in Seoul won 0,5 procent. Ook Zuid-Korea sluit zich aan bij het initiatief van het Westen om meerdere Russische banken uit te sluiten van het internationale betalingssysteem. De All Ordinaries in Sydney steeg 0,7 procent en in Taiwan hadden beleggers een vrije dag.

De Russische centrale bank heeft beurshandelaren verboden om buitenlanders onder meer Russische aandelen te laten verkopen. Met de maatregel wil het land zich beschermen tegen de ingrijpende sancties die zijn opgelegd. De Russische invasie van Oekraïne heeft geleid tot een vlucht van kapitaal van de nationale markten.

Zondag werd bekend dat het Britse olie- en gasconcern BP zijn belang van bijna 20 procent in het Russische olieconcern Rosneft gaat beëindigen vanwege de Russische inval in Oekraïne. Het bedrijf heeft sinds 2013 een belang van bijna 20 procent in Rosneft. BP is de grootste buitenlandse investeerder in Rusland, met ook verschillende andere projecten in het land. Het besluit kost BP mogelijk 25 miljard dollar. In Londen zakte BP 5 procent. 

In Amsterdam won concurrent Shell 0,2 procent. Het is nog niet bekend wat Shell gaat doen met activiteiten in Rusland, waaronder een deelneming in een groot project voor vloeibaar gemaakt aardgas (lng).

In Frankfurt steeg Thyssenkrupp 6 procent. Het staalconcern profiteerde van het nieuws dat Duitsland vanwege de Russische inval in Oekraïne 100 miljard euro extra uittrekt om het Duitse leger te moderniseren. Thyssenkrupp is onder meer actief met de bouw van duikboten. De Duitse bouwer van tanks en pantservoertuigen Rheinmetall won meer dan 43 procent.